INGIMUNDUR GAMLI

LEIÐARVÍSIR
Í ÁSTAMÁLUM

I.
KARLMENN

BÓKAFÉLAGIÐ NÝJA - REYKJAVÍK 1922

FÉLAGSPRENTSMIÐJAN

FORMÁLI.

Eg er þegar kominn svo til ára minna, að tími er kominn til að birta þær athuganir mínar, sem í þessari bók eru. Eg hefi komist í margt um dagana og reynt sitt af hverju. Ráð þessi eru aðallega bygð á reynslu minni og að nokkru leyti á annarra reynslu, og ef þú ert ekki sammála mér alstaðar, ætla eg að minna þig á málsháttinn: „Greindur nærri getur, en reyndur veit þó betur.“

Sumir kunna ef til vill að hugsa sem svo, að óþarft sé, að leggja mönnum ráð í þessu efni, en það er misskilningur. Það, sem aðallega hvatti mig, til að gefa út bækling þennan, er sú von, að með því kunni mér að takast að koma í veg fyrir einn eða fleiri hjónaskilnaði, ef menn hlýta mínum ráðum. Eg hefi, sem sé, veitt því eftirtekt, að árlega fjölgar hjónaskilnuðum, bæði til sveita og í kaupstöðum, en þó einkum hér í Reykjavík.

Loks óska eg öllum, sem bók þessa lesa, giftum sem ógiftum, allra heilla á ástarbrautum þeirra.

Ritað á Fidesmessu 1922.

INGIMUNDUR GAMLI.

Hvernig vinna skal hylli kvenna.

Sannleikurinn er sá, að það er eigi eins auðvelt og þú kant að hyggja, að vinna hylli kvenna. Eg á hér auðvitað eigi við þær konur, er rápa á kvöldin fram og aftur um göturnar í þeim tilgangi að kynnast karlmönnum, heldur þær, sem eru þess virði, að sókst sé eftir ást þeirra eða vináttu.

Að kynnast vændiskonum er engum erfiðleikum bundið. Til þess þarf venjulega eigi annað en peninga. En til þess að vinna hjarta heiðvirðrar konu, eru peningar lítils virði. Til þess þarf önnur meðul: góða sál og hreint hjartalag. Sá, sem eigi hefir góða góða sál og gott hjarta, getur eigi gert sér neina von um, að vinna ást heiðvirðrar konu, því að hún krefst ástar, umhyggju og trygðar. Hún vill eiga sálina og hjartað óskift, og með það fyrir augum flanar hún aldrei að ráði sínu.

Auk þessa þarf maðurinn að vera kurteis, viðmótsþýður og frjálslegur í framkomu. Þessir eiginleikar eru ómissandi hverjum þeim, sem komast vill í mjúkinn hjá kvenþjóðinni, og skal eg nú skýra mál mitt nokkru nánar.

Mannorð.

Þú mátt eigi gera þig sekan um neitt það, sem sett getur blett á mannorð þitt.

Ef þú vilt verða heppinn í ástamálum, er þér ekkert eins nauðsynlegt, eins og að hafa óflekkað mannorð. Þegar þú gengur í göturnar í Reykjavík að kvöldi dags, getur þú séð fleiri eða færri stúlkur, sem eru á mannaveiðum. Þær verður þú að varast eins og pestina!

Sá, sem hefir fengið á sig óorð af kvennamálum, og kominn er í gin kjaftakerlinganna, á sér ekki uppreistar von. Syndir hans eru auknar og margfaldaðar, og engum dettur í hug að efast um, að sögurnar um hann séu sannar.

Ef þú leggur lag þitt við vændiskonurnar, teflir þú einnig heilsu þinni í hættu; þótt þær séu fagurlega litaðar að utan, geta þær verið myglaðar og óheilbrigðar og orðið þér að fjörtjóni.

Vertu einnig vandur í vali vina þinna og gaktu á snið við slæpinga.

Vendu þig eigi á fjárhættuspil eða óheilbrigt kaupskaparbrask. Það hefir margan manninn á glapstigu leitt.

Viðmót og framkoma.

