The Project Gutenberg eBook of La Batalo de l' Vivo
    
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this ebook or online
at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States,
you will have to check the laws of the country where you are located
before using this eBook.

Title: La Batalo de l' Vivo

Author: Charles Dickens

Translator: L. L. Zamenhof

Release date: February 3, 2008 [eBook #24501]

Language: Esperanto

Credits: Produced by David G. Simpson


*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK LA BATALO DE L' VIVO ***




Produced by David G. Simpson












LA BATALO DE L' VIVO




CHARLES DICKENS


EL LA GERMANA TRADUKO TRADUKIS L.L. ZAMENHOF


1891




PARTO UNUA.


Antaux longa, longa tempo -- tute egale kiam kaj kie en Anglujo
-- estis varmega batalo. Oni batalis en longa somera tago, kiam
la ondanta herbo estis verda. Multaj kampaj floroj, kreitaj de la
mano de la Plejpotenca por esti odora pokalo por la roso, vidis
en tiu tago sian multekoloran kalikon plenigita de sango kaj
mortis en teruro. Multaj insektoj, kiuj havis sian delikatan
koloron de senkulpaj folioj kaj vestoj, en tiu tago nove
kolorigxis de mortantaj homoj kaj lasis per sia rapidega forkuro
nenaturan postesignon. La multekolora papilio sur la rando de
siaj flugiloj portis sangon en la aeron. La rivereto havis rugxan
akvon. El la tero disbatita per la piedoj farigxis marcxo, kie en
malpuraj malsekajxoj, kiuj sin kolektis en la enbatajxoj de
piedoj de homoj kaj hufoj de cxevaloj, la cxie superreganta
koloro malagrable brilis en la suno.

La cxielo nin gardu de vido de sceno, kiun la luno vidis sur tiu
cxi loko, kiam gxi super la nigraj arbaraj dorsoj de la montetoj
sin levis sur la horizonto kaj rigardis sur la ebenajxon, semitan
de suprenturnitaj vizagxoj, kiuj antaux nelonge sur brusto
patrina ridetis al la okuloj de patrino aux trankvile dormetis.
La cxielo nin gardu de la sekretoj, kiujn la vento plena je odoro
de mortintajxo super la ebenajxo murmuretis pri la laboroj de tiu
cxi tago kaj pri la morto kaj la suferoj de tiu cxi nokto. Ofte
ankoraux la silenta luno briladis super tiu cxi kampo de l'
batalo, ofte la steloj malgaje gxin observadis, ofte la ventoj de
cxiu flanko de l' mondo preterblovadis super gxi, antaux ol la
postesignoj de tiu batalo malaperis.

La signoj restis ankoraux longan tempon, sed nur en bagateloj,
cxar la naturo, staranta tre alte super la malbonaj pasioj de la
homo, baldaux ree ricevis sian gajecon kaj ridetadis super la
kulpa kampo de l' batalo tiel same, kiel antauxe, kiam la kampo
estis ankoraux senkulpa. La alauxdoj kantadis alte super gxi, la
ombroj de la flugantaj nuboj kuradis ludante super la herbejoj
kaj arbaroj, super la tegmentoj kaj turoj de la urbo borderita de
arboj, rapidante al la brilanta malproksimajxo, kie la tero kaj
cxielo kunigxas kaj la vespera cxielrugxo estingigxas. Greno
estis semata kaj elkreskadis kaj estis rikoltata; la rivereto,
kiu antauxe estis rugxe kolorigita, turnadis radon de muelejo;
viroj fajfadis post la plugilo; sxafoj kaj bovoj pasxtigxadis sur
la herbejo; knaboj kriadis sur la kampoj por fortimigi la
birdojn; fumo sin levadis el la kamentuboj; sabataj sonoriloj
gaje sonoradis; maljunaj homoj vivadis kaj mortadis; la modestaj
kreitajxoj de la kampo kaj la simplaj floroj de l' arbaro
floradis kaj velkadis en la kutima tempo sur la sanga kampo, kie
multaj miloj da homoj antauxe falis en la granda batalo.

Sed en la komenco oni vidadis en la semitajxo pli mallumajn
lokojn, kiujn la homoj rigardadis kun sento de teruro. Jaro post
jaro ili revenadis; kaj oni sciis, ke sur tiuj cxi fruktaj lokoj
homoj kaj cxevaloj kusxis enterigitaj en senorda amaso kaj
bonigis la teron. La kampisto, kiu tie plugadis, timadis la
grandajn vermojn, kiuj logxis tie cxi en la tero; kaj la garboj,
kiujn oni tie rikoltis, en la dauxro de multaj jaroj estis
nomataj la garboj batalaj kaj metataj aparte, kaj neniam garbo
batala cxe la festo de rikolto venadis sur la lastan veturilon.
Tra longa tempo kun cxiu farita sulko estis trovata postesigno de
la batalo. Longan tempon oni vidadis difektitajn arbojn sur la
kampo kaj duone detruitajn barilojn kaj murojn sur la lokoj, kie
estis mortiga mana batalado, kaj lokojn forte batitajn per
piedoj, kie nenia herbeto volis kreski. Longan tempon cxiu
knabino timis ornami al si la harojn aux la bruston per la plej
bela floro de tiu cxi kampo de l' mortintoj; -- kaj longan tempon
oni kredis, ke la tie kreskantaj beroj lasas post si en la mano,
kiu ilin desxiras, neforigeblan makulon.

Sed la jaroj, kvankam ili pasadis tiel rapide, kiel la nuboj de
somero, per sia irado malaperigadis ecx tiujn cxi postesignojn de
la malnova batalo kaj elvisxis la legendajn rememorojn de gxi el
la kapo de la homoj, gxis ili akceptis la formon de fabeloj de
maljunaj virinoj kaj kun cxiu jaro estis pli forgesataj. Kie la
sovagxaj floroj kaj beroj restis tiel longe ne desxirataj, tie
nun staris gxardenoj kaj domoj, kaj infanoj ludadis militon sur
la herbo. La vunditaj arboj jam longe estis forbruligitaj. La
mallume verdaj lokoj estis ne pli fresxaj, ol la memoro pri tiuj,
kiuj kusxis enterigitaj sub ili. Cxiam ankoraux la plugilo
alportadis de tempo al tempo pecojn da rusta fero, sed estis
malfacile rekoni, por kio gxi servis, kaj la trovantoj meditadis
kaj disputadis pri tio cxi. Malnova nigra kiraso kaj kasko tiel
longe pendis en la pregxejo, ke tiu sama malforta duone blinda
maljunulo, kiu nun vane penadis ilin rekoni supre sur la blanka
arkajxo, jam kiel infano kun mirego ilin rigardadis. Se la
militistaro mortigita sur la kampo de l' batalo povus por unu
momento sin levi en la formo, kiel cxiu falis, kaj sur la loko,
kie li trovis la morton, tiam fenditaj kranioj en centoj
enrigardus en la pordojn kaj fenestrojn de la dometoj, aperus
cxirkaux la paca kameno, estus amasigitaj en la grenejoj, levus
sin inter la infano en la lulilo kaj gxia flegantino kaj digus la
rivereton, volvus sin cxirkaux la rado de l' muelejo, plenigus la
gxardenon kaj la herbejon, kaj la amason da fojno ili alte levus
per mortantoj. Tiel sxangxita estis la loko, kie multaj miloj da
homoj falis en la granda batalo.

Eble nenie en la cxirkaux cent jaroj la loko estis pli sxangxita,
ol en unu malgranda frukta gxardeno post malnova sxtona domo kun
longa lauxbo antaux la pordo. Tie en unu bela mateno de auxtuno
estis auxdata muziko kaj sincera ridado, kaj du knabinoj gaje
dancadis sur la herbo, dum kvin-ses vilagxaj virinoj staris sur
sxtuparoj kaj desxiradis pomojn de la arboj, sed de tempo al
tempo haltadis en sia laboro kaj rigardadis al la gajulinoj. Gxi
estis cxarma, natura vido; bela tago, trankvila loko; kaj la du
knabinoj dancadis kun kora gxojo tute gaje kaj sengxene.

Se en la mondo neniu volus brili -- tio cxi estas mia opinio, kaj
mi pensas, Vi konsentos kun mi -- ni multe pli bone vivus kaj
multe pli nin amuzadus reciproke. Estis tre agrable rigardi, kiel
la du knabinoj dancadis. Ili havis neniujn rigardantojn ekster la
pomsxirantaj virinoj sur la sxtuparoj. Estis al ili tre agrable
placxi al la virinoj, sed ili dancadis pro sia propra plezuro
(almenaux tiel oni devis kredi); kaj estis malfacile deteni sin
de admiro, tiel same kiel ili ne povis sin deteni de la dancado.
Kaj kiel ili dancadis! Ne kiel dancistinoj teatraj. Tute ne! Kaj
ne kiel la bonegaj lernantinoj de sinjorino Tiu-kaj-tiu. Neniel!
Gxi ne estis kvadrilo, ne menueto kaj ecx ne simpla anglezo. Gxi
estis nek laux la malnova stilo, nek laux la nova, nek laux la
franca, nek laux la angla stilo; pli gxuste okaze iom en la stilo
hispana, kiu, kiel oni diras, estas stilo libera kaj vigla kaj de
la frapantaj kastanjetoj ricevas iom la karakteron de rava
improvizado. Dum ili dancadis sub la fruktaj arboj kaj flugetadis
en la gxardeno supren kaj malsupren kaj turnadis sin reciproke en
rondo, la influo de ilia aera movigxado sxajne disvastigadis sin
plue en la suna gaja cxirkauxajxo, kiel cxiam pli grandigxanta
rondo en la akvo. Iliaj flugantaj haroj kaj vestoj, la elasta
herbo sub iliaj piedoj, la brancxoj, kiuj sin balancadis en la
vento de l' mateno, la brilantaj folioj kaj iliaj tremantaj
ombroj sur la suka verda tero, la balzama venteto, kiu blovadis
kaj gxoje turnadis la malproksimajn ventajn muelilojn -- cxio
inter la ambaux knabinoj kaj sur la malproksima altajxo pluganta
kampisto, kiu estis vidata sur la horizonto, kvazaux li starus en
la fino de l' mondo -- sxajne ankaux dancadis.

Fine la pli juna de la dancantaj fratinoj sin jxetis malfacile
spirante kaj gaje ridante sur benkon, por ekripozi. La dua sin
apogis al arbo apude. La muzikantoj, harpo kaj violono, finis per
plena akordo, kvazaux fanfaronante per sia vigleco, kvankam la
muziko efektive estis tiel rapida kaj tiel pene konkuradis kun la
dancado, ke gxi ecx unu minuton pli ne povus elteni. La virinoj,
kiuj desxiradis pomojn sur la sxtuparoj, ekmurmuris aprobante kaj
denove komencis fervore laboradi kiel abeloj.

Eble tial ilia fervoro ankoraux pligrandigxis, cxar nejuna
sinjoro, doktoro Jeddler en propra persono -- Vi devas scii, ke
gxi estis la domo kaj gxardeno de doktoro Jeddler kaj la du
knabinoj estis la filinoj de doktoro Jeddler -- elvenis, por
vidi, kio farigxas, kaj kiu al la diablo sur lia propra tero
faras muzikon antaux la mangxo de l' mateno. Cxar la doktoro
Jeddler estis granda filozofo kaj ne tre muzikema.

"Muziko kaj dancado hodiaux!" diris la doktoro al si mem kaj
mirante haltis. "Mi pensis, ke ili timas la hodiauxan tagon. Sed
gxi estas mondo plena je malajxoj. Sed Grace, sed Marion!" li
aldonis pli lauxte, "cxu la mondo hodiaux matene estas pli
freneza ol ordinare?"

"Se gxi tiel estus, estu tiun cxi fojon iom malsevera", respondis
al li la pli juna filino Marion, alirante al li kaj rigardante al
li en la vizagxon, "cxar hodiaux estas ies tago de naskigxo".

"Ies tago de naskigxo, mia kateto?" diris la doktoro. "Cxu vi ne
scias, ke cxiun tagon estas ies tago de naskigxo? Cxu vi ne
scias, kiom multe da novuloj cxiun minuton komencas la strangan
kaj ridindan aferon -- ha, ha, ha! oni tute ne povas paroli pri
gxi serioze -- kiun oni nomas la vivo?"

"Ne, patro!"

"Kompreneble vi ne; vi estas virino -- preskaux", diris la
doktoro. "Cetere", li aldonis kaj rigardis en la belan vizagxon,
kiu sin tiris al la lia, "mi pensas, ke gxi estas via tago de
naskigxo".

"Kio! Efektive, mia patro?" ekkriis lia amata filino kaj donis al
li la lipojn por kiso.

"Jen havu! kaj ankaux mian amon", diris la doktoro kaj kisis
sxin; "kaj tiu cxi tago ofte, tre ofte revenadu -- kia penso! La
penso deziri oftan ripetadon en tia farso", diris la doktoro por
si mem, "estas bona! Ha, ha, ha!"

La doktoro Jeddler estis, kiel la leganto jam scias, granda
filozofo; kaj la cxefa tezo de lia filozofio estis rigardi la
tutan mondon kiel grandega farso, kiel io tro sensenca, por ke
prudenta homo povu serioze pensi pri gxi. Tiu cxi dogmo estis en
sia komenco rezultato de la kampo de l' batalo, sur kiu li
logxis, kiel Vi baldaux sciigxos.

"Kiel propre venis al Vi la muziko?" demandis la doktoro.
"Kompreneble gxi estas sxtelistoj de kokoj. De kie venis la
muzikantoj?"

"Alfred ilin alsendis", respondis lia filino Grace kaj ree
alfortikigis kelkajn simplajn florojn, per kiuj sxi antauxe
ornamis la harojn de sia fratino kaj kiujn la dancado
malfortikigis.

"Tiel Alfred alsendis la muzikon?" rediris la doktoro.

"Jes, li renkontis ilin en la vojo, kiam li matene venis. Tiuj
cxi homoj migras per piedo kaj tiun cxi nokton ripozis en la
urbo; kaj cxar hodiaux estas la tago de naskigxo de Marion kaj li
pensis, ke li faros al sxi plezuron, li alsendis ilin tien cxi
kun bileto, en kiu estis skribite, ke, se mi gxin aprobas, ili
alportu al sxi serenadon."

"Jes, jes" diris la doktoro, "li cxiam demandas vian opinion".

"Kaj cxar mia opinio sin montris favora", gaje diris Grace kaj
haltis por momento, por admiri la cxarman kapon, kiun sxi
ornamis; "kaj cxar Marion estis tre gaja kaj komencis danci, ni
fine dancis ambaux sub la muziko de Alfred, gxis ni perdis la
spiradon. Kaj la muziko placxis al ni tiom pli, ke Alfred gxin
sendis. Ne vere, kara Marion"?

"Ho, mi ne scias, Grace. Kiel vi min turmentas kun Alfred!"

"Mi vin turmentas, kiam mi parolas pri via amanto"! diris sxia
fratino.

"Tion cxi mi scias, ke estas por mi suficxe indiferente, cxu oni
parolas pri li aux ne", diris la malgranda koketulino,
dissxirante kelkajn florojn, kiujn sxi havis en la mano kaj
disjxetante la foliojn sur la tero. "Preskaux jam tedis al mi
auxdadi pri li; kaj se vi diras, ke li estas mia amanto --"

"Silentu! Ne parolu tiel malsxate pri fidela koro, kiu tute
apartenas al vi, Marion", ekkriis sxia fratino -- "ecx ne se vi
sxercas. Estas neniu pli fidela koro en la mondo ol Alfred!"

"Ne, ne!" diris Marion kaj levis siajn brovojn kun komika mieno
de pasanta meditado -- "eble ne. Sed mi ne scias, cxu tio cxi
estas granda merito. Mi -- mi propre tute ne volus, ke li estu
tiel fidela. Mi neniam vigligis lin al tio cxi. Se li pensas, ke
mi -- Sed, kara Marion, kial ni devas nun paroli gxuste pri li?"

Estis io tre agrabla vidi la du cxarmajn figurojn de la florantaj
fratinoj, kiuj, alapogitaj unu al la dua, promenadis sub la arboj
kaj paroladis inter si, seriozeco kontraux la facila gajeco, sed
amo kore respondante al amo. Kaj estis suficxe strange, ke en la
okuloj de la pli juna fratino nagxis larmo kaj io profunde kaj
kore sentata briletis tra la petolajxo de sxiaj vortoj kaj pene
kun gxi batalis.

La diferenco en la agxo de la ambaux knabinoj povis esti ne pli
ol kvar jaroj. Sed Grace, kiel ofte en tiaj okazoj, kie ne estas
patrino, zorganta pri la ambaux (la edzino de la doktoro mortis),
en la zorganta amo al sxia pli juna fratino sxajnis pli maljuna,
ol sxi estis; kaj laux la naturo de cxia partoprenado sxi sxajnis
-- ekster kunsentanta amo -- al sxia petola humoro pli
malproksima, ol oni povus pensi jugxante laux sxiaj jaroj. Alta
patrina alvokigxo, kiu ecx en tiu cxi sia refigurajxo purigas la
koron kaj la sanktigitan animon faras pli proksima al angxeloj!

La animo de la doktoro, dum li rigardadis kaj auxskultadis ilin,
sin okupadis en la komenco nur je diversaj gajaj pensoj pri la
malsagxeco ion ami kaj sopiri, pri la sensenca revo, per kiu
junaj koroj blindigas sin mem, se ili unu momenton pensas, ke
estas io serioza en tia sapa veziko, kiel la amo, gxis ili fine
vidas, ke ili estas trompitaj, kio venas preskaux cxiam.

Sed la senpretenda memoferanta esteco de lia pli maljuna filino,
sxia kvieta karaktero, kiu tamen estis ligita kun tiom da
konstanteco kaj fresxeco, cxiam, en kontrasto inter la trankvila
kvieta figuro de tiu cxi kaj la brilanta beleco de lia pli juna
filino, revenadis al li al la okuloj; kaj pro sxi li bedauxris,
ke la vivo estas tiel ridinda afero.

Al la doktoro neniam venis en la kapon demandi, cxu liaj infanoj
iel penas fari el gxi aferon seriozan. Sed por tio cxi li estis
filozofo. Estante de naturo homo kun mola kaj varma koro, li per
okazo venis al tiu ordinara sxtono de la sagxuloj (multe pli
facile trovebla ol tiu, kiun sercxas la alhxemiistoj), kiu ofte
farigxas falilo por bonkoraj homoj kaj havas la malagrablan econ,
ke gxi turnas oron en malpuran fandajxon kaj cxiun multekostan
objekton en ion tute senutilan.

"Britain!" ekkriis la doktoro. "Britain! Kie vi estas?"

Malgranda homo kun eksterordinare malafabla kaj malkontenta
vizagxo elvenis el la domo kaj respondis tiun cxi vokon iom
sengxene per la vortoj: "nu, kio do estas?"

"Kie estas la tablo matenmangxa?" demandis la doktoro.

"En la domo", respondis Britain.

"Cxu vi kovros gxin tie cxi sub malkovrita cxielo, kiel mi
ordonis al vi hieraux vespere?" diris la doktoro. "Cxu vi ne
scias, ke venos gastoj? Ke, antaux ol venos la vojagxa kalesxo,
tie cxi ankoraux negocoj devas esti finitaj? Ke hodiaux estas
precipe solena tago?"

"Cxu mi povis ion fari, sinjoro doktoro, antaux ol la virinoj
desxiris la pomojn, he?" diris Britain kaj levadis iom post iom
sian vocxon, tiel ke li fine forme kriis.

"Nu, cxu ili nun jam finis?" diris la doktoro kaj rigardis la
horlogxon. "Antauxen! faru rapide! kie estas Clemency?"

"Jen mi estas, sinjoro", eksonis la voko, venante de unu el la
sxtuparoj, sur kiu paro da mallertaj piedoj rapide deiradis
malsupren. "Ni estas pretaj. Forportu, knabinoj! En duono da
minuto cxio estos en ordo, sinjoro!"

Kun tiuj cxi vortoj sxi komencis vive labori kaj montris sin cxe
tio cxi en tia stranga formo, ke sxi meritas esti priskribita per
kelkaj vortoj.

Sxi havis la agxon de cxirkaux tridek jaroj kaj havis suficxe
dikvangan kaj afablan vizagxon, kvankam gxi penis havi esprimon
de seriozeco, kiu donis al gxi vidon tre ridindan. Sed la impreso
de tio cxi ankoraux tute malaperadis antaux la impreso de sxia
eksterordinare mallerta esteco. Se ni diros, ke sxi havis du
maldekstrajn piedojn kaj du brakojn, kiuj propre apartenis al iu
alia, kaj ke tiuj cxi kvar membroj sxajnis elartikigitaj kaj tute
ne realmetitaj al sia gxusta loko, tiam ni prezentos nur la veran
staton en gxia plej facila lumo. Kaj se ni diros, ke je tiu cxi
stato cxi estis tute kontenta, prenis siajn brakojn kaj piedojn
tiel, kiel ili estis, kaj metadis nenian bridon al iliaj
kapricoj, tiam ni donos nur malgrandan ideon pri sxia
trankvilanimeco. Sxia kostumo konsistis el paro da grandegaj
kapricaj sxuoj, kiuj cxiam direktadis sin alie ol sxiaj piedoj,
el bluaj sxtrumpoj kaj el multekolora katuna vesto de la plej
malbela modelo, kiun oni nur povus trovi por mono, kaj el blanka
antauxtuko. Sxi portis cxiam mallongajn manikojn kaj havis cxiam
kontuzitajn kubutojn kaj tiel vive zorgis pri ili, ke sxi cxiam
penadis en cxia situacio, ecx kie estis absolute neeble, ilin
turnadi kaj cxirkauxrigardadi. Ordinare malgranda cxapeto sidis
ie sur sxia kapo, kvankam oni gxin nur malofte povis vidi sur tiu
loko, kiun tiu cxi vestajxo pleje okupas cxe aliaj homoj; sed de
la kapo gxis la piedoj gxi estis modele pura kaj prezentis ian
specon de mallerta puremeco.

Tia estis la eksterajxo kaj vestoj de Clemency Newcome, kiun oni
suspektadis, ke sxi senkulpe falsigis sian propran nomon
Klementino (sed neniu sciis gxin certe, cxar sxia surda maljuna
patrino, vera mirindajxo pro la alta agxo, kiun sxi atingis, kaj
kiun sxi subtenadis preskaux de sia plej frua infaneco, estis
mortinta, kaj aliajn parencojn sxi ne havis). Sxi estis nun
okupita je la kovrado de la tablo, kaj de tempo al tempo sxi
haltadis, metante la rugxajn brakojn unu sur la duan, frotante la
kontuzitan kubuton per la mano de la dua brako kaj tre trankvile
rigardante la ambaux brakojn, gxis sxi subite ekmemoris ion, kio
ankoraux mankis, kaj tiam sxi forkuris por gxin alporti.

"Jen venas la du advokatoj, sinjoro!" diris Clemency en tono ne
tre favora.

"Aha!" ekkriis la doktoro kaj iris al ili renkonte. "Bonan
matenon, bonan matenon! Kara Grace! Marion! Jen estas sinjoro
Snitchey kaj sinjoro Craggs. Kie estas Alfred?"

"Li kredeble baldaux venos, patro", diris Grace. "Li havis tiun
cxi matenon kun la preparado al la forveturo tiom da laboro, ke
li jam tuj post la levigxo de l' suno sin levis kaj eliris. Bonan
tagon, miaj sinjoroj!"

"Bonan matenon, niaj sinjorinoj", diris sinjoro Snitchey, "por mi
kaj Craggs --" tiu cxi salutis -- "bonan matenon, frauxlino", li
diris al Marion -- "mi kisas al Vi la manon" -- kaj tion cxi li
efektive faris. "Kaj mi deziras" -- vere vidi gxin sur li oni ne
povis, cxar je l' unua rigardo oni ne povis supozi en li tre
multajn bonajn dezirojn por aliaj homoj -- "ke tiu cxi felicxa
tago cent fojojn revenu".

"Ha, ha, ha!" ridis meditante la doktoro, tenante la manojn en la
posxoj: "La granda farso en cent aktoj"!

"Vi ja certe ne povas deziri, doktoro Jeddler", diris sinjoro
Snitchey kaj metis malgrandan bluan aktopaperujon al la tablo,
"ke la granda farso por tiu cxi aktorino estu mallongigita?"

"Ho ne", respondis la doktoro. "Dio nin gardu de tio cxi! Sxi
vivu kaj ridadu pri tio cxi kiel longe sxi povas ridi, kaj poste
sxi diru kun tiu franco: 'La komedio estas finita, faligu la
kurtenon.'"

"La franco", diris sinjoro Snitchey kaj rigardis en la bluan
paperujon, "estis ne prava, doktoro Jeddler; kaj Via filozofio
estas ankaux tute malprava, Vi povas al mi kredi, kaj mi tion cxi
jam ofte diradis. Vi diras, ke ekzistas nenia seriozajxo en la
vivo! Kiel Vi nomas proceson?"

"Sxerco", respondis la doktoro.

"Cxu Vi havis iam proceson?" demandis sinjoro Snitchey levante la
rigardon de la blua paperujo.

"Neniam", respondis la doktoro.

"Se Vi iam venos al proceso", diris sinjoro Snitchey, "Vi eble
lernos alie pensi".

Craggs, kiu sxajne estis reprezentata de Snitchey kaj sian
apartan ekzistadon kaj sian "mi" nur malmulte aux tute ne
konsciadis, esprimis nun propran rimarkon. Gxi rilatis je la sola
penso, kiun li posedis ne en egala duono kun Snitchey; por tio
kelkaj aliaj prudentaj kaj spertaj homoj gxin dividadis kun li.

"La procesoj estas farataj tro facilaj al la homoj", diris
Craggs.

"La procesoj?" demandis la doktoro.

"Jes", diris sinjoro Craggs, "kiel ankaux cxio alia. Cxio en la
mondo hodiaux ekzistas nur por esti farata tro facila. Tio cxi
estas la malfortajxo de nia tempo. Se la mondo estas farso (mi
ne estas preta tion cxi nei), gxi devus esti farso tre malfacila.
La vivo devus esti kiel eble pli strecxa batalo, sinjoro. Tio cxi
estas gxia celo. Sed nun gxi estas farata tro facila. Ni oleas la
hokojn de la pordoj de l' vivo. Ili devus esti rustaj. Baldaux
ili kutimos sin malfermadi tute mallauxte. Kaj tamen ili devus
krakadi en la hokoj, sinjoro".

Sinjoro Craggs sxajne mem krakis sur siaj hokoj, kiam li
prezentis sian opinion, kies impreson li per sia eksterajxo multe
plifortigis, cxar li estis malvarma, seka, severa homo, en
grizajxo kaj blankajxo kiel siliko, kaj havis malgrandajn
fajrerantajn okulojn, kiel se oni elbatadus el ili fajron. Cxiuj
tri regnoj de l' naturo havis propre reprezentanton en tiuj cxi
tri viroj; cxar Snitchey estis simila je pigo aux korvo (nur li
ne estis tiel glata kaj brilanta), kaj la doktoro havis striitan
vizagxon, kiel citrona pomo, kaj sur tiu cxi en kelkaj lokoj
kavetojn, kie kvazaux la birdoj estis bekintaj, kaj poste
malgrandan harligeton, kiu prezentis la tenilon.

Kiam en la pordo de l' gxardeno aperis la sana figuro de bela
junulo en kostumo de vojagxo kaj akompanata de homo, kiu portis
lian pakajxon, per rapidaj pasxoj kaj kun vizagxo plena je gajeco
kaj espero tute konvene al la bela mateno, la tri viroj iris al
li renkonte, kiel la fratoj de la tri Parkoj, aux kiel la tre
efekte maskitaj Gracioj, aux kiel la grizaj profetoj sur la
dezertajxo, kaj cxiuj tri lin salutis.

"Ankoraux multajn felicxajn tagojn Alf", diris la doktoro.

"Tiu cxi felicxa tago revenadu cent fojojn, sinjoro Heathfield",
diris sinjoro Snitchey kun profunda saluto.

"Gxi multajn fojojn revenadu!" ripetis Craggs per profunda
saluto.

"Kia pafaro!" ekkriis Alfred kaj haltis, "kaj unu -- du -- tri --
sole sciigistoj de nenio bona sur la granda maro de l' vivo. Mi
gxojas, ke Vi ne estas la unuaj, kiujn mi vidas hodiaux matene:
mi prenus gxin por malbona antauxsigno. Sed Grace estis la unua
-- mia kara, bona Grace -- tial mi eltenos kontraux Vi cxiuj!"

"Permesu, sinjoro, mi estis la unua", diris Clemency Newcome. "Vi
scias, sxi promenadis tie cxi en la gxardeno de la komenco de l'
mateno. Mi estis interne en la domo."

"Estas vere! Clemency estis la unua", diris Alfred. "Tiel mi
kontrauxmetos al Vi Clemency'on."

"Ha, ha, ha! -- por ni kaj Craggs", diris Snitchey. "Kia
kontrauxmeto!"

"Sxi eble ne estas tiel malbona, kiel gxi elrigardas", diris
Alfred kaj skuis al la doktoro kore la manon, poste ankaux al
Snitchey kaj Craggs, kaj rigardis cxirkauxen. "Kie estas la --
mia Dio!"

Kun rapida movo, kiu por momento metis Jonathan'on Snitchey kaj
Thomas'on Craggs en pli proksiman kuntusxigxon, ol kiel ili
decidis en sia negoca kontrakto, li jxetis sin tien, kie staris
la ambaux fratinoj, kaj -- sed mi ja ne bezonas rakonti, kiel li
salutis antauxe Marion'on kaj poste Grace'on, kaj mi faras nur la
rimarkon, ke sinjoro Craggs eble trovis, ke li faras gxin al si
tro facila.

Eble por deturni la atenton, doktoro Jeddler rapidis aliri al la
tablo de matenmangxo, kaj cxiuj sidigxis al la mangxado. Grace
prenis la rolon de prezidanto, sed sxi sciis sin tiel loki, ke
sxi apartigis sian fratinon kaj Alfred'on de la resto de la
societo. Snitchey kaj Craggs sidis unu kontraux la dua, havante
inter si la bluan paperujon pro sendangxereco; sed la doktoro
havis sian ordinaran lokon kontraux Grace. Clemency saltadis
cxirkaux la tablo kiel disportantino, kaj la melankolia Britain
plenumadis apud malgranda flanka tablo la oficon de
distrancxisto.

"Viandon?" diris Britain, proksimigxante al sinjoro Snitchey kun
distrancxilo kaj forko en la mano kaj jxetante al li la demandon
kiel sxtonon sur la kapon.

"Jes", respondis la advokato.

"Kaj Vi volas viandon?" diris Britain al Craggs.

"Malgrasan kaj brunan", respondis tiuj cxi. Kontentiginte la
dezirojn de tiu cxi ambaux kaj modere provizinte la doktoron (li
sxajne sciis, ke la ceteraj ne deziras mangxon), li restis apud
la du advokatoj tiel proksime, kiel nur la konveno permesis, kaj
observadis ilin per senmovaj okuloj. Nur unu fojon lia malafabla
vizagxo iom glatigxis, tio cxi estis kiam sinjoro Craggs, kies
dentoj estis ne el la plej bonaj, faris malbonan gluton kaj estis
atakita de konvulsia tusado; kun granda viveco Britain tiam
ekkriis: "mi pensis, ke li sufokigxos"!

"Nun, Alfred", diris la doktoro, "kelkajn vortojn pri aferoj
negocaj, dum ni estas ankoraux cxe la matenmangxo".

"Dum ni estas ankoraux cxe la matenmangxo", diris Snitchey kaj
Craggs, kiuj sxajne tute ne pensis ankoraux pri cxesado.

Kvankam Alfred ne matenmangxis kaj videble havis multe por fari,
li tamen respekte respondis:

"Kiel Vi ordonos, sinjoro!"

"Se povus esti io serioza", komencis la doktoro, "en tiu cxi --"

"Farso, sinjoro", plenigis Alfred.

"En tiu cxi farso", dauxrigis la doktoro, "gxi estus tiu cxi
kuntrafigxo de la tago de l' adiauxdiro kun duobla tago de
naskigxo, al kiu por ni kvar estas ligitaj multaj agrablaj
rememoroj kaj kiu cxiam revokados al ni en la memoron nian longan
kaj amikan kunevivadon. Sed tio ne apartenas tien cxi."

"Ho jes, doktoro Jeddler", diris la junulo. "Gxi bone apartenas
tien cxi, tion diras al mi mia koro tiun cxi matenon, kaj ankaux
la Via tion al Vi dirus, se Vi volus gxin auxskulti. Mi forlasas
hodiaux Vian domon; mi cxesas hodiaux esti Via zorgato; ni
disigxas kiel duonaj parencoj, kiuj disligas unu ligilon, dum
aliaj jam ridetas al ni en la estonteco", -- li rigardis cxe tiuj
cxi vortoj Marion'on, kiu sidis apud li -- "ligiloj tiel ricxaj
je esperoj, ke vortoj ne povas tion cxi esprimi. Vi vidas", li
aldonis gaje, "Vi vidas, doktoro, estas ankoraux greno da
seriozajxo en tiu cxi granda malsagxa amaso da polvo. Hodiaux
almenaux ni konfesu, ke ekzistas ankoraux greneto da seriozajxo".