Til þess að vinna hylli kvenna, þurfa menn að kunna að koma vel fram. Sá, sem er þögull og þunglamalegur vinnur aldrei hylli kvenna, þótt hann sé fríður sýnum. Þær halda, að hann sé heimskur — og heimskuna hatar kvenþjóðin!

Að vísu skeikar það mjög réttum skilningi, að sá óframfærni sé ætíð heimskur. Hann er ef til vill vitrari en nokkur hinna. En ólundin hefir slæm áhrif á kvenfólkið, sem alt af krefst fjörs og glaðlyndis.

Til þess að þóknast kvenfólkinu, þarftu að þekkja öll þau smáatriði, sem í þess augum eru mikils virði. Oft sjá konur meira í kurteislegri hneygingu, brosi eða augnatilliti, heldur en þú getur gert þér í hugarlund.

Hafðu eigi ljótan munnsöfnuð í áheyrn kvenna. Það ber vott um mentunarskort og siðleysi.

Það er ljótur siður að reykja þar sem konur eru inni. Margar konur þola illa tóbaksreyk.

Kurteisi.

Kurteisi er eitt af því, sem konur meta mikils. Konan krefst þess, að henni sé veitt eftirtekt, að tekið sé tillit til hennar og henni sýnd kurteisi. En of mikið af öllu má þó gera, og of mikil kurteisi er hlægileg. Og karlmaður má aldrei gera sig hlægilegan í konuaugum.

Kurteisin verður því að vera innan vissra takmarka, og eg þarf ekki að taka það fram, að þú verður alt af að fylgja þeim 10 boðorðum, sem hér fara á eftir:

1. Ef kona missir eitthvað niður, átt þú að taka það upp og rétta henni með ofurlítilli hneigingu og viðeigandi brosi. Orð eru óþörf.

2. Þú átt ætíð að láta konu ganga inn eða út um dyr á undan þér og opna fyrir henni.

3. Þú átt ætíð að hjálpa konu í yfirhöfn, áður en þú ferð í þína yfirhöfn.

4. Þú átt ætíð að láta konu ganga á undan þér inn í vagn eða bifreið. Aftur á móti átt þú að ganga á undan til sætis í leikhúsi og vísa konunni á hennar sæti.

5. Þú átt ætíð að láta konu ganga á undan þér niður stiga eða tröppur, en á eftir þér upp.

6. Þegar þú gengur með konu á götu, átt þú ætíð að ganga þeim megin við hana, að hún þurfi aldrei að fara út á vagnagötuna, þótt hún þurfi að víkja til hliðar fyrir einhverjum.

7. Þegar þú heilsar konu á götu, átt þú að hneigja þig ofurlítið, taka ofan og setja ekki hattinn á höfuðið, fyr en hún er komin framhjá þér. — Í sambandi við þetta vil eg geta þess, að konum þykir mikið varið í, að þeim sé heilsað virðulega á götu, en þó eigi með neinum spjátrungsskap.

8. Þegar kona kemur þar inn, sem öll sæti eru skipuð, er það skylda þín að standa upp og bjóða henni sæti þitt.

9. Þegar kona teygir sig eftir einhverju, átt þú ætíð að vera reiðubúinn að veita henni hjálp.

10. Í fám orðum sagt, átt þú í allri umgengni þinni við konur að sýna kurteisi og riddaralegar dygðir.

Íþróttir.

Eg hefi þegar tekið það fram, að fríðleikur er ekki nauðsynlegt skilyrði til þess, að vinna hylli kvenna. Hins vegar getur líkamsfegurð og jafnvel göngulagið eitt komið hjarta hennar til að slá örar.

Heilbrigð kona og fjörug, getur alls eigi orðið hrifin af manni, sem alt af er feiminn og vandræðalegur.

Frá alda öðli hefir konan bundið hugsjón sína við þann mann, sem hefir hreinan og karlmannlegan svip og hraustan líkama.

Iðkaðu því íþróttir og hertu líkama þinn. Konum fellur það vel í geð. Þær krefjast þess meira að segja, að karlmaðurinn hafi stælta vöðva og sterka hnefa, svo að hann geti varið þær, ef á þarf að halda. Konan er veikbygð og veit það vel, — þess vegna ætlast hún til, að karlmaðurinn sé sterkari.