"Hodiaux!" ekkriis la doktoro. "Auxskultu, auxskultu! ha, ha, ha!
Hodiaux pli ol en cxiuj tagoj en la malsagxa jaro. Hodiaux, kiam
tie cxi havis lokon la granda batalo? Sur tiu cxi loko, kie ni
nun sidas, kie mi hodiaux matene vidis danci miajn knabinojn, kie
la fruktoj por nia matenmangxo jxus estas desxiritaj de tiuj cxi
arboj, kiuj havas siajn radikojn ne en tero, sed en homoj, tie
cxi tiom multaj trovis la morton, ke ankoraux en mia juneco, post
multaj generacioj, tie cxi estis elfosita tuta mortintaro da
ostajxoj kaj da pecoj de fenditaj kranioj. Kaj tamen ecx cent
homoj en tiu batalo ne sciis, por kio kaj kial ili batalis; ecx
cent el tiuj, kiuj triumfis la venkon, ne sciis, kial ili tion
cxi faris! Ecx kvindek homoj ne farigxis pli felicxaj per la
gajno kaj perdo. Ecx ses homoj ne havas hodiaux konsentan opinion
pri la kauxzo kaj rezultato: per unu vorto, neniu, ekster la
plorantaj pro la mortigitaj, sciis iam ion difinitan pri tio cxi.
Seriozajxo!" diris la doktoro ridante. "Tia mondo!"

"Sed al mi cxio tio cxi sxajnas tre serioza", diris Alfred.

"Serioza!" ekkriis la doktoro. "Se Vi tiajn aferojn akceptas kiel
seriozaj, Vi devas frenezigxi, aux iri sur altan monton kaj
farigxi ermito."

"Kaj al tio cxi estas jam tiel longe de tiu tempo", diris Alfred.

"Longe!" rediris la doktoro. "Cxu Vi scias, kion la mondo faradis
de tiu tempo gxis hodiaux? Mi gxin ne scias!"

"Gxi iom procesadis", rimarkis sinjoro Snitchey kaj miksis sian
teon.

"Kvankam oni gxin faradis al la homoj cxiam tro facila", diris
lia kompaniano.

"Kaj Vi permesos al mi diri, doktoro", dauxrigis sinjoro
Snitchey, "kvankam mi jam mil fojojn esprimis mian opinion, ke en
la mondo, se gxi procesas, kaj entute en la sistemo de gxia
jugxofarado mi vidas ion efektive seriozan, ion realan, ion, kio
havas sian intencon kaj sian celon --"

Clemency Newcome pusxigxis nun je la tablo, ke cxiuj teleroj kaj
tasoj ekkrakis.

"Nu, kio estas?" ekkriis la doktoro.

"La malbenita paperujo," diris Clemency, "kiu cxiam venas inter
la piedoj!"

"Kio havas sian intencon kaj sian celon, mi diris," komencis
denove Snitchey, "kio postulas de ni estimon. La vivo estas
farso, Vi diras, doktoro Jeddler? la vivo kun la jugxofarado?"

La doktoro ridis kaj rigardis Alfred'on.

"Ni supozu, ke la milito estas malsagxajxo", diris Snitchey. "En
tio cxi ni konsentas. Ekzemple tie cxi ni vidas cxarmegan lokon
--" li montris per la forko en la cxirkauxajxon -- "kiu antaux
longa tempo estis kovrita de amasoj da soldatoj -- cxiu aparte
kulpa je rompo de la paco de l' lando -- kaj dezertigita per
fajro kaj glavo. Ha, ha, ha! La sola penso, ke homo memvole
elmetas sin al morto per fajro kaj glavo! Tio cxi estas malsagxe,
tute ridinde! oni devas levi la sxultrojn pro la homoj, kiam oni
pensas pri tio cxi! Sed ni prenu tiun cxi cxarman lokon kiel gxi
estas nun. Ni prezentu al ni la legxajn rilatojn, kiuj naskigxas
de la tera proprajxo; la heredigadon kaj donacadon de la tera
proprajxo, la prodonadon kaj reelacxetadon de la proprajxo;
farmadon liberan, farmadon heredan, farmadon tempan; ni prezentu
al ni", diris sinjoro Snitchey kun tia entuziasmo, ke li sxmacis
per la lipoj, "ni prezentu al ni la komplikitajn legxojn, kiuj
rilatas je la rajto de posedado kaj la pruvado de tiu cxi rajto,
kun cxiuj reciproke kontrauxparolaj precedencoj kaj aktoj
parlamentaj apartenantaj al tio cxi; la nekalkuleblan multon da
komplikitaj kaj senfinaj kancelariaj jugxaj procesoj, al kiuj tiu
cxi bela loko donas la kauxzon: -- kaj konfesu, doktoro Jeddler,
ke tio cxi estas unu oazo en la mondo! Mi esperas", diris sinjoro
Snitchey kun rigardo sur sian kompanianon, "ke mi parolas en la
nomo de la firmo, sinjoro Craggs?"

Cxar sinjoro Craggs jesis, sinjoro Snitchey, kies apetiton la
parolado akrigis, rimarkis, ke li estas preta akcepti ankoraux
unu pecon da viando kaj tason da teo.

"Mi ne volas defendi la vivon entute", li aldonis kaj frotis al
si interne ridante la manojn; "gxi estas plena je malsagxajxoj,
plena je ankoraux pli malbonaj aferoj. Certigoj de fideleco, de
konfido, de neprofitemeco kaj similaj. Ba, ba! ni vidas, kian
indon ili havas. Sed Vi ne devas ridi je la vivo; Vi bezonas ludi
partion, tre malfacilan partion! Cxiuj homoj ludas kontraux Vi,
kaj Vi ludas kontraux cxiuj homoj. Ho, gxi estas tre interesa
afero. Gxi estas tre rafinitaj iroj sur la sxaka tabulo. Ridi Vi
devas, doktoro Jeddler, nur tiam, se Vi gajnas; kaj ankaux tiam
ne tro multe. Ha, ha, ha! ne tro multe", ripetis Snitchey,
balancante la kapon kaj fermetante unu okulon, kiel se li volus
aldoni: "sed tion cxi Vi povas fari!"

"Nu, Alfred", ekkriis la doktoro, "kion Vi diros al tio cxi?"

"Mi diros nur", respondis Alfred, "ke la plej granda komplezo,
kiun Vi povus fari al mi kaj, mi pensas, ankaux al Vi mem, estus,
se Vi iam provus meti en forgeson tiun cxi kampon de l' batalo
kaj aliajn similajn por la pli granda kampo de l' batalo de l'
vivo, sur kiun la suno lumas cxiun tagon."

"Nu, mi timas, ke tio cxi ne farus lin pli kvieta, sinjoro
Alfred", diris Snitchey. "La batalantoj en tiu cxi batalo de l'
vivo estas tre varmegaj kaj malamegaj unu kontraux la alia. Tre
malagrabla estas la hakado kaj pikado kaj la sekreta mortigado de
post la dorso kaj la dispremado kaj sufokado; per unu vorto gxi
estas propre malbona historio."

"Mi pensas, sinjoro Snitchey", diris Alfred, "ke en tiu cxi
batalo estas renkontataj mallauxtaj venkoj kaj bataloj, granda
memoferemeco kaj noblaj faroj plenaj je heroeco -- ecx en gxiaj
sxajnaj bagateloj kaj kontrauxparoloj -- faroj, kiuj tute ne
estas malpli malfacile plenumeblaj tial, ke ili estas enskribitaj
en nenia tera kroniko, ke nenia tera publiko ilin vidas; faroj,
kiuj cxiutage havas lokon en kasxitaj anguloj, en malricxaj
dometoj kaj en viraj kaj virinaj koroj, -- faroj, el kiuj unu
sola povus la plej severan mallauxdanton pacigi kun tiu cxi mondo
kaj instrui lin konfidi al gxi kaj esperi, se ecx duono de gxiaj
logxantoj sin trovus en milito kaj kvarono en procesado; kaj tio
cxi jam multe signifas."

La ambaux fratinoj auxskultis kun strecxita atento.

"Bone, bone!" diris la doktoro, "mi estas tro maljuna por esti
ankoraux konvertita, ecx de mia amiko Snitchey tie cxi, aux de
mia bona fratino Martha Jeddler, kiu ankaux havis siajn spertojn,
kiel sxi diras, kaj de tiu tempo farigxis bonfarema kaj malsevera
kontraux cxiuj specoj de homoj, kaj kiu tiel forte sin tenas je
sia opinio (nur kiel virino sxi estas malpli prudenta kaj pli
obstina), ke ni ne povas vivi en konsento kaj malofte nin vidas.
Mi estas naskita sur tiu cxi kampo de l' batalo. Sesdek jaroj
pasis super mia kapo, kaj mi cxiam vidadis, ke la tuta
kristanaro, kun la Dio scias kiom da amantaj patrinoj kaj suficxe
bonaj filinoj, kiel la miaj, tute perdadis la sagxon, kiam estis
parolo pri kampo de batalo. Tiujn cxi samajn reciprokajn
kontrauxparolojn ni trovas cxie. Oni devas aux ridi aux plori je
tiuj cxi ridindaj senkonsekvencoj; kaj mi plivolas ridi je tio
cxi".

Britain, kiu cxiun apartan parolanton auxskultis kun plej granda
atento, sxajnis subite veni al tiu cxi sama opinio, se plej
profunda cxerka tono, kiun li eldonis, povis esti prenata por
rido. Sed lia vizagxo restis cxe tio cxi tiel senmova, ke,
kvankam kelkaj el la gastoj matenmangxaj sin turnis, ektimigite
de la malagrabla tono, tamen neniu supozis la farinton. Neniu,
esceptinte la kuneservantan Clemency Newcome, kiu per unu el siaj
plej amataj membroj, la kubuto, donis al li pusxon kaj kun
riprocxa murmureto demandis, je kio li ridas.

"Ne je Vi!" diris Britain.

"Je kiu do?"

"Je la homaro", diris Britain. "Jen estas la amuzajxo."

"En la vero, inter la sinjoro kaj tiuj cxi advokatoj li farigxas
kun cxiu tago pli malsagxa!" ekkriis Clemency kaj donis al li
pusxon per la dua kubuto. "Cxu Vi scias, kie Vi estas? Cxu Vi
volas esti forpelita?"

"Mi nenion scias", diris Britain kun senesprima rigardo kaj
senmova vizagxo. "Mi zorgas je nenio, mi kredas nenion, mi
postulas nenion."

Se tiu cxi malgaja sinpriskribo, farita en atako de melankolio
estis ecx iom trograndigita, tamen Benjameno Britain -- nomata
iafoje Malgrand-Britain por diferenco de Grand-Britanujo (Great
Britain), kiel oni diras Juna Anglujo por per diferenco pli klare
esprimi la Maljunan Anglujon -- prezentis sian efektivan staton
de l' animo pli bone, ol oni povus pensi. Cxar auxskultante cxiun
tagon la sennombrajn parolojn, kiujn la doktoro turnadis al
diversaj homoj kaj kiuj cxiuj devis pruvi, ke ecx lia ekzistado
en la plej bona okazo estas nur eraro kaj sensencajxo, la
malfelicxa Britain iom post iom venis en tian senfundajxon de
konfuzitaj kaj kontrauxparolaj ideoj, kiuj premis lin de ekstere
kaj interne, ke la vero sur la fundo de sia puto en komparo kun
Britain en la profundo de lia spirita mallumigxo sxajnis stari
sur ebena tero. La sola, kion li klare vidis, estis tio, ke la
nova elemento, kiun Snitchey kaj Craggs ordinare enportadis en
tiujn cxi interparolojn, faradis ilin nur pli nekompreneblaj, kaj
por la doktoro gxi sxajnis cxiam esti ia gajno kaj jesigo. Tial
li rigardis la du advokatojn kiel kunkauxzantoj de lia stato de
l' animo kaj forte ilin malestimis.

"Sed kun tio cxi ni nun havas nenion por fari, Alfred", diris la
doktoro. "Cxesante hodiaux esti mia zorgato kaj forlasante nin,
provizita je tio, kion povis Vin instrui la latina lernejo tie
cxi kaj Via lernado en Londono kaj maljuna simpla vilagxa
doktoro, kiel mi, Vi nun eniras en la mondon. La unua parto de
Via tempo de provado, kiun difinis Via mortinta patro, nun estas
finita. Vi eliras nun, konforme je lia dua deziro, en la mondon
en karaktero de propra sinjoro, kaj longe antaux finigxos Via
trijara restado en la medicinaj lernejoj de l' eksterlando, Vi
nin forgesos. Dio! Vi forgesos nin en ses monatoj!"

"Se mi gxin faros -- sed Vi scias gxin pli bone; kial mi bezonas
disputi kun Vi?" diris Alfred ridante.

"Mi scias nenion de tia speco", respondis la doktoro. "Kion Vi
pensas pri tio cxi, Marion?"

Marion, ludante kun sia taso, sxajnis diri -- sed sxi gxin ne
diris -- ke sxi nenion havas kontraux tio ke li sxin forgesu, se
li nur povas. Grace alpremis la florantan vizagxon al sxiaj
vangoj kaj ridetis.

"Mi ne estis, mi esperas, tre maljusta administranto de la havo
konfidita al mi", parolis plu la doktoro; "sed en cxiu okazo mi
devas hodiaux forme esti liberigita kaj forigita de mia ofico;
kaj jen estas niaj bonaj amikoj Snitchey kaj Craggs kun tuta sako
plena je paperoj kaj kalkuloj kaj dokumentoj pri la havo, kiun mi
devas transdoni al Vi (mi volus, ke gxi estu pli granda, Alfred,
sed Vi devas farigxi granda homo kaj pligrandigi gxin), kaj je
alia malsagxajxo de tiu speco, kion oni devas subskribi, sigeli
kaj transdoni."

"Kaj legxe atesti, kiel la legxo ordonas", diris Snitchey,
forsxovante sian teleron kaj elprenante la paperojn, kiujn lia
kolego eletendis sur la tablo; "kaj cxar mi kaj Craggs kune kun
Vi, doktoro, estis kuratoroj de la havo, tial Viaj du servantoj
servos al ni kiel atestantoj. Cxu Vi scias legi, sinjorino
Newcome?"

"Mi ne estas edzinigita, sinjoro", diris Clemency.

"Ho, mi petas pardonon. Mi gxin kredas", diris Snitchey
ridetante, jxetante rigardon sur la strangan figuron. "Vi scias
legi?"

"Iom", respondis Clemency.

"La formulon edzigan matene kaj vespere, ne vere?" diris la
advokato sxercante.

"Ne", diris Clemency. "Tro malfacile. Mi legas nur la
fingringon."

"La fingringon!" ripetis Snitchey. "Kion gxi signifas?"

Clemency jesis per la kapo kaj diris: "kaj la kribrilon de
muskato".

"Sxi estas freneza! Ie por la lordo kanceliero!" diris Snitchey
kaj atente sxin rigardis.

"Se sxi havas ian proprajxon", aldonis Craggs.

Sed nun enmiksis sin Grace kaj komprenigis al ili ke sur la
ambaux parolataj objektoj sin trovas gravurita sentenco kaj ke
ili tiel prezentas la posxan bibliotekon de Clemency, kiu kun
libroj ne multe sin okupas.

"Ha, tiel, frauxlino Grace!" diris Snitchey. "Jes, jes. Ha, ha,
ha! mi pensis, ke tiu cxi bona knabino estas freneza. Sxi tute
tiel elrigardas", li diris por si mem, balancante la kapon. "Kaj
kio staras sur la fingringo, sinjorino Newcome?"

"Mi ne estas edzinigita, sinjoro", rimarkis Clemency.

"Aux Newcome. Cxu tiel estos bone?" diris la advokato. "Kio sin
trovas sur la fingringo, Newcome?"

Kiel Clemency, antaux ol sxi respondis tiun cxi demandon,
dissxovis unu posxon kaj rigardis en gxian senfundan profundon,
sercxante la fingringon, kiu tie ne estis, kaj kiel sxi tion cxi
saman faris kun la dua posxo kaj sxajnis trovi la fingringon
profunde malsupre, kiel perlo de granda indo; kiel sxi tiam
forigis cxiujn interkusxantajn malhelpojn, konsistantajn el tuko
de nazo, peceto da vaksa kandelo, rugxvanga pomo, orangxo,
monereto de felicxo, seruro, tondilo en ingo, plenmano da vitraj
perloj, kelkaj buloj da fadeno, kudrilujo, plena kolekto de
krispigiloj de haroj kaj unu biskvito, kaj cxiun el tiuj cxi
objektoj aparte donis teni al Britain -- tio cxi nin malmulte
interesas. Ankaux ne interesas nin, kiel sxi, penante kapti kaj
reteni la posxon (cxar tiu cxi havis strangan inklinon saltadi
kaj glitadi en angulon), okupis pozicion kaj trankvile sin tenis
en gxi, kvankam gxi videble estis en plena kontrauxeco kun la
homa anatomio kaj kun la legxoj de la egalpezo. Estos suficxe, se
ni diros, ke sxi fine triumfe metis la fingringon sur la fingron
kaj ekfrapis per la kribrilo de muskato, kaj ni devas rimarki, ke
la literaturo de tiuj cxi ambaux uzajxoj sekve de tro multa
frotado estis proksima al forvisxigxo.