Iðkið íþróttir, sagði eg. Já, gott og vel! En þar með er ekki sagt, að eigi megi of langt ganga í því efni. Tökum til dæmis knattsparkið hérna í Reykjavík, sem iðkað er nú orðið af meira kappi en forsjá. Að mínu áliti gerir knattspark í óhófi menn eintrjáningslega og einhliða. Þeir geta eigi um annað hugsað né talað. Geta má nærri, að konur hafa lítið gaman af því. Eg vil því gefa þér eitt heilræði, ungi maður: Ef þú vilt ná hylli kvenna, þá stundaðu enga íþrótt svo mikið, að hún taki hug þinn svo föstum tökum, að þú verðir þræll hennar.

Legðu stund á leikfimi, glímur og sund. Það stælir vöðvana, gerir líkamann liðugan og bakið beint.

Hreinlæti og klæðaburður.

Vertu hreinlátur, því að óhreinlætið er andstygð siðaðra manna.

Hirtu hár þitt og hendur, neglur þínar og tennur.

Rakaðu þig eigi sjaldnar en tvisvar í viku.

Notaðu eigi óhreina flibba né vasaklúta.

Sama máli gegnir um fötin, því að konan vill, að þú sért snyrtilega klæddur. — Sá, sem í öllu eltir tískuna, verður oft og tíðum hlátursefni skynsamra kvenna. Hugsaðu því meira um það, að föt þín fari vel og að þau séu hrein, heldur en að þau séu íburðarmikil og dýr.

Mentun.

Mentaður maður og víðsýnn er æfinlega eftirlætisgoð kvenna, og honum veitist það auðvelt, að ná hylli þeirra. Konunni finst það eðlilegt, að karlmaðurinn sé henni fremri að mentun, eigi síður en líkamlegu atgervi. Þess vegna getur heimskinginn — þótt fríður sé — aldrei gert sér von um, að standa hinum á sporði í ástamálum.

Þú þarft einnig að hafa ákveðnar skoðanir og eiga andleg áhugamál. Þér er eigi nóg að nota skoðanir Morgunblaðsins og Alþýðublaðsins — sem breytast stundum daglega —, heldur verður þú af eigin dómgreind að gera mun á réttu og röngu. Þú verður að temja þér rökrétta hugsun, því að djarfur hugsunarháttur er mikils virði í augum kvenfólksins.

Íþróttir eru fyrirtaks meðal til þess að læra að hugsa af viti. Glímur, sund og leikfimi stæla eigi að eins vöðvana og glæða eftirtekt augans, en ala einnig af sér táp og vilja. Sálin og líkaminn eru tengd mjög nánum böndum, og sé annaðhvort vanrækt vanrækist hvorttveggja.

Þú hefir nú heyrt, hversu mentun og víðsýni eru gott vopn í höndum karlmanna, þegar þeir ætla að vinna hinn ramgerva kastala: konuhjartað, en að endingu vil eg benda þér á, hvað mörgum hættir við að misbeita því. Það er t.d. ekki sjaldgæft í samkvæmum að heyra menn slá sig til riddara með hinum og þessum afrekssögum um sjálfa sig. Þetta hendir jafnvel hina gáfuðustu menn. En slíkar sögur missa marks. Þú mátt eigi auglýsa sjálfan þig. Og eigi mátt þú heldur vera of margorður, svo að konur geti einnig sagt sitt álit.

Dans o. fl.

Til þess að vinna hylli kvenna, er nauðsynlegt fyrir þig að kunna að dansa. Dans er besta skemtun flestra kvenna og þær líta upp til þess manns, sem er góður dansmaður.

Lagleg söngrödd er og eitt af því, sem dregur að sér athygli kvenna.

Að kunna að leika á hljóðfæri er ennfremur góð íþrótt og getur oft komið að góðu haldi í þessum efnum.

Meira um kurteisi.

Eg hefi áður minst á það, hvernig mentaður maður á að umgangast konur, og nú ætla eg að fara um það fáeinum orðum, hvernig heilsa beri konu og haga viðræðum og kynningum.