"Tio cxi do estas la fingringo?" diris sinjoro Snitchey, volante
iom sxerci je sxia kalkulo. "Kaj kion diras la fingringo?"

"Gxi diras", respondis Clemency kaj malrapide kunesilabis la
surskribon: "For-ge-su-kaj-par-do-nu".

Snitchey kaj Craggs kore ridis. "Tio cxi estas bela!" diris
Snitchey. "Ne malbone!" diris Craggs. "Montras tiom da konado de
homoj", diris Snitchey. "Tiel uzebla por la praktika vivo", diris
Craggs.

"Kaj la kribrilo?" dauxrigis demandi Snitchey.

"La kribrilo diras", respondis Clemency: "Ki-on-vi-vo-las-ke-la-
ho-moj-al-vi-fa-ru-ti-on-cxi-fa-ru-an-kaux-al-i-li".

"Faru ion al la homoj, por ke ili nenion al vi faru, Vi kredeble
pensas?" diris sinjoro Snitchey.

"Mi ne komprenas", respondis Clemency kaj balancis la kapon. "Mi
ne estas advokato."

"Mi timas, ke se Vi estus advokato", diris sinjoro Snitchey,
rapide sin turnante al la doktoro, kiel volante antauxe fari ion
kontraux la impreso, kiun tiu cxi respondo eble povus elvoki, "Vi
trovus, ke tio cxi estas la regulo de vivado de la plej multaj de
Viaj klientoj. En tio cxi ili estas tre seriozaj -- kiel ajn
malsagxa tiu cxi mondo entute estas -- kaj metas poste la kulpon
sur nin. Ni, juristoj, efektive estas ne multe pli ol speguloj,
sinjoro Alfred; sed pleje konsiligxas kun ni koleremaj kaj
malpacemaj homoj, kiuj elrigardas ne tute bone; kaj estas propre
maljusto nin insulti, se ni montras al la homoj malafablajn
vizagxojn. Mi pensas", diris sinjoro Snitchey, "mi samtempe
esprimas ankaux la opinion de nia sinjoro Craggs."

"Sendube", diris Craggs.

"Kaj tial, se sinjoro Britain volos oferi al ni iom da inko",
diris sinjoro Snitchey, reprenante la paperojn ree en la manon,
"ni kiel eble pli baldaux subskribu, sigelu kaj transdonu, cxar
alie venos la vojagxa kalesxo antaux ol ni scios, kie ni estas".

Jugxante laux la eksterajxo, estis tre kredeble, ke la kalesxo
preterveturos antaux ol sinjoro Britain scios, kie li estas; cxar
li staris tute enprofundigita en pensojn kaj reciproke pesadis en
la kapo la argumentojn de la doktoro kontraux la argumentoj de la
advokatoj kaj la argumentojn de la advokatoj kontraux la
argumentoj de la doktoro kaj la argumentojn de la klientoj
kontraux la argumentoj de la ambaux kaj faris malfortajn provojn
meti en konsenton la fingringon kaj la kribrilon (io tute nova
por li) kun iu el la filozofioj konataj de li; per unu vorto li
rompadis al si la kapon kiel la plej granda filozofo per teorioj
kaj sistemoj. Sed Clemency, kiu estis lia bona genio -- kvankam
li havis nur tre malafablan opinion pri sxia prudento, cxar sxi
nur malofte zorgadis pri abstraktaj konsideradoj kaj cxiam estis
preta fari la gxustajxon en gxusta tempo -- dume venis kun la
inko kaj ankoraux plu faris al li utilan servon per tio, ke sxi
per pusxo de la kubuto vekis lin el lia distreco kaj tute lin
maldormigis.

Mi ne volas rakonti, kiel lin turmentis la timo, ofte renkontata
cxe homoj de lia stato, kiuj ne kutimis uzi la plumon -- la timo,
ke li ne povas subskribi per sia nomo dokumenton, skribitan ne de
li mem, sen elmeti sin al ia ankoraux ne konata dangxero aux
devontigi sin sen scio al pagado de grandegaj sumoj; mi ne
rakontos, kiel li alproksimigxis al la dokumentoj nur kun
protestoj kaj devigita de la doktoro kaj necese volis ilin
antauxe trarigardi antaux ol li subskribis (la artifika karaktero
de la skribajxo, ne parolante jam pri la juristaj esprimoj, estis
por li kiel io hxina) kaj turni la folion, por vidi, cxu sur la
dua pagxo ne estas skribita io dangxera; kaj kiel post la
subskribo de sia nomo li farigxis tute malfelicxa, kiel iu kiu
fordonis sian havon kaj siajn rajtojn. Mi ne povas ankaux rakonti
detale, kiel la blua paperujo, kiu konservis lian subskribon,
havis por li poste misteran altiran forton, tiel ke li ne povis
gxin forlasi. Mi ne rakontos ankaux, kiel Clemency Newcome, tute
ekster si de rido cxe la penso, ke sxi estas persono grava, metis
sin per siaj ambaux kubutoj super la tutan tablon kaj apogis la
kapon sur la maldekstra brako, antaux ol sxi komencis fari siajn
kabalajn signojn, por kiuj sxi bezonis tre multe da inko kaj
kiujn sxi samtempe per la lango pentradis en la aero. Kiam sxi
unu fojon gustumis inkon, sxi farigxis soifa je gxi, kiel la
tigro, kiu eklekis sangon, kaj sxi volis subskribi cxion eblan
kaj meti sian nomon en cxiuj anguloj. Por mallonge diri, la
doktoro estis liberigita de sia ofico kaj de sia respondeco kaj
Alfred prenis gxin mem sur sin kaj komencis sian vojagxon de l'
vivo.

"Britain!" diris la doktoro, "kuru al la pordo de l' gxardeno kaj
rigardu, cxu la kalesxo venas. La tempo forflugas, Alfred."

"Jes, sinjoro, jes!" vive rediris la junulo. "Kara Grace! unu
sekundon! Marion -- tiel juna kaj bela, tiel aminda kaj admirata,
al mia koro tiel kara, kiel nenio en la mondo -- ne forgesu tion
cxi! Mi metas Marion'on en viajn manojn."

"Sxi estis por mi cxiam kara gardatajxo, Alfred. Nun sxi estas
por mi duoble kara. Mi montros min inda je via konfido", diris
Grace.

"Mi kredas gxin, Grace", respondis Alfred. "Mi scias gxin. Kiu
povus rigardi en vian okulon kaj auxdi vian sinceran vocxon kaj
tion cxi ne scii. Ha, bona Grace! se mi havus vian certan senton,
vian trankvilan animon, kiel senzorge mi forlasus hodiaux tiun
cxi lokon!"

"Tiel vi pensas?" rediris sxi kun trankvila rideto.

"Kaj tamen, Grace -- fratino mi preskaux dirus."

"Diru gxin!" sxi lin vive interrompis. "Mi auxdas gxin kun
plezuro, neniam nomu min alie."

"Tiel fratino", diris Alfred, -- "kaj tamen estas pli bone por
Marion kaj por mi, se via sensxanceligxa kaj fidela animo nin tie
cxi subtenas kaj faras nin pli felicxaj kaj pli bonaj. Ecx se mi
povus, mi sxin ne pro mi forprenus."

"La kalesxo estas sur la altajxo!" ekkriis Britain.

"La tempo pasas, Alfred", admonis la doktoro.

Marion staris flanke, kun okuloj mallevitaj; sed nun Alfred ame
alkondukis sxin al la fratino kaj metis sxin al sxia brusto.

"Mi diris al Grace, kara Marion", li diris, "ke mi donas vin sub
sxian gardon, ke mi forirante konfidas al sxi vin kiel mian plej
karan juvelon. Kaj kiam mi revenos kaj vin repostulos, mia plej
amata, kaj antaux ni staros la bela estonteco de nia edza vivo,
tiam gxi estu unu el niaj plej bonaj plezuroj meditadi, kiel ni
povas fari Grace'on felicxa, antauxplenumadi sxiajn dezirojn,
montri al sxi nian amon kaj dankecon kaj ion repagi al sxi de la
sxuldo, kiun sxi metis sur nin."

La pli juna fratino metis unu manon en la lian kaj per la dua sxi
tenis cxirkauxprenite sian fratinon. Sxi rigardadis en la
trankvile gajajn okulojn de sia fratino per rigardo, en kiu estis
miksitaj amo, admiro, doloro kaj preskaux adoro. Sxi rigardadis
la vizagxon de la fratino, kiel se gxi estus la vizagxo de cxiela
angxelo. Kaj kun gaja, felicxa trankvileco tiu cxi vizagxo
rigardadis sxin kaj sxian amanton.

"Kaj kiam la tempo venos, se gxi iam devas veni", diris Alfred --
"mi miras, ke gxi ankoraux ne venis, sed Grace scias tion cxi la
plej bone, kaj Grace estas cxiam prava -- la tempo, kiam sxi
bezonos koron de amiko, al kiu sxi povus sin konfidi, kiel
fidelaj ni tiam estos, Marion, kaj kiel ni gxojos, ke nia bona
fratino amas kaj estas amata, kiel sxi meritas!"

Cxiam ankoraux la pli juna fratino rigardadis al sxi en la
okulojn kaj ne deturnadis sin ecx al li. Kaj cxiam ankoraux
ripozadis tiuj cxi fidelaj okuloj kun gaja felicxa trankvileco
sur sxi kaj sxia amanto.

"Kaj kiam cxio tio cxi estos pasinta kaj ni estos maljunaj kaj
vivos en malvasta komuneco kaj ofte parolados pri la malnovaj
tempoj", diris Alfred, "tiam tio cxi antaux cxio devas esti nia
tempo plej amata -- precipe tiu cxi tago; kaj tiam ni rakontados
al ni, kion cxe la disigxo ni pensis kaj sentis kaj esperis kaj
timis; kaj kiel ni ne povis diri al ni reciproke adiaux."

"La kalesxo veturas tra l' arbajxo", ekkriis Britain.

"Jes! Mi estas preta -- kaj kiel ni malgraux cxio felicxe nin
revidis; tiun cxi tagon ni faros la plej felicxa en la tuta jaro
kaj ni gxin festados kiel triobla tago de naskigxo. Ne vere, mia
kara?

"Jes!" diris la pli maljuna fratino kun fajro kaj radianta
rideto. "Jes, Alfred, ne malrapidu. Ne restas tempo. Diru al
Marion adiaux. Kaj Dio vin gardu!"

Li altiris la pli junan fratinon al sia brusto. Kiam li sxin ree
ellasis, sxi denove alvolvigxis al Grace kaj denove ekrigardis al
sxi en la trankvilajn okulojn kun tiu sama rigardo plena je
miksitaj sentoj.

"Adiaux, Alfred!" diris la doktoro. "Paroli pri serioza
korespondado aux serioza aldoniteco kaj sxuldigeco kaj tiel plu
en tiu cxi -- ha, ha, ha! -- Vi scias, kion mi volas diri -- pri
tio cxi paroli estus kompreneble malsagxeco. Mi povas nur diri,
ke se vi kaj Marion restos cxe tiu cxi sama malsagxa stato de l'
animo, mi kontraux Vi kiel bofilo, kiam la tempo venos, nenion
kontrauxparolos."

"Sur la ponto!" ekkriis Britain.

"Gxi venu!" diris Alfred kaj kore skuis la manon al la doktoro.
"Pensu iafoje pri mi, mia malnova amiko kaj zorganto, tiel
serioze, kiel Vi nur povos! Adiaux, sinjoro Snitchey! Adiaux,
sinjoro Craggs!"

"Gxi venas jam!" ekkriis Britain.

"Unu kison de Clemency Newcome pro malnova konateco -- vian
manon, Britain -- Marion, mia plej kara koro, adiaux! Fratino
Grace, ne forgesu!"

La patrina figuro kaj la vizagxo tiel bela en sia gaja
trankvileco sin turnis al li; sed la okuloj de Marion ne povis
sin deturni de sxia fratino.

La kalesxo estis antaux la pordo. La pakajxo estis surmetita. La
kalesxo ekruligxis for. Marion sin ne movis.

"Li faras al vi signon per la cxapelo, mia kara", diris Grace.
"Via fiancxo, mia koro. Rigardu!"

La pli juna fratino suprenrigardis kaj turnis por sekundo la
kapon. Sed kiam sxi post tio cxi renkontis la plenan rigardon de
tiuj cxi trankvilaj okuloj, sxi plorante falis al la kolo al la
pli maljuna fratino.

"Ho, Grace, Dio vin benu! sed mi ne povas gxin rigardi, Grace!
Gxi rompas al mi la koron."




PARTO DUA.


Snitchey kaj Craggs havis belan malgrandan ekspedejon sur la
malnova kampo de l' batalo, kie ili vivis de bela malgranda
negoco kaj kondukadis multajn malgrandajn batalojn por multaj
militantaj partioj. Kvankam oni propre ne povis diri, ke tiuj cxi
bataloj estus facilaj kaj vivaj bataloj de tiraljoroj -- cxar
ordinare ili iradis tre malrapide kaj malfacile -- oni tamen la
partoprenon de la firmo en tiu rilato povis klasifiki sub tiu
speco de skermado, ke ili jen jxetadis pafon sur tiun cxi
plendanton, poste kuglon sur tiun defendanton, jen kun la tuta
forto superfaladis sur teran proprajxon starantan sub
sekvestracio, kaj poste denove havis batalon kun neregula korpuso
de malgrandaj sxuldantoj, gxuste kiel estis la okazo kaj kiel la
malamiko sin starigis kontraux ili. Por ili, tiel same kiel por
homoj pli gloraj, la gazeto estis grava kaj tre interesanta
folio; kaj pri Ia plejmulto de la bataloj, en kiuj ili montris
sian militestran talenton, la batalantoj poste diradis, ke ili
pro la multa fumo, de kiu ili estis cxirkauxataj, nur kun granda
malfacilo povis reciproke sin rekoni kaj malfacile povis vidi,
kion ili propre faras.

La ekspedejo de la sinjoro Snitchey kaj Craggs kusxis tre
oportune sur la bazaro post malfermita pordo kaj du glataj
malsupren kondukantaj sxtupoj, tiel ke la kolera farmanto, kiu
postulis proceson, kun la plej granda facileco povis ensalti.
Siajn interparolojn ili havadis en posta cxambro sur la unua
etagxo, kun malalta malluma plafono, kvazaux la cxambro mem
kuntiradus la brovojn en serioza meditado super komplikitaj
punktoj de legxoj. La meblaro de la cxambro konsistis el kelka
nombro da ledaj segxoj kun altaj apogiloj, kun grandaj rondaj
najloj de flava kupro, el kiuj kelkaj elfalis aux eble estis
eltiritaj de la senkonscia fingro de konfuzitaj klientoj. Ekster
tio oni povis vidi gravurajxon de unu glora jugxisto, kiu
siatempe per cxiu harligo de sia granda hararo faradis sur la
homojn tian impreson, ke la haroj al ili starigxadis kiel montoj.
Paperoj en multaj apartaj amasoj plenigadis la polvajn sxrankojn,
bretojn kaj tablojn, kaj la malsupra parto de la muraj tabulajxoj
estis kovrita de vicoj da fajreltenaj kestoj kun pendantaj
seruroj kaj kun dike skribitaj nomoj, kiujn la atendantaj
klientoj per nevenkebla sorcxo sin sentadis devigataj silabadi de
antauxe kaj de poste, dum ili sxajne auxskultadis la sinjorojn
Snitchey kaj Craggs, ne komprenante ecx unu vorton de tio, kion
tiuj cxi parolis.

Snitchey kaj Craggs ambaux estis edzigitaj. Snitchey kaj Craggs
estis la plej bonaj amikoj en la mondo kaj havis reciproke
efektivan konfidon; sed, kiel ofte okazas en la vivo, sinjorino
Snitchey el principo rigardadis sinjoron Craggs kun okuloj
suspektemaj, kaj tion cxi saman rilate la sinjoron Snitchey
faradis sinjorino Craggs. "Kun via Snitchey", iafoje diradis la
lasta dirita sinjorino al sinjoro Craggs, "mi tute ne scias, kion
vi volas kun via Snitchey. Vi fidas tro multe vian Snitchey, mi
diras, kaj mi nur volus, ke vi neniam en alia maniero konvinkigxu
je tio cxi." Reciproke sinjorino Snitchey ripetadis al sia edzo,
ke se li iam de iu estos kondukita sur malgxustan vojon, gxi
estos per tiu cxi homo, kaj ke se iu havas malvereman okulon, gxi
estas Craggs. Malgraux tio cxi ili tamen entute estis tre bonaj
amikoj; kaj inter sinjorino Snitchey kaj sinjorino Craggs estis
malvasta ligo defenda kaj ataka kontraux la ekspedejo, kiu en
iliaj okuloj estis cxambro de suspektajxoj kaj komuna malamiko
plena je dangxeraj kaj misteraj mahxinacioj.