Áður en þú réttir konu hönd þína, til að heilsa henni, átt þú að hneigja þig ofurlítið og líta í augu hennar. Réttu henni því næst hönd þína og hneigðu þig aftur ofurlítið. Því næst geta samræður byrjað.

Þegar þú talar við konu, átt þú aldrei að hafa hendur í buxnavösum eða stinga hönd á síðu eða krossleggja þær á brjóstinu.

Þegar þú situr til borðs með konu, er það skylda þín að tala við hana. Þú átt þá alt af velja þau umtalsefni, sem konan getur vel fylgst með í, og þú verður að sjá um, að samtalið falli aldrei niður. Það má heldur aldrei verða þvingað.

Kynningum skalt þú haga þannig: Þegar þú kynnir karl og konu, þá skaltu fyrst nefna nafn hans; séu það tveir karlmenn, sem kynna á, þá skaltu fyr nefna þann, sem lægra er settur eða yngri er. Sama gildir, þegar konur eru kyntar.

Þegar þú heilsar konu á götu, þá tekur þú ofan með þeirri höndinni, sem fjær er konunni. En þessi regla gildir eigi, þegar þú ert í fylgd með konu og heilsar annari, sem þú mætir; þá áttu að taka ofan með þeirri höndinni, sem fjær er þeirri konu, sem þú gengur með.

Ef þú rekst á konu á götu, átt þú að nema staðar og afsaka þig kurteislega.

Að velja konuefnið.

Já, það er vandi að velja konuefnið, jafnvel þótt þú hafir þekkingu á ástamálum, eins og margur nútíðarmaður þykist hafa að einhverju leyti. Auðvitað vilt þú, að konan þín verði sem fullkomnust: að hún sé lagleg, gáfuð og góð, hafi gott vald yfir sjálfri sér, kunni að umgangast fólk og vinna sér traust þess; sé stjórnsöm og hirðusöm, sparsöm og hreinleg. Hafi hún alla þessa kosti, þarftu ekki að kvíða sambúð ykkar, þ. e. a. s. ef þú ert slíkri konu samboðinn.

En kostir og gallar konunnar koma oft eigi fyr í ljós en út í búskapinn er komið, þess vegna verður þú að gæta varkárni og athygli áður en þú stígur hið mikla spor.

Eg vil nú gefa þér nokkur góð ráð, er orðið gætu þér nytsöm, ef þú kant með að fara.

Þegar þú hefir kynst stúlku og orðið ástfanginn af henni, verður þú að taka eftir öllu í fari hennar, smáu sem stóru, áður en þú trúlofast henni. Í hinu smærra er oft eigi síður hægt að sjá eiginleika mannsins en í hinu stærra. Vertu því athugull og sleptu engu, er eykur skilning þinn og þekkingu á stúlkunni. Rannsakaðu hjartalag hennar og tilfinningar og gaktu úr skugga um, hvort hún eigi ást þína skilið.

Gott er að kynna sér liðna æfi hennar, fá vitneskju um, hvort hún hafi áður verið mikið við ástamál riðin eða verið trúlofuð. Komstu einnig að því, hverskonar vinstúlkur hún velur sér; máttu af því mikið læra, því að „það dregur hver dám af sínum sessunaut.“

Sjálfsagt er þér og að leita þér upplýsinga um ætt hennar og foreldra, því að „sjaldan fellur eplið langt frá eikinni“. Sumum finst ef til vill óþarft að minnast á þetta atriði, en þótt ljótt sé frá að segja, munu finnast þess dæmi, að menn trúlofi sig án þess að vita nokkuð um ætt og jafnvel foreldra stúlkunnar.

Já, það er mikið óvit að hlaupa eftir augnablikstilfinningum sínum. Með því að gera það, hefir margur sáð illgresi í akur lífs síns og „borið þess sár um æfilöng ár, sem að eins var stundarhlátur.“

Eins og eg hefi áður á vikið, hættir mörgum við því, að líta of mikið á fríðleikann. Satt er það, að hann er góður með öðru góðu, og augað krefst síns. En fáir hafa efni á því, að hafa konur sínar eingöngu sem stofuprýði og til augnagamans. Þess vegna ríður ekki minna á því, að hún bæti heimilið en prýði. Best er að slíkt geti farið saman. Og það getur orðið, ef þú ert skynsamur í vali þínu.