Kaj tamen de tiu cxi ekspedejo Snitchey kaj Craggs ricevadis sian
mielon. Tie cxi ili staradis iafoje en belaj vesperoj apud la
fenestro de ilia cxambro de interparoloj, kiu eliradis sur la
malnovan kampon de batalo, kaj miradis (sed ordinare nur kiam la
jxurintaj jugxantoj sidadis, la amasaj okupoj faradis ilin
sentimentalaj) la malsagxecon de la homoj, kiuj ne povis cxiam
vivi inter si en paco kaj sian disputon trankvile fini en
jugxejo. Tie cxi tagoj, semajnoj, monatoj kaj jaroj pasadis super
ili, kaj sole ilia jugxa kalendaro, la iom post iom pli
malgrandigxanta nombro de la kupraj najloj en la ledaj segxoj kaj
la kreskanta amaso de la paperoj sur la tablo atestadis tion cxi.
Tie cxi preskaux tri jaroj, pasintaj de la tago de l' matenmangxo
en la gxardeno, malmultigis la najlojn kaj multigis la amasojn da
papero, kiam ili en unu vespero sidis kune en negoca
interparolado.

Ili sidis ne solaj, sed kun unu viro de cxirkaux tridek jaroj,
malpene vestita kaj kun iom mallargxa vizagxo, sed entute bone
konstruita, en bonaj vestoj kaj kun bela eksterajxo. Li sidis sur
la parada segxo, tenante unu manon en la brusto de l' surtuto kaj
la duan en la neordigitaj haroj, profundigita en malgajan
meditadon. Snitchey kaj Craggs sidis apude apud skribotablo unu
kontraux la dua. Unu el la fajreltenaj kestoj staris malfermita
sur la tablo; unu parto de gxia enhavo kusxis elmetita sur la
tablo, dum la resto iradis tra la mano de sinjoro Snitchey, kiu
unu dokumenton post la alia tenadis apud la lumo, cxiun paperon
aparte cxirkauxrigardadis, balancante la kapon kaj transdonante
gxin al sinjoro Craggs, kiu gxin ankaux cxirkauxrigardadis kaj
balancadis la kapon. De tempo al tempo ili faradis pauxzon,
balancadis ambaux la kapon kaj ekrigardadis sian en pensojn
profundigitan klienton; kaj cxar sur la kesto estis skribita
"nobelo Michael Warden", ni el cxio tio cxi povas konkludi, ke la
nomo kaj la kesto apartenis al tiu cxi kliento kaj ke la aferoj
de nobelo Michael Warden staris ne tre bone.

"Jen estas cxio", diris sinjoro Snitchey kaj metis la lastan
paperon. "Mi vidas plu nenian helpon. Plu nenian helpon".

"Cxio perdita, malsxparita, prodonita, pruntita kaj vendita?"
diris la kliento kaj suprenrigardis.

"Cxio", respondis sinjoro Snitchey.

"Nenio restas por fari, Vi diras?"

"Absolute nenio", estis la respondo de la advokato.

La kliento mordetis la ungojn kaj denove profundigxis en sian
meditadon.

"Kaj ecx mia persona libereco estas en dangxero, Vi pensas?" li
komencis post minuto denove.

"En cxiu parto de la unuigitaj regxolandoj Grand-Britanujo kaj
Irlandujo", respondis sinjoro Snitchey.

"Sekve nur perdita filo, kiu povas pli reveni al nenia patro, ne
havas porkojn por gardi kaj ne povas dividi kun ili la mangxon?"
dauxrigis la kliento, balancante unu piedon sur la dua kaj
rigardante al la planko.

Sinjoro Snitchey ektusis, kvazaux dezirante ne alpermesi la
supozon, ke li partoprenas en ia alegoria prezentado de rajta
rilato. Sinjoro Craggs ankaux ektusis, kvazaux volante montri, ke
tio cxi estas la opinio de la domo.

"Ruinigita en la agxo de tridek jaroj", diris la kliento. "Hm!"

"Ne ruinigita, sinjoro Warden", respondis Snitchey. "Tiel malbona
la afero ankoraux ne estas. Vere, ke Vi faris cxion, kion Vi
povis, tion cxi mi devas diri, sed Vi ne estas ruinigita. Iom da
sinlimigado --".

"Al la diablo kun la sinlimigado", diris la kliento.

"Sinjoro Craggs, Vi permesos al mi preneton da tabako? Mi
dankas."

Kiam la trankvilanima advokato metis la preneton en la nazon,
videble kun granda gusto kaj tute profundigita en la gxuado, la
vizagxo de la kliento iom post iom glatigxis, kaj ridetante li
diris:

"Vi parolas pri sinlimigado. Kiel longe?"

"Kiel longe?" ripetis Snitchey, enflarante la tabakon de la
fingroj kaj sxajnante kalkuli en pensoj; "en bonaj manoj -- ni
parolas en la nomo de Snitchey kaj Craggs -- ses aux sep jarojn".

"Ses aux sep jarojn ne mangxi!" diris la kliento kun cxagrena
rido kaj senpacience movante sin sur la segxo.

"Ses aux sep jarojn ne mangxi, sinjoro Warden, estus efektive io
neordinara", diris Snitchey. "En la dauxro de tiu cxi tempo Vi
povus sole per montrado sin jam perlabori novan terajxon. Sed ni
ne pensas, ke Vi povus gxin fari, kaj tial ni gxin ankaux ne
konsilas al Vi.

"Kion do Vi al mi konsilas?"

"Sinlimigadon", ripetis Snitchey. "Kelkaj jaroj da sinlimigado
sub nia observado denove liberigus Vian proprajxon. Sed en tiu
okazo Vi devus vivi en la eksterlando. Kaj tusxante la
nemangxadon, ni povas al Vi ecx nun jam donadi kelkajn centojn da
funtoj da sterlingoj cxiujare, sinjoro Warden."

"Kelkajn centojn da funtoj?" diris la kliento. "Kaj mi foruzadis
milojn!"

"Tion cxi", respondis sinjoro Snitchey, garde remetante la
paperojn en la feran keston, "tion cxi oni tute ne povas dubi.
Oni tute ne povas dubi", ripetis li malrapide, dauxrigante medite
sian okupon.

La advokato tre kredeble konis bone la homon, kun kiu li havas
aferon; en cxia okazo lia seka kaj komika maniero de agado havis
bonan influon sur la cxagrenon de la kliento kaj inklinigis lin
esti malkovrita kaj pli parolema. Aux eble la kliento konis la
karakteron de sia interparolanto kaj nur ellogis la kuragxigajn
proponojn por povi pli bone defendi unu planon, kiun li volis
malkovri. Li levis nun iom post iom la kapon kaj rigardis siajn
trankvilanimajn konsilantojn kun rideto, el kiu baldaux farigxis
rido.

"En la vero, mia estimata amiko" -- sinjoro Snitchey montris sur
sian kompanianon: "Snitchey kaj, pardonu, kaj Craggs."

"Mi petas sinjoron Craggs pardoni al mi", diris la kliento. "En
la vero, miaj estimataj amikoj", -- li klinigis sin antauxen kaj
mallauxtigis la vocxon -- "ankoraux vi tute ne scias, kiel
malbone estas al mi."

Sinjoro Snitchey ekrigardis lin tute mirigite kaj timigite.
Sinjoro Craggs mezuris lin per tia sama rigardo.

"Mi estas ne sole terure ensxuldigita", diris la kliento, "sed
ankaux terure --".

"Ja ne enamita?" ekkriis Snitchey.

"Jes!" diris la kliento, rejxetante sin sur la segxon kaj kun la
manoj en la posxoj rigardante la ambaux advokatojn. "Terure
enamita."

"Kaj ne en heredantinon?" demandis Snitchey.

"Ne en heredantinon."

"Kaj ankaux ne en ricxan sinjorinon?" dauxrigis demandadi la
advokato.

"Ne ricxa, kiom mi scias -- esceptinte je beleco kaj virto."

"Sinjorino ne edzinigita, mi esperas?" diris sinjoro Snitchey kun
akcento.

"Kompreneble!"

"Ne en unu el la filinoj de doktoro Jeddler?" diris Snitchey,
metinte la kubutojn sur la genuojn kaj antauxsxovinte sian
vizagxon almenaux je unu ulno.

"Tamen!" respondis la kliento.

"Ne en sian pli junan filinon?" demandis Snitchey.

"Tiel estas!" estis la respondo de sinjoro Warden.

"Sinjoro Craggs", diris Snitchey tre faciligite, "Vi permesos al
mi preneton da tabako? Mi dankas. Mi gxojas, ke mi povas diri al
Vi, sinjoro Warden, ke tio cxi neniom malutilas; sxi estas
promesita, sinjoro, sxi estas fiancxino. Mia kompaniano povas
tion cxi atesti. Ni scias tion cxi bone."

"Ni scias tion cxi bone", ripetis Craggs.

"Mi eble ankaux scias", estis la respondo de la kliento. "Kion
tio cxi malhelpas? Vi diras, ke Vi estas spertaj homoj, kaj Vi
neniam auxdis, ke virino sxangxis sian opinion?"

"Okazis, vere, plendoj pri rompo de edziga promeso", diris
sinjoro Snitchey, "kontraux frauxlinoj, kiel ankaux kontraux
vidvinoj, sed en la plejmulto da okazoj --".

"Okazoj!" interrompis lin senpacience la kliento. "Parolu al mi
nenion pri okazoj. La vivo estas libro multe pli granda kaj pli
ricxa je enhavo ol Viaj juraj artifikoj. Kaj ekster tio cxu Vi
pensas, ke mi vane logxis ses semajnojn en la domo de la
doktoro?"

"Mi pensas, sinjoro", diris sinjoro Snitchey kaj turnis sin
serioze al sia kompaniano, "mi pensas, ke el cxiuj petolajxoj,
kiujn al sinjoro Warden faris liaj cxevaloj -- kaj ili estis
suficxe multaj kaj suficxe karaj, kiel li kaj ni ambaux la plej
bone scias -- la plej malbona estis tiu, ke unu el ili lasis lin
kun tri rompitaj ripoj, elartikigita sxultro kaj Dio scias kiom
da subsangajxoj antaux la muro de l' gxardeno de la doktoro.
Tiam, vidante lin resanigxanta sub la flego kaj tegmento de la
doktoro, ni ne antauxvidis tian malbonajxon; sed estas tre
malbone, sinjoro, malbone! Estas tre malbone. Kaj doktoro Jeddler
-- nia kliento, sinjoro Craggs."

"Kaj sinjoro Alfred Heathfield -- ankaux speco de kliento,
sinjoro Snitchey", diris sinjoro Craggs.

"Kaj sinjoro Michael Warden, ankaux speco de kliento", trankvile
aldonis la gasto, "kaj ne malbona, cxar li dek aux dekdu jarojn
vivis facilanime. Sed Michael Warden nun moderigis sian varmegon;
tie en la kesto kusxas la fruktoj kaj ankaux rimedoj por penti
kaj farigxi pli prudenta. Kaj por tion cxi pruvi, sinjoro Warden
volas, se li povas, edzigxi je Marion, la aminda filino de la
doktoro, kaj preni sxin kun si."

"Efektive, sinjoro Craggs?" komencis Snitchey.

"Efektive, sinjoro Snitchey kaj sinjoro Craggs" interrompis ilin
la kliento. "Vi konas Viajn sxuldojn rilate Vian klienton, kaj Vi
scias ankaux certe, ke Vi ne estas necesigitaj miksi Vin en
simplan aman aferon, kiun mi devas konfidi al Vi. Mi ne volas
forkonduki la junan sinjorinon sen sxia konsento. En la afero
estas nenio kontrauxlegxa. Mi neniam estis intima amiko de
sinjoro Heathfield. Je nenia perfido kontraux li mi faras min
kulpa. Mi amas, kiel li amas, kaj se mi povos, mi intencas gajni
tion, kion li volis gajni".

"Li ne povos, sinjoro Craggs", diris Snitchey, videble tre
maltrankvile. "Gxi ne povas al li prosperi, sinjoro. Sxi estas
tre alligita al sinjoro Alfred".

"Efektive?" diris la kliento.

"Sinjoro Craggs, sxi estas tre alligita al li", certigis
Snitchey.

"Ne vane mi ses semajnojn pasigis en la domo de la doktoro; kaj
baldaux mi komencis tion cxi dubi", diris sinjoro Warden. "Sxi
amus lin, se cxio irus laux la volo de sxia fratino, sed mi sxin
observis. Marion evitadis lin nomi kaj paroli pri li, kaj cxe la
plej malgranda aludo je li sxi videble suferadis".

"Kial sxi devus tiel agadi, sinjoro Craggs? kio sxin igus,
sinjoro"? demandis Snitchey.

"Kial -- mi ne scias, kvankam ekzistas multaj cirkonstancoj, kiuj
povas gxin komprenigi", diris la kliento kun rideto pro la
strecxo kaj konfuzo, kiuj esprimigxis en la vizagxo de Snitchey,
kaj pro la singarda maniero, en kiu li parolis pri la afero kaj
penis sciigxi pli multe; "sed mi scias, ke tiel estas. Sxi estis
tre juna, kiam sxi fiancxigxis -- se oni entute tiel provas tion
cxi nomi -- kaj eble sxi gxin pentis. Eble -- gxi sonas
fanfarone, sed mi certigas, ke tia ne estas mia intenco -- eble
sxi enamigxis en min, kiel mi enamigxis en sxin".

"He, he! sinjoro Alfred, sxia malnova kolego de ludoj, sinjoro
Craggs", diris Snitchey kun embarasa rido, "jam konis sxin ja
kiel tre malgranda infano"!

"Tiom pli kredeble estas, ke tedis al sxi pensi pri li",
trankvile dauxrigis la kliento, "kaj ke sxi ne malvolonte
sxangxus lin je nova amanto, kiu venas al sxiaj okuloj sub
romanaj cirkonstancoj -- aux estas alporta antaux sxiajn okulojn
de sia cxevalo; kiu havas la renomon, ne senallogan por knabino
provinca, de homo, kiu vivis facilanime kaj dibocxe kaj al neniu
faris ion malbonan; kaj kiu per sia eksterajxo -- gxi denove
sonos fanfarone, sed, pro l' honoro, mi tiel ne pensas -- povos
ankoraux elteni la konkuron kun sinjoro Alfred".

La lastan oni certe ne povus nei; kaj sinjoro Snitchey,
rigardante sian klienton, ankaux tiel pensis. Gxuste lia malsxata
sintenado donadis al li certan naturan cxarmon kaj elvokadis
intereson. Tiu cxi malsxateco sxajnis esprimadi, ke lia bela
vizagxo kaj lia bone konstruita figuro povus esti multe pli bonaj
se li nur volus; kaj ke se li iam sin levos kaj farigxos serioza
(sed gxis nun li ankoraux neniam en sia vivo estis serioza), li
povus esti plena je fajra energio. "Tio cxi estas dangxera
dibocxisto", diris al si la homokonanta advokato, "kiu la vivigan
fajron, mankantan al li, sxajnas ricevadi el la okuloj de
knabino".

"Sekve auxskultu, Snitchey", li dauxrigis, sin levante kaj
prenante lin per unu butono, "kaj Vi, Craggs --" li prenis lin
ankaux per butono kaj starigis unu dekstren kaj la duan
maldekstren apud si, tiel ke ili ne povis forkuri de li -- "mi ne
demandas de Vi konsilon. Vi faras tre prave, ke Vi tenas Vin de
tiu cxi afero senkondicxe tute malproksime, cxar gxi ne estas de
tia speco, ke seriozaj homoj, kiel Vi, povus sin enmiksi en gxin.
Mi volas nur per malmultaj vortoj prezenti mian situacion kaj
miajn intencojn kaj poste lasi al Vi fari por mi rilate miajn
aferojn monajn cxion plej bone kion Vi nur povas, cxar Vi
komprenas, se mi nun forkuros kun la bela filino de la doktoro
(kaj mi esperas tion cxi fari kaj farigxi per sxia amo alia
homo), tio cxi por la unua minuto estos pli multekosta, ol se mi
sola forkurus.

Sed mi per alia vivo tion cxi baldaux ree sxparos."

"Mi pensas, ke estos pli bone, se ni gxin ne auxskultados,
sinjoro Craggs?" diris Snitchey kaj rigardis sian kompanianon.

"Mi ankaux pensas", diris Craggs. Sed ambaux atente auxskultadis.

"Vi ne devas tion cxi auxskulti", respondis ilia kliento. "Mi
gxin tamen rakontos. Mi ne intencas demandi la doktoron, cxu li
konsentas, cxar li ja ne donus sxin al mi. Sed mi volas fari al
la doktoro nenion malbonan, cxar (ekster tio, ke tiaj bagateloj
ne estas aferoj seriozaj, kiel li diras) mi lian infanon, mian
Marion'on, volas liberigi de io, la proksimigxadon de kio sxi --
kiel mi scias -- vidas kun timo kaj doloro; mi parolas pri la
reveno de sxia amanto. Se io en la mondo estas vera, gxi estos
tio, ke sxi lian revenon timas. Tiom neniu estas malvastigata en
siaj rajtoj. Vere, mi nun vivas kiel cxasata hundo, mi nur en
mallumo kuragxas eliri kaj ne estas permesita al mi veni en mian
domon kaj en mian propran posedajxon; sed tiu cxi domo kaj tiu
cxi posedajxo iam denove apartenos al mi, kiel Vi scias kaj
diras; kaj Marion kiel mia virino estos post dek jaroj -- Vi
diras gxin mem, kaj Vi ne estas sangvina -- kredeble pli ricxa,
ol se sxi ligigxos kun Alfred Heathfield, kies revenon sxi
atendas kun timo (ne forgesu tion cxi) kaj kies amo -- kaj ankaux
nenia amo en la mondo -- ne povas esti pli varmega, ol la mia. Al
kiu nun estas farata tro multe? Cxio estas farata laux rajto kaj
justeco. Mia afero estas tiel justa, kiel lia, se sxi decidas
favore por mi; kaj mi lasos la aferon al sxia decido. Estos al Vi
agrable ne pli auxdi pri tiu cxi afero, kaj mi ankaux pli Vin per
tio cxi ne embarasos. Vi konas nun miajn intencojn kaj miajn
bezonojn. Kiam mi devas forlasi Anglujon?"

"Post unu semajno", diris Snitchey. "Sinjoro Craggs? --"

"Ankoraux iom pli frue, mi konsilus", respondis Craggs.

"Post unu monato", diris la kliento, observinte la ambaux
vizagxojn. "De hodiaux post monato mi forveturos."

"Gxi estas tro longa tempo", diris Snitchey; "tro longe. Sed gxi
tiel restu. Mi pensis, ke li postulos por si tri monatojn",
murmuris li al si mem. "Cxu Vi volas foriri? Bonan nokton,
sinjoro!"

"Bonan nokton!" respondis la kliento kaj skuis al ambaux la
manon. "Vi vidos ankoraux, kiel bone mi scias uzi mian ricxecon.
De nun Marion estas mia stelo de felicxo!"

"Gardu Vin sur la sxtuparo, sinjoro!" diris Snitchey; "cxar tie
la stelo ne lumas. Bonan nokton!"

"Bonan nokton!" respondis sinjoro Warden.

La ambaux kompanianoj eliris sur la sxtuparon kaj lumis al li;
kiam li jam estis foririnta, ili ankoraux staris kaj rigardadis
sin reciproke.

"Kion Vi diras al tio cxi, sinjoro Craggs?" diris Snitchey.

Sinjoro Craggs balancis la kapon.

"Ni opiniis en la tago, kiam havis lokon tiu transdono, ke en la
maniero, kiel la paro diris al si adiaux, estis io stranga, tion
cxi mi memoras", diris Snitchey.

"Jes, jes", diris sinjoro Craggs.

"Eble li trompigxas", dauxrigis sinjoro Snitchey, sxlosante la
fajreltenan keston kaj metante gxin sur gxian ordinaran lokon;
"sed se tiel ne estas, iom da facilanimeco kaj malfideleco ankaux
ne estus mirindajxo, sinjoro Craggs. Kaj tamen mi opinius la
belan vizagxeton tre fidela. Sxajnis al mi", diris Snitchey,
surmetante sur sin sian superveston kaj la gantojn (estis tre
malvarme ekstere) kaj korektante kandelon, "kvazaux sxia
karaktero en la lasta tempo farigxis pli forta kaj pli serioza,
pli ol la karaktero de sxia fratino."

"Sinjorino Craggs havis tiun saman opinion", rimarkis Craggs.

"Mi efektive ion donus", diris Snitchey, kiu en vero estis tre
bonkora, "se mi povus kredi, ke sinjoro Warden trompigxis en sia
kalkulo; sed kiel ajn facilanima kaj nekonstanta li estas, li
tamen konas la mondon kaj la homojn (kaj estus malbone, se estus
alie, cxar por sia konado li pagis suficxe kare); kaj mi ne povas
al mi prezenti, ke gxi estas kredebla. Ni faros la plej bone, se
ni nin ne enmiksos; ni povas fari nenion pli, sinjoro Craggs, ol
silenti."

"Nenion pli", respondis Craggs.

"Nia bona amiko, la doktoro, rigardas tiajn aferojn indiferente",
diris Snitchey balancante la kapon. "Mi almenaux volus esperi, ke
li ne bezonos sian filozofion. Nia amiko Alfred parolas pri la
batalo de l' vivo," -- li denove balancis la kapon, -- "mi
esperas almenaux, ke li ne falos en la komenco de la batalo. Cxu
Vi havas Vian cxapelon, sinjoro Craggs? mi estingos la duan
kandelon."

Ricevinte jesan respondon de sinjoro Craggs, sinjoro Snitchey
faris, kiel li diris, kaj palpante ili eliris el la cxambro de
interparoloj, kiu nun estis tiel malluma, kiel la objekto de ilia
parolado, aux kiel la advokatajxo entute.

Mia historio kondukas min nun en malgrandan malbruan cxambron de
instruitulo, kie en tiu sama vespero la fratinoj kaj la fresxa
maljuna doktoro sidis antaux la agrabla kameno. Grace kudris,
Marion legis el libro. La doktoro en nokta surtuto kaj pantofloj,
tenante la piedojn sur la varma tapisxo, sidis en la ava segxo,
auxskultis la legantinon kaj rigardadis siajn filinojn.

Ili estis tre belaj. Du pli agrablaj vizagxoj neniam ankoraux
faris angulon kamenan cxarma kaj sankta. Ion de ilia malegaleco
la forpasintaj tri jaroj devisxis; kaj sur la pura frunto de la
pli juna fratino, en sxia okulo kaj en la tono de sxia vocxo oni
povis rimarki tiun saman seriozan korecon, kiun cxe sxia pli
maljuna fratino la senpatrine travivita juneco jam longe
maturigis. Tamen cxiam ankoraux sxi sxajnis pli cxarma kaj pli
malforta ol la dua; cxiam ankoraux sxi sxajnis metadi sian kapon
sur la bruston de sia fratino, fidadi je sxi kaj sercxadi
konsilon kaj helpon en sxiaj okuloj, en tiuj cxi koraj okuloj,
tiel trankvilaj, tiel klaraj kaj tiel afablaj kiel antauxe.

"Kaj kiam sxi nun estis en la patra domo", legis Marion el la
libro, "kiu estis al sxi tiel kara pro cxiuj tiuj rememoroj, sxi
komencis sentadi, ke la malfacila tento de sxia koro baldaux
devas veni kaj ne estas prokrastebla. Ho, patra domo, nia
konsolanto kaj amiko, kiam cxiuj aliaj nin forlasis, de kiu la
disigxo cxe cxiu pasxo inter la lulilo kaj la tombo --"

"Kara Marion!" diris Grace.

"Mia museto!" ekkriis la patro, "kio estas al vi?"

Sxi prenis la manon, kiun la fratino donis al sxi, kaj legis plu;
sed per vocxo cxiam ankoraux tremanta, kvankam sxi penis kovri
sian eksciton.

"De kiu la disigxo cxe cxiu pasxo inter la lulilo kaj la tombo
estas cxiam dolora. Ho, patra domo, vi, cxiam fidela kaj tamen
tiel ofte malsxatata, estu malsevera kontraux tiuj, kiuj deturnas
sin de vi, kaj ne persekutu iliajn erarantajn pasxojn per tro
maldolcxa pento! Ne permesu, ke ia afabla rigardo, ia rideto el
malnova tempo brilu sur via vizagxo de spirito. Nenia radio de
amo, boneco, malsevereco, koreco lumu de via blanka kapo. Nenia
rememoro de ama vorto aux rigardo eliru plendante kontraux tiu,
kiu vin forlasis, sed se via rigardo povas esti punanta kaj
severa, tiam tiel rigardu en via kompatemeco la pentantojn!"

"Kara Marion, ne legu pli hodiaux vespere", diris Grace -- cxar
sxi ploris.

"Mi ne povas", sxi rediris kaj kovris la libron. "La literoj
cxiuj sxajnas bruli!"

La doktoron tio cxi amuzis; kaj li ridis, frapante al sxi sur la
vangoj.

"Kio! gxis larmoj tusxita de romano!" diris doktoro Jeddler. "De
presa nigrajxo kaj papero! Ne, ne, estas cxio egale. Estas tiom
same prudente preni serioze presan nigrajxon kaj paperon, kiel
cxian alian aferon. Sed sekigu viajn larmojn, sekigu viajn
larmojn. Mi estas konvinkita, ke la heroino de longe estas jam
returne en la patra domo kaj kun cxiuj pacigxis, -- kaj se sxi
tion cxi ne faris, efektiva patrodomo konsistas ja propre nur el
simplaj kvar muroj; kaj imagita -- el paperajxo kaj inko. Kio
estas?"

"Gxi estas mi, sinjoro", diris Clemency ensxovante la kapon tra
la pordo.

"Kio estas al Vi?" demandis la doktoro.

"Ho, mia Dio, nenio al mi estas", respondis Clemency -- kaj sxi
estis prava, se oni povis jugxi laux sxia bone sapita vizagxo, el
kiu kiel ordinare brilis la efektiva esenco de bona humoro, per
kio sxi, kiel ajn ne bela sxi estis, efektive farigxis simpatia.
Kontuzitaj kubutoj ordinare ne estas kalkulataj al belajxoj; sed
en la irado tra la vivo estas cxiam pli bone sur la malvasta vojo
malbonigi al si la kubutojn anstataux la bona humoro, kaj
tusxante tion cxi lastan Clemency estis tiel fresxa kaj sana,
kiel cxia belulino en la tuta lando.

"Ho, nenio al mi estas", diris Clemency kaj tute eniris tra la
pordo, "sed venu iom pli proksime, sinjoro!"

Iom mirigite la doktoro plenumis sxian deziron.

"Vi diris, ke mi donu al Vi neniun, kiam sxi apudestas, Vi
scias," diris Clemency.

Iu fremda en la familio, laux sxia stranga okulado cxe tiuj cxi
vortoj kaj la aparta loga movo de sxiaj kubutoj, kvazaux sxi
volus cxirkauxpreni sin mem, povus eble pensi, ke "neniun"
signifas, cxe la plej favora klarigado, honestan kison. Efektive
sxajnis, ke la doktoro en la unua minuto mem ne sciis, kion li
devas pensi; sed li baldaux retrankviligxis, kiam Clemency,
trasercxinte en la ambaux posxoj -- sxi komencis de la gxusta
posxo, poste fosis en la malgxusta kaj fine revenis al la gxusta
-- ellevis leteron.

"Britain preterveturis," sxi diris, transdonante la leteron al la
doktoro, "kiam la posxto venis, kaj li atendis. En la angulo
staras A. H. Mi vetas, ke sinjoro Alfred revenas. Ni havos feston
de edzigxo en la domo -- mi havis matene du kulerojn en la posxo
. . . Ho, Dio, kiel malrapide li gxin malfermas."

Sxi parolis cxion tion cxi kiel monologon, dum en sia senpacienco
sciigxi la novajxon sxi levis sin sur la finetojn de la piedoj
kaj el sia antauxtuko faris korktirilon kaj el sia busxo botelon.
Fine, perdinte la paciencon atendi, dum la doktoro kun la letero
cxiam ankoraux ne estis preta, sxi subite returne mallevis sin
sur la plandojn kaj jxetis sian antauxtukon kiel kovrilon trans
la kapon, plena je muta malespero kaj ne povante plu gxin elteni.

"Venu, knabinoj!" ekkriis la doktoro. "Mi ne povas alie; en mia
vivo mi nenian sekreton povis teni cxe mi. Kaj ankaux ne estas
multe da sekretoj, kiuj estus indaj esti tenataj en tia -- sed ni
silentu pri tio cxi. Alfred reveturas kaj baldaux venos!"

"Baldaux!" ekkriis Marion.

"Kio! la romano estas tiel rapide forgesita!" diris la doktoro
kaj pincxis al sxi la vangon. "Mi tuj sciis, ke la sciigo sekigos
la larmojn. Jes! 'Mi volas fari al sxi surprizon', li tie cxi
skribas. Sed tio cxi ne iros. Li devas havi konvenan akcepton."

"Baldaux!" ripetis Marion.

"Nu, eble ne tiel baldaux, kiel Via senpacienco pensas",
respondis la doktoro; "sed suficxe baldaux. Ni rigardu! hodiaux
estas jxauxdo, ne vere? tiel li intencas veni de hodiaux post
monato".

"De hodiaux post unu monato", mallauxte ripetis Marion.

"Gxoja tago kaj festo por ni cxiuj", diris per gaja vocxo sxia
fratino Grace, kiu gratulante sxin kisis. "Longe atendita tago,
mia kara, kiu fine venis".

Rideto estis la respondo, malgaja rideto, sed plena je fratina
amo; kaj kiam sxi rigardis al sia fratino en la vizagxon kaj
auxskultis la cxarman harmonion de sxia vocxo, kiam sxi plu
pentradis la gxojojn de la revidigxo, tiam sur sxia propra
vizagxo brilis espero kaj gxojo.

Kaj ankoraux io: io, kio pli kaj pli trarigardis tra la ceteraj
sentoj, kaj por kio mi ne havas nomon. Tio cxi ne estis gxojo,
triumfo, fiera entuziasmo -- tiuj cxi ne montras sin tiel
trankvile. Tio cxi estis ne sole amo kaj dankemo, kvankam tiuj
cxi faris parton de tio cxi. Gxi ne venis de ia egoista penso,
cxar tiuj cxi ne brilas tiel sur la frunto, ne flamas tiel sur la
lipoj.

Doktoro Jeddler malgraux sia filozofio -- kiun li cxiam en la
praktiko forgesadis, kiel gxi ofte okazas al gloraj filozofoj --
ne povis sin deteni montri tian grandan intereson je la reveno de
sia malnova lernanto kaj zorgato, kiel se gxi estus ia serioza
afero. Tiel li denove sidigxis en sian avan segxon, denove
etendis la piedojn sur la varman tapisxon, multfoje tralegis la
leteron kaj ankoraux pli multe parolis pri gxi.

"Ho, estis ankoraux tempo", diris la doktoro kaj rigardis en la
fajron, "kiam Vi ambaux kune, vi, Grace, kaj li, kuradis brako en
brako, kiel paro da vivaj pupoj. Cxu vi memoras?"

"Ho jes," sxi respondis kun gaja rido kaj dauxrigis kudri
diligente.

"De hodiaux post unu monato!" diris la doktoro meditante.
"Sxajnas kvazaux de tiu tempo pasis ne pli ol unu jaro. Kaj kie
tiam estis mia malgranda Marion?"

"Neniam malproksime de sia fratino, kiel ajn malgranda sxi
estis," diris Marion: "Grace estis por mi cxio, ecx tiam, kiam
sxi ankoraux mem estis infano."

"Tre vere, mia kateto, tre vere," respondis la doktoro. "Sxi
estis solida malgranda mastrino, mia Grace, kaj bona
ekonomiistino kaj diligenta sagxa infano: plena je pacienco por
niaj kapricoj, cxiam preta antauxplenumi niajn dezirojn kaj
forgesi la proprajn; ecx jam tiam. Jam en tiu tempo, Grace, vi
neniam estis kolera kaj disputema, esceptinte rilate unu
punkton."

"Mi timas, ke de tiu tempo mi tre sxangxigxis al pli malbona,"
ridis Grace, cxiam ankoraux diligente laborante. "Kia punkto gxi
estis, patro?"

"Alfred, kompreneble," diris la doktoro. "Vi estis nur tiam
kontenta, se mi vin nomis la edzino de Alfred; tial ni vin nomis
edzino de Alfred; kaj tio cxi pli al vi placxis (kiel ajn strange
gxi nun sxajnas), ol se ni donus al vi la titolon de dukino, se
ni povus vin fari dukino."

"Efektive tiel estis?" trankvile diris Grace.

"Kiel, vi gxin pli ne memoras?" demandis la doktoro.