Ef unnusta þín kann eigi að búa til mat, sauma léreftsfatnað o. þ. l., þá skaltu láta hana læra það áður en þú gengur að eiga hana. Henni verða heimilisstörfin þá miklu léttari og fara þau betur úr hendi.

Ýmsir fara einnig eftir ríkidæmi. En margt er að athuga við það. Að vísu er auðurinn afl og aflið léttir erfiðið. En farðu heldur eftir hinum göfugri tilfinningum hjarta þíns. Sel eigi auðnum sál þína, gef hana heldur þeirri konu, sem þú elskar. Og betra er að lifa ánægður við lítil efni, en við allsnægtir með orm í hjarta.

Hið daglega líf og reynsla sanna það, að þau hjónabönd, sem bygð eru á auði einum, eru þyrnar á rós friðarins. Slíkt hjónaband má með réttu kalla „gröf ástarinnar“, eins og rússneskur málsháttur kemst að orði.

Einn dagur er ekki heil mannsæfi, og það er ekki nóg, að ástin nái að eins yfir hveitibrauðsdagana. Í kolum þeim, sem brenna á arni ástarinnar, þarf lengi að lifa.

Til þess að hjónaband þitt verði hamingjusamt, og til þess að þú getir treyst konu þinni og elskað hana, mun þér happasælast, að öðru jöfnu, að velja stúlku, sem að mentun og stöðu er jafnoki þinn. Reynslan hefir sannað það.

Það er óheppilegt að aldursmunur sé mikill á hjónum og er alment álitið, að maðurinn eigi að vera „bónda“-árinu eldri. Að vísu skiftir þetta ekki miklu máli, en komið hefir þó fyrir, að ósamlyndi hjóna stafi beinlínis eða óbeinlínis af aldursmun þeirra.

Að biðja sér konu.

Það er sögn og sannleikur, að mörgum reynist það erfitt, að klæða fyrstu ástarjátningu sína í orð. En hjá því skeri getur þú eigi siglt. Eftir lengri eða skemri umhugsun og fleiri eða færri vökunætur, getur þú loks eigi þagað lengur. Það fer vitanlega eftir atvikum, hvaða orð þú notar og hvernig þú hagar þér, en þó vil eg gefa þér nokkrar bendingar:

Vertu ekki feiminn og stamaðu ekki, en vertu alvarlegur og hátíðlegur á svip og í máli.

Vertu ekki með neinar óþarfa málalengingar eða tvíræðar setningar, en segðu það, sem þér býr í brjósti með fáum og velvöldum orðum.

Fyr á tímum var það siður, að biðlar krupu fyrir þeirri konu, sem þeir játuðu ást sína, en nú mun það lagt niður, enda eru öll ytri lotningarmerki óþörf og fánýt, því að það eru hinar innri tilfinningar, sem verður að byggja á.

Bónorðsbréf munu vera alltíð á vorum dögum, en að mínu áliti ekki að sama skapi eftirbreytnisverð, því að konan, sem í hlut á, fer þar á mis við þann unað, sem hún hefir af því að heyra þig segja þessi orð: „Eg elska þig.“ Þau óma fyrir eyrum hennar eins og himneskur söngur, og engin orð er henni kærara að heyra af vörum þínum.

Bréf geta einnig hæglega komist í annara hendur en hins rétta viðtakanda, og eins og gefur að skilja, getur það haft ýms óþægindi í för með sér.

Dæmi eru til þess, að kona hefir tekið þeim manni, sem hún hefir gefið afsvar, jafnvel oftar en einu sinni.

Að menn hafi beðið sér konu í símskeyti eða símtali hefir komið fyrir, — að sögn fróðra manna, — en eg vil alvarlega ráða þér frá því.

Hvenær þú mátt kvongast.