"Mi pensas, ke mi gxin ankoraux iom memoras", sxi respondis, "sed
nur apenaux. Estas tro longe de tiu tempo." Kaj kudrante sxi
kantetis la rekanton de unu malnova kanto, kiun la doktoro amis.

"Alfred baldaux havos efektivan edzinon," sxi diris, donante al
la interparolo alian direkton; "kaj tio cxi estis bela tempo por
ni cxiuj. Mia trijara ofico estos baldaux finita, Marion. Vi
faris gxin al mi tre facila. Mi diros al Alfred, kiam mi metos
vin ree al lia brusto, ke vi lin la tutan tempon kore amis kaj ke
li ecx unu fojon ne bezonis mian subtenon. Cxu mi povas gxin al
li diri, mia kara?"

"Diru al li, amata Grace", respondis Marion, "ke neniam sxuldo
tiel noble, tiel grandanime, tiel elteneme estis plenumata; ke mi
vin de tiu tempo kun cxiu tago pli amis; kaj ke mi vin nun tiel
senfine amas!"

"Tion cxi mi ne povas al li diri," respondis sxia fratino, sxin
cxirkauxprenante; "miajn meritojn la fantazio de Alfred al si
pentru. Li suficxe trograndigos, kara Marion, tute kiel vi."

Sxi nun reprenis sian laboron, kiun sxi estis formetinta el la
mano, kiam sxia fratino parolis kun tia tusxiteco de l' koro, kaj
sxi denove kantetis la malnovan kanton, kiu tiel placxis al la
doktoro. Kaj la doktoro, cxiam ankoraux sidante en la apoga
segxo, auxskultis la kanton, batis la takton al gxi sur sia genuo
per la letero de Alfred, rigardis siajn filinojn kaj diris al si,
ke inter la multaj vanajxoj de la vana mondo tiuj cxi almenaux
estas suficxe belaj.

Dume Clemency Newcome, plenuminte sian alporton de sciigo kaj
atendinte en la cxambro gxis sxi cxion sciis, iris returne en la
kuirejon, kie sinjoro Britain post la vespermangxo faris al si
oportune, cxirkauxite de tia grandanombra kolekto da brilantaj
kovriloj de potoj, pure frotitaj patoj, poluritaj pladoj,
brilantaj kaldronoj kaj aliaj signoj de sxia diligento sur la
muroj kaj sur la bretoj, ke li sidis kvazaux en la mezo de
magazeno de speguloj. La plej granda parto el ili vere donis ne
tre flatan repentron de li; ankaux iliaj prezentajxoj estis tute
ne egalaj; cxar kelkaj donis al li tre longan vizagxon, kelkaj
tre largxan, aliaj suficxe agrablan kaj aliaj tre malbelan, cxiu
laux sia maniero de reprezentado, tiel same, kiel faras la homoj.
Sed en tiu ili cxiuj konsentis, ke inter ili tute oportune sidas
individuo, tenanta la pipon en la busxo kaj krucxon da biero apud
si kaj balancanta kun esprimo de grandanimeco la kapon al
Clemency, kiam sxi sidigxis al tiu sama tablo.

"Nu, Clemency", diris Britain, "kiel vi nun fartas? kaj kio da
nova estas?"

Clemency diris al li, kion sxi sciigxis, kaj li akceptis tion cxi
tre afable. Bona sxangxigxo estis videbla cxe Benjamin de la kapo
gxis la piedoj. Li estis multe pli largxa kaj pli rugxa, pli gaja
kaj pli gajiga. Gxi elrigardis, kvazaux lia vizagxo estis antauxe
kunligita en tuberon kaj nun estis disligita kaj elglatigita.

"Tio cxi kredeble estos nova negoco por Snitchey kaj Craggs", li
diris, kun oportuneco blovante nubojn de fumo en la aeron.

"Kaj ni eble denove estos atestantoj, Clemency!"

"Dio!" respondis Clemency kun la kutima movo de siaj amataj
membroj: "Mi volus ke mi gxi estu, Britain!"

"Kio?"

"Ke mi estu la persono, kiu devas edzinigxi!"

Benjamin prenis la pipon el la busxo kaj kore ridis. "Jes, vi
estas tute la gxusta por tio cxi," li diris; "malfelicxa
Clemency!" Clemency de sia flanko ridis tiel same kore kiel li,
kaj sxajnis ke la penson sxi trovas tiel same amuza, kiel li.
"Jes," sxi konsentis, "mi estas tute la gxusta por tio cxi, ne
vere?"

"Vi neniam edzinigxos, kompreneble," diris sinjoro Britain kaj
prenis la pipon returne en la busxon.

"Vi efektive pensas, ke ne?" diris Clemency tute senkulpe.

Sinjoro Britain balancis la kapon. "Nenia espero por tio cxi!"

"Pripensu nur!" diris Clemency. "Mi pensas, ke vi gxin baldaux
faros, Britain; ne vere?"

Tiel subite metita demando pri tia grava afero postulis
pripenson. Li elblovis grandan nubon da fumo kaj, metante la
kapon jen dekstren jen maldekstren, li gxin cxirkauxrigardadis,
kiel se tiu cxi nubo estus la demando kaj li gxin rigardus de
diversaj punktoj de vidado, kaj li respondis, ke li la aferon
ankoraux ne bone klarigis al si, sed -- jes, jes, li eble
ankoraux decidigxos tion cxi fari.

"Kiu ajn sxi estos, mi deziras al sxi felicxon!" ekkriis
Clemency.

"Ho, tio cxi al sxi ne mankos", diris Benjamin, "certe ne".

"Sed sxi ne vivus tiel felicxe kaj ne havus tiel tute bonan kaj
amindan edzon", diris Clemency, duone metinte sin super la tablon
kaj medite rigardante la kandelon, "se mi antauxe ne estus -- ne
cxar mi intencis, cxar gxi estis pura kuntrafigxo: ne vere,
Britain?"

"Certe", respondis sinjoro Britain en plena gxuado de la pipo, en
la stato kiam la fumanto povas malfermi la busxon nur tre
malmulte por paroli, en oportuna trankvileco sidas sur sia segxo
kaj povas turni al sia kunsidanto nur la okulojn kaj ankaux tiujn
cxi tre malrapide kaj serioze.

"Ho, mi estas al vi tre danka, Clemency, tion vi ja scias!"

"Dio, kiel bela estas la penso pri tio cxi!" diris Clemency.

"Vi scias, mi faris diversajn esplorojn pri tio kaj alia",
dauxrigis sinjoro Britain kun la peza seriozeco de sagxegulo,
"cxar mi cxiam havis spiriton scieman kaj legis multajn librojn
pri la bonaj kaj malbonaj flankoj de la teraj aferoj, cxar mi en
mia juneco min okupadis je la literaturo."

"Efektive!" ekkriis mirante Clemency.

"Jes", diris sinjoro Britain; "du el miaj plej bonaj jaroj mi
staris post la pordo de butiko de antikvajxisto, preta postkuri,
se iu metus ian libron en la posxon; poste mi estis disportanto
cxe modistino, kaj en tiu cxi ofico mi en vakstolaj paketoj
alportadis al la homoj nenion ekster trompajxo kaj malverajxo --
per kio mia animo estis malgxojigita kaj mia konfido je la homa
naturo estis detruita. Kaj post tio mi tie cxi en tiu cxi domo
auxdis multe da parolajxo, kiu mian animon ankoraux pli
malgajigis; kaj post cxio tio cxi mia opinio estas, ke kiel certa
kaj agrabla kvietigisto de la animo kaj bona kondukanto tra la
vivo nenio estas pli bona, ol la kribrilo de muskato."

Clemency volis ion aldoni, sed li antauxvenis al sxi.

"Ligita", li serioze aldonis, "kun fingringo".

"Faru kion vi volas, kaj cetere, ne vere?" rimarkis Clemency, en
la gxojo pro la konfeso metante unu brakon trans la duan kaj
karesante al si la kubuton.

"Tia kerna diro, ne vere?"

"Mi cetere ne scias", diris sinjoro Britain, "cxu oni povus gxin
nomi vera filozofio. Mi iom dubas tion cxi; sed gxi bone eltenas
kaj sxparas multe da cxagreno, kion la gxusta filozofio ne cxiam
faras."

"Rememoru nur, kiel vi mem iafoje insultadis", diris Clemency.

"Ha!" diris sinjoro Britain. "Sed la plej rimarkinda estas,
Clemency, ke vi min devis konverti. Tio cxi estas la plej
stranga. Vi! kio! mi pensas, ke vi ne havas duonon da penso en la
kapo!"

Tute ne ofendigxante, Clemency balancis la kapon, ridis kaj
cxirkauxprenante sin diris: "ne, mi ankaux tiel pensas".

"Mi estas suficxe konvinkita je tio cxi", diris sinjoro Britain.

"Ho mi pensas, vi estas prava", diris Clemency. "Mi elportas
nenian penson, mi nenian bezonas".

Benjamin prenis la pipon el la busxo kaj ridis, gxis la larmoj
elkuris al li sur la vangojn. "Kiel naiva vi estas, Clemency," li
aldonis cxiam ankoraux ridante kaj visxante al si la okulojn.
Clemency, nenion kontrauxdirante, faris tion saman kaj ridis tiel
same kore, kiel li.

"Sed mi tamen vin amas", diris sinjoro Britain; "vi estas tre
bona knabino en via speco; donu do al mi la manon, Clemency. Kio
ajn estos, mi vin cxiam estimos kaj cxiam estos via amiko."

"Efektive!" respondis Clemency. "Nu, tio cxi certe estas tre bone
de via flanko."

"Jes, jes", diris sinjoro Britain kaj prezentis al sxi la pipon
por elbati; "mi vin ne forlasos. Auxskultu! estas stranga bruo!"

"Bruo!" ripetis Clemency.

"Pasxoj ekster la domo. Sonis, kvazaux iu desaltas de la muro."

"Cxu ili supre cxiuj estas en lito?"

"Ho, nun ili cxiuj iris dormi."

"Cxu vi nenion auxdis?"

"Ne!"

Ili ambaux auxskultis sed nenion auxdis. "Mi ion diros al vi",
diris Benjamin kaj deprenis lanternon; "mi pro singardeco faros
unu fojon cxirkauxiron cxirkaux la domo, antaux ol mi iras dormi.
Malfermu la pordon, dum mi ekbruligos la lanternon, Clemmy."

Clemency tuj obeis, sed rimarkis al tio cxi, ke li vane faras al
si la klopodon, ke gxi estas imago kaj tiel plu. Sinjoro Britain
diris "tre povas esti", sed tamen eliris, armita de la fero de
forno kaj lumigante per la lanterno en cxiujn flankojn.

"Estas tiel silente, kiel sur la tombejo," diris Clemency,
rigardante post li; "kaj ankaux preskaux tiel same timige!"

Rigardante returne en la kuirejon, sxi en timego ekkriis, kiam
facila figuro al sxi proksimigxis. "Kiu tie?"

"Silentu!" murmuretis al sxi ekscitite Marion. "Vi min cxiam
amis, ne vere?"

"Amis? infano! Certe!"

"Mi gxin scias. Kaj mi povas al vi konfidi, ne vere? Mi nun havas
tie cxi preskaux neniun, al kiu mi povus konfidi."

"Jes," diris Clemency kore.

"Iu estas ekster la domo," diris Marion kaj montris al la pordo,
"kiun mi hodiaux vespere ankoraux devas vidi kaj paroli kun li.
Michael Warden, pro Dio, foriru. Nun ne!"

Clemency surprizite kaj maltrankvile ektremis, kiam sekvante la
rigardon de la parolantino, sxi ekvidis malluman figuron,
starantan antaux la pordo.

"En minuto Vi povas esti malkasxita," diris Marion. "Nun ne!
Atendu, se estas eble, en ia kasxita loko. Mi tuj venos." Li
salutis sxin per la mano kaj malaperis. "Ne iru dormi. Atendu min
tie cxi!" diris Marion kun maltrankvila rapideco. "Mi jam antaux
unu horo volis paroli kun Vi. Ho, ne perfidu min!"

Marion kaptis ekscitite sxian manon kaj premis gxin al la brusto
-- movo, kiu en sia pasio estis pli elokventa, ol la plej varmega
petado per vortoj. Poste sxi foriris, kiam la radioj de la
revenanta lanterno komencis lumigadi la cxambron.

"Cxio trankvila kaj silenta. Neniu estas. Kredeble imago," diris
sinjoro Britain, ferminte kaj riglinte la pordon. "Unu el la
sekvajxoj de viva fantazio. Ha! kio estas?"

Clemency, kiu ne povis kasxi sian ekscititecon, pala kaj tremanta
per la tuta korpo sidis sur segxo.

"Kio estas?" sxi ripetis kaj frotis al si la manojn kaj kubutojn,
penante trankviligxi kaj rigardante cxien, nur ne al li en la
vizagxon. "Estas bele de via flanko, Britain! Antauxe vi enpelas
min en teruron per bruado kaj per lanternoj kaj per Dio scias
ankoraux kio . . . Kio estas? Ho, jes!"

"Se vi ricevas teruron de lanterno, Clemmy", diris sinjoro
Britain, tute trankvilanime gxin estingante kaj ree pendigante,
"tiam la terura fantomo estas facile forpelebla. Sed vi ja
ordinare estas suficxe kuragxa", li diris kaj haltis, por sxin
atente rigardi; "kaj vi estis ja ankaux tute trankvila post la
bruado kaj la lanterno. Kio venis al vi en la kapon? ja ne ia
penso?"

Sed cxar Clemency tute kiel ordinare deziris al li bonan nokton
kaj sxajnis sin prepari por iri dormi, tial ankaux
Malgrand-Britain diris al sxi bonan nokton, farinte ankoraux la
originalan rimarkon, ke neniu scias, kio al la virinoj povas veni
en la kapon; li prenis sian kandelon kaj iris dormeme al la lito.

Kiam cxio denove estis trankvila, Marion revenis.

"Malfermu la pordon", sxi diris, "kaj restu apud mi, dum mi kun
li ekstere parolos".

Kiel ajn timema sxia agado estis, gxi tamen montris firman kaj
nesxanceleblan decidon, al kiu Clemency ne povis kontrauxstari.
Sxi mallauxte malriglis la pordon, sed antaux ol sxi turnis la
sxlosilon en la seruro, sxi returne rigardis la junan frauxlinon,
kiu nur atendis la malfermadon, por eliri.

La vizagxo ne estis deturnita aux turnita al la tero, sed
rigardis sxin plene kaj libere en floro de juneco kaj beleco.
Neklara sento pri la malforta baro, kiu estas inter la felicxa
patra domo kaj la honesta amo de la bela knabino, penso pri la
malgxojo en tiu cxi domo kaj la detruo de gxiaj plej belaj
esperoj, venis en la simplan animon de Clemency kaj frapis sxian
molan koron tiel profunde, tiel forte plenigis gxin je malgxojo
kaj kunsento, ke sxi, versxante riveron da larmoj, metis siajn
brakojn cxirkaux la kolon de Marion.

"Mi scias nur malmulte, kara infano", diris Clemency, "tre
malmulte; sed mi scias, ke tio cxi ne estas bona. Pripensu, kion
Vi faras".

"Mi multajn fojojn gxin pripensis", diris Marion kviete.

"Ankoraux unu fojon", petegis Clemency "gxis morgaux!"

Marion balancis la kapon.

"En la nomo de sinjoro Alfred", diris Clemency, "Pro li, kiun Vi
iam tiel amis!" Sxi kovris sian vizagxon per la manoj kaj
ripetis: "Iam!" kvazaux tiu cxi vorto dissxirus al sxi la koron.

"Lasu min eliri", petis Clemency. "Mi diros al li, kion Vi volas.
Ne eliru tiun cxi nokton el la pordo. Mi estas konvinkita, ke tio
cxi ne povas alporti bonon. Ha, gxi estis tago de malfelicxo,
kiam oni tien cxi alportis sinjoron Warden! Pensu pri Via bona
patro, mia kara -- pri Via fratino."

"Mi gxin faris", diris Marion kaj rapide levis la kapon. "Vi ne
scias, kion mi faras. Mi devas paroli kun li. Per tio cxi, kion
vi diris, vi montris vin kiel mia plej bona kaj plej fidela
amikino, sed mi devas fari tiun cxi pasxon. Cxu vi volas min
akompani, Clemency" -- sxi kisis sxian amikan vizagxon -- "aux mi
devas iri sola?"

Konfuzita kaj malgxoja Clemency turnis la sxlosilon en la seruro
kaj malfermis la pordon. Marion, firme tenante la manon de la
akompanantino, rapide eliris en la mallumon de la nokto.

Tie li alpasxis al sxi, kaj ili longe kaj multe parolis unu kun
la dua; kaj la mano, per kiu sxi tenis Clemency'n, tremis, aux
malvarmigxis kiel la mano de malvivulo, aux premis sxin kore en
la fajro de la parolado. Kiam ili revenis, li sekvis Marion'on
gxis la pordo; tie li prenis la duan manon kaj premis gxin al
siaj lipoj. Tiam li singarde foriris.

La pordo denove estis riglita kaj sxlosita, kaj denove sxi staris
en la patra domo. Ne depremita de la sekreto, kiun sxi alportis,
kvankam sxi estis ankoraux juna, sed kun tiu esprimo sur la
vizagxo, por kiu jam antauxe mankis al mi la nomo, kaj kiu brilis
tra sxiaj larmoj.

Sxi ripete dankis sian pli malaltan amikinon kaj konfidis al sxi,
kiel sxi diris, plene kaj senkondicxe. Felicxe atinginte sian
dormocxambron, sxi falis sur la genuojn kaj povis pregxi, havante
sur la koro sian sekreton!

Jes, kaj sxi povis sin levi post la pregxo tiel trankvile kaj
felicxe, klini sin super la dormantan fratinon, rigardi sxin kaj
rideti -- kvankam ecx iom malgaje. Kaj kisante sxian frunton, sxi
mallauxte murmuretis al si, ke Grace cxiam estis patrino por sxi,
kaj ke sxi sxin amas kiel infano!

Kaj sxi povis la brakon meti al si cxirkaux la kolon, kiam sxi
sin metis sur la kusenon, kaj la brako kvazaux konscie
cxirkauxprenis sxin defendante kaj amante kaj kvazaux murmuretis
al la delikataj lipoj: Dio vin benu!

Kaj sxi povis ecx trankvile ekdormi, malhelpata nur de unu
songxo, en kiu sxi per sia senkulpa kaj tusxanta vocxo ekkriis,
ke sxi estas tute sola kaj ke cxiuj sxin forgesis.

Monato baldaux pasas, ecx se gxi iras malrapide. La monato, kiu
estis inter tiu cxi nokto kaj la reveno, rapide pasis kaj
forflugis, kiel pasanta nebulo.

La tago venis. Malkvieta vintra tago, kiu la malnovan domon ofte
tremigadis, kvazaux de frosto. Tago, kiu la hejman doman
internajxon faras duoble kara, al la kamena angulo donas novajn
agrablajxojn, jxetas rugxetan flamon sur la vizagxojn kolektitajn
cxirkaux la kameno kaj igas la grupojn cxirkaux cxiu kameno fari
pli malvastan kaj pli intiman ligon kontraux la elementoj, kiuj
ekstere sovagxas. Kruda vintra tago, kiu la plej bone preparas
por agrabla vespero, kovritaj fenestroj, afablaj amikaj vizagxoj,
muziko, ridado, dancado, luma kandelaro kaj societa plezuro!

Pri cxio tio cxi la doktoro zorgis, por saluti Alfredon. Ili
sciis, ke li povas veni ne pli frue, ol en la nokto; kaj ili
intencas, li diris, resonigi la nokton de la gxojo, kiam li
venos. Cxiuj liaj amikoj devis esti kolektitaj. Devis manki nenia
vizagxo, kiun li konis kaj amis. Ne, ili cxiuj devis tie cxi
esti.

Tiel gastoj estis invititaj, kaj muziko estis mendita, kaj tabloj
preparitaj, kaj la salono de dancado arangxita, kaj kun gastema
malavareco estis ricxe zorgita pri cxiu societa bezono. Cxar
estis Kristonasko kaj liaj okuloj jam longe ne vidis la anglan
ilikon [*] kaj gxian malluman konstantan verdajxon, la salono de
dancado estis ornamita je tio cxi; kaj la rugxaj beroj sendadis
al li el la malluma foliaro anglan saluton al la veno.

[*] arbo.

Gxi estis labora tago por cxiuj, sed por neniu tiel multe, kiel
por Grace, kiu senbrue cxie laboradis kaj estis la gaja animo de
cxiuj preparadoj. Multajn fojojn en tiu cxi tago (kiel ankaux
multajn fojojn en la dauxro de la monato, kiu pasis) Clemency
time esplorante rigardadis Marionon. Sxi estis eble iom pli pala,
ol ordinare, sed sur sxia vizagxo estis cxarma decida
trankvileco, kiu faris gxin pli aminda, ol cxiam.

En la vespero, kiam sxi estis vestita kaj portis en siaj haroj
kronon, kiun Grace mem tien enplektis -- gxi estis la amataj
floroj de Alfred, kaj tial Grace ilin elektis -- tiu malnova
esprimo, plena je pensoj, preskaux malgxoja kaj tamen tiel plena
je spirito, nobla kaj felicxa, kusxis denove sur sxia frunto kaj
faris sxin centoble pli cxarma.

"La plej proksima krono, kiun mi plektos en tiujn cxi harojn,
estos la krono fiancxina", diris Grace; "aux mi estas malbona
profetino".

La fratino ridetis kaj firme sxin tenis en siaj brakoj.

"Ankoraux unu momenton, Grace. Ne forlasu min ankoraux. Cxu vi
certe scias, ke nenio al mi pli mankas?"

Tio cxi propre sxin tute ne interesis. Sxi pensis pri la vizagxo
de sia fratino, kaj sxia okulo kun ama intimeco firme sin tenis
sur gxi.

"Mia arto plu ne povas iri, kara infano", diris Grace; "kaj
ankaux via beleco. Mi neniam vidis vin tiel bela, kiel nun."

"Mi neniam sentis min tiel felicxa", respondis tiu cxi.

"Jes, sed ankoraux pli granda felicxo vin atendas. Apud alia tia
kameno, tiel same cxarma kaj intima, kiel tiu cxi", diris Grace,
"baldaux sin trovos Alfred kun lia juna edzino."

Sxi denove ridetis. "Vi prezentas al vi felicxan domecon, Grace.
Mi vidas tion cxi laux viaj okuloj. Mi gxin scias, gxi estos
felicxa, mia kara. Kiel felicxa mi estas, ke mi gxin scias!"

"Nu", diris la doktoro, rapide enirante. "Cxu ni cxiuj estas
pretaj, por akcepti Alfredon? Li povas veni nur suficxe malfrue
-- cxirkaux horo antaux noktomezo -- tiel ni havas suficxe da
tempo, por farigxi gajaj antaux lia veno. Li ne devas veni antaux
ol la glacio estos rompita. Disheligu la fajron, Britain! Lasu
gxin lumi sur la ilikon, gxis gxi estos tute rugxa de flamo. Gxi
estas mondo plena je sensencajxo, mia kateto; fidelaj amantoj kaj
cxio alia -- nur sensencajxo; sed ni estu sensencaj kune kun la
aliaj homoj kaj ni donu al nia fidela amanto furiozan saluton al
la veno. Je mia vorto!" diris la doktoro kaj rigardis siajn
filinojn kun fiera gxojo, "hodiaux vespere mi ekster cxiu alia
sensencajxo preskaux pensas, ke mi estas patro de du belaj
filinoj".

"Kaj cxion, kion unu el ili iam faris aux ankoraux povas fari,
por vin malgxojigi, kara patro", diris Marion, "tion pardonu al
sxi nun, kiam sxia koro estas plena. Diru, ke vi pardonas al sxi,
ke vi volas pardoni al sxi, ke sxi cxiam havos parton en via amo
kaj --" sxi eksilentis kaj kasxis sian vizagxon sur la brusto de
la maljuna homo.

"Infano, infano!" kviete diris la doktoro. "Pardoni! kion mi
bezonas pardoni? Efektive, se niaj fidelaj amantoj revenas, por
fari al ni tiajn historiojn, tiam ni devas teni ilin malproksime
de ni; ni devas sendi al ili renkonte kurierojn kaj lasi ilin
veturi nur unu horon en tago, gxis ni estos suficxe preparitaj,
por ilin akcepti. Kisu min, mia kateto. Pardoni! Kia malsagxa
infano vi estas! Se vi min kvindek fojojn en tago cxagrenus,
anstataux tute ne, mi cxion al vi pardonus, ekster tia peto. Kisu
min, mia kateto. Prenu! por la estinteco kaj estonteco -- pura
kalkulo inter ni. Disheligu la fajron! Cxu la homoj en la
malvarma Decembra nokto devas frostigxi? Faru lume, varme kaj
gaje, aux mi al tiu kaj alia certe ne pardonos!"

Tiel bonhumora kaj gaja estis la doktoro! Kaj la fajro estis
disheligita, kaj la kandeloj lume brilis, kaj gastoj venadis, kaj
gaja movado komencigxis, kaj cxarma tono de gxoja ekscititeco jam
regis en la tuta domo.

Cxiam pli kaj pli da gastoj venis. Lumaj okuloj salutadis
Marionon; ridetantaj lipoj deziradis al sxi felicxon; sagxaj
patrinoj ludadis kun la ventumilo kaj esprimadis la esperon, ke
sxi ne estos tro juna kaj facilanima por la doma vivo; flamaj
patroj falis en malfavoron, cxar ili tro multe admiradis sxian
belecon; filinoj sxin enviis, filoj enviis lin; multaj enamitaj
paroj uzis la okazon; cxiuj estis plenaj je partoprenado,
ekscititeco kaj atendado.

Sinjoro Craggs kaj sinjorino Craggs venis brako sub brako, sed
sinjorino Snitchey venis sola. "Mia Dio, kie Vi havas Vian
edzon?" demandis la doktoro.

La paradiza birdo sur la turbano de sinjorino Snitchey tremis,
kvazaux gxi denove vivigxis, kiam sxi diris, ke tion cxi certe
scias sinjoro Craggs. Al sxi ili tion cxi neniam diras.

"La malbenita ekspedejo", diris sinjoro Craggs.

"Mi volus, ke gxi forbrulu gxis la fundamento," gxemis sinjorino
Snitchey.

"Li estas -- li estas -- malgranda negoca afero iom fortenas mian
kompanianon," diris sinjoro Craggs kaj maltrankvile rigardis
cxirkauxen.

"Ho, ho! Negoca afero! Ne volu min tion cxi kredigi!" diris
sinjorino Snitchey.

"Ni scias, kio gxi estas, negoca afero", diris sinjorino Craggs.

Sed cxar ili tion cxi ne sciis, tio eble estis la kauxzo, kial la
paradiza birdo de sinjorino Snitchey tiel minace tremis kaj cxiuj
apartaj partoj de la orelringoj de sinjorino Craggs sonis, kiel
malgrandaj soniloj.

"Mi miras, ke vi povis veni, Craggs", diris lia edzino.

"Sinjoro Craggs sentas sin felicxa, certe," diris sinjorino
Snitchey.

"La ekspedejo tiel okupas ilian tutan tempon," diris sinjorino
Craggs.

"Persono, kiu havas negocon, propre tute ne devas edzigxi," diris
sinjorino Snitchey.

Poste sinjorino Snitchey diris al si mem, ke la rigardo, kun kiu
sxi tion cxi diris, trafis Craggs'on en la profundon de la koro
kaj ke li tion cxi sentas, kaj sinjorino Craggs rimarkis al sia
edzo, ke Snitchey lin trompas post la dorso kaj ke li tion cxi
vidos, kiam estos tro malfrue.

Sed sinjoro Craggs, ne tre turnante atenton sur tiujn cxi
rimarkojn, cxiam ankoraux maltrankvile rigardadis cxirkauxen,
gxis lia okulo trafis Grace'n, kiun li tuj salutis.

"Bonan tagon, sinjorino", diris Craggs. "Vi estas belega. Via --
frauxlino Via fratino, frauxlino Marion estas --"

"Ho, sxi estas tute sana, sinjoro Craggs."

"Jes -- mi -- cxu sxi estas tie cxi?" demandis Craggs. "Tie cxi!
Cxu Vi sxin tie ne vidas? Sxi nun komencas dancon", diris Grace.

Sinjoro Craggs surmetis la okulvitrojn por pli bone vidi,
rigardis Marionon kelkan tempon, tusis kaj metis la okulvitrojn
kun kontenta mieno returne en la ingon kaj en la posxon.

Nun eksonis la muziko kaj la dancado komencigxis. La hela fajro
gaje krakadis kaj saltadis, kvazaux gxi el granda gxojo mem volus
danci. De tempo al tempo gxi ridadis, kvazaux gxi volus ankaux
fari muzikon. Iafoje gxi briladis kaj rugxe flamadis, kvazaux gxi
estus la okulo de la malnova cxambro, kaj iafoje tiu cxi okulo
ruze okuladis, kiel gaja maljunulo, kiam li vidas, kiel la pli
junaj murmuretas en la anguloj. Iafoje gxi incitante ludadis kun
la brancxoj de la iliko; kaj kiam gxia saltanta lumo faladis sur
la mallumajn foliojn, gxi elrigardadis, kvazaux ili denove staras
ekstere en la malvarma vintra nokto kaj tremas de la vento.
Iafoje gxia humoro farigxadis tute sovagxa kaj petola kaj
transiradis cxiujn limojn, kaj tiam gxi lauxte ridante sxutadis
inter la dancantojn pluvon da senkulpaj fajreroj kaj en sovagxa
gxojo levadis sin en la malnovan tubon de l' kameno.

Preskaux jam finigxis dua danco, kiam sinjoro Snitchey kaptis la
brakon de sia kompaniano, rigardanta la dancadon.

Sinjoro Craggs eksaltis, kvazaux lia amiko estus fantomo.

"Cxu li foriris?" li demandis.

"Silente!" diris Snitchey. "Li estis cxe mi pli ol tri horojn. Li
cxion trarigardis kaj volis precizan kalkulon. Li -- Ahem!"

La danco finigxis. Marion preteriris tre proksime preter li, kiam
li parolis. Sxi rimarkis nek lin nek lian kompanianon, sed
rigardadis sur sian fratinon en la fino de la salono, kiam tiu
malrapide pasxadis tra la sin pusxanta amaso kaj malaperis el
sxiaj okuloj.

"Vi vidas, cxio estas bone kaj gxuste," diris sinjoro Craggs. "Li
jam pli ne parolis pri tio, mi pensas?"

"Ecx ne unu vorton!"

"Kaj cxu li efektive estas for? kaj ekster dangxero?"

"Li tenas sian vorton. En sia sxelo de nukso li kun la defluo de
la akvo veturas malsupren de la rivero kaj kun veloj sub la vento
li nagxas en tiu cxi malluma nokto al la maro. Li ja estas konata
riskemulo. La defluo, li diris, en tiu cxi tempo komencigxas unu
horon antaux noktomezo. Mi gxojas, ke gxi estas finita!" Sinjoro
Snitchey visxis al si la sxviton de la vizagxo, kiu elrigardis
tute rugxa kaj ekscitita.

"Kion Vi pensas," diris Craggs, "pri la --"

"Silente!" avertis lia singarda kompaniano kaj rigardis rekte
antauxen. "Mi Vin komprenas. Parolu nenian nomon kaj ne lasu
rimarki, ke ni parolas pri sekretoj. Mi ne scias, kion ni devas
pensi; kaj por diri al Vi la veron, gxi nun estas por mi tute
egala. Gxi estas vera faciligo. Mi pensas, ke lia sinamo lin
trompis. Eble la knabino ankaux iom koketis; tiel gxi sxajnas.
Cxu Alfred estas tie cxi?"

"Ankoraux ne," diris sinjoro Craggs, "oni lin atendas cxiun
minuton".

"Bone," -- sinjoro Snitchey denove visxis al si la frunton --
"gxi estas granda faciligo. Mi neniam ankoraux estis tiel
maltrankvila de la tago, kiam ni komencis nian kompanion. Mi
intencas nun gxui la vesperon, sinjoro Craggs."

Sinjorino Craggs kaj sinjorino Snitchey aliris al ili, kiam li
elparolis sian intencon. La birdo paradiza estis en granda
eksciteco, kaj la soniletoj lauxte sonis.

"Cxiuj parolis pri tio cxi, sinjoro Snitchey. Mi esperas, ke la
negoco estas kontentigita?"

"Per kio kontentigita, mia kara?" demandis sinjoro Snitchey.

"Ke sendefenda virino estis elmetita al la mokado kaj priparolado
de la mondo", respondis lia edzino. "Tio cxi estas tute laux la
naturo de la negoco, tio cxi estas vera."

"Mi jam tiel longe kutimis," diris sinjorino Craggs, "vidi la
negocon ligitan kun cxio, kio detruas la doman felicxon, ke mi
jam estas kontenta, ke mi scias, ke gxi estas la nekasxita
malamiko de nia trankvileco. Tio cxi almenaux estas honesta kaj
sincera."

"Kara edzino," diris sinjoro Craggs, "via bona opinio estas
netaksebla, sed mi neniam diris, ke la negoco estas la malamiko
de via trankvileco."

"Ne," respondis sinjorino Craggs kaj skuis siajn soniletojn