Þegar þú hefir fastnað þér konu, leiðir það af sjálfu sér, að þú ferð að hugsa um að reisa bú og kvongast. Elskendur þrá ekkert meira en það, að eiga eigið heimili og vera sjálfs sín húsbændur. En það er undir ýmsum ástæðum komið, hvenær þú getur gengið í hjónaband. Í fljótu bragði finst þér það máske vera að reisa sér hurðarás um öxl, af ætla að gefa nokkur ráð um það, hvenær menn megi kvongast. En svo er þó eigi. Fyrsta heilræðið, sem eg vil gefa þér, er þetta: Kvongastu eigi fyr en högum þínur er svo háttað, að þú getir staðið straum af heimilinu fjárhagslega. — Oft hefir fátækt og óregla eyðilagt heimilisfriðinn og gert heimilið að argasta spillingarbæli.

Ef atvinna þín er tekjurýr, þá skaltu reyna að komast að betri stöðu. Betri er þér föst staða, þótt kauplág sé, heldur en hlaupavinna með óvissum tekjum.

Vertu sparsamur og hagsýnn og gefðu unnustu þinni eigi glingur eða hégómlegar gjafir, en gefðu henni þá hluti, sem henni mega að gagni koma.

Legðu nokkrar krónur mánaðarlega í sparisjóð.

Vertu bindindismaður: Neyttu eigi víns og eigi mikils tóbaks.

Vertu eigi oft á skemtunum.

Varðveittu vel lánstraust þitt.

Ef þú gætir þessa, sem eg hefi nú upp talið, verður þú áður en þú veist af, fær um að kaupa húsgögn og aðra þá hluti, sem til búsins þurfa.

Hvernig góður eiginmaður á að vera.

Þegar þú kvongast, aukast skyldur þínar. Ef þú elskar konu þína, og rækir heimili þitt eins og þér bera að gera, mátt þú eigi ofhlaða þig störfum. Vertu umhyggjusamur og nærgætinn við hana og láttu hana ekki skorta neitt það, er þú getur veitt henni til þæginda og ánægju.

Oft vill svo fara, að menn hætta að sýna konu sinni þá blíðu og umönnun, sem þeir sýndu henni í tilhugalífi þeirra. En það er hinn mesti barnaskapur, að hætta því. Gefðu henni blóm og gleddu hana með kærkomnum gjöfum eins og áður. Gjafirnar þurfa ekki að vera dýrar eða um efni fram. „Oft kaupir sér í litlu lof“.

Láttu konu þína eigi vera svo störfum hlaðna, að hún hafi aldrei tíma til að lyfta sér upp. Farðu með henni á skemtanir við og við. Vertu eigi afbrýðissamur, þó að einhver veiti henni meiri eftirtekt en öðrum konum. Með því gefur þú í skyn, að þú berir eigi fult traust til hennar, og ef hún elskar þig, tekur hún sér það nærri.

Vertu heima eins oft og þú getur. Konan þín finnur það fljótt, ef þú ert óþarflega oft fjarverandi og henni fellur það illa. Ef þú þarft að fara út, þá skaltu segja henni hvert þú ætlar, og ef þú ætlar að ganga þér til skemtunar, þá skaltu bjóða henni að koma með þér. Henni þykir vænt um það, jafnvel þótt hún geti ekki komið.

Þegar þú kemur heim frá vinnu, máttu ekki leggjast upp í legubekk og fara að sofa, þegar þú hefir matast. Talaðu heldur við konu þína og láttu hana verða vara við, að þú fylgist með störfum hennar.

Hafðu konu þína alt af í ráðum með þér, og farðu eigi á bak við hana með neitt.

Talaðu ætíð vel um konuna þína í áheyrn annarra manna, og mundu betur eftir mannkostum hennar en ófullkomleika.

Í fám orðum sagt: Tilhugalíf þitt á aldrei að taka enda. Í hjónabandinu, ekki síður en á meðan þið voruð trúlofuð, átt þú alt af að vera jafn skemtilegur og kurteis, jafn ástúðlegur og nærgætinn.

Ef þú ert það, mun konan þín altaf elska þig jafn heitt. Hún mun þá gera þig hamingjusaman og lífsglaðan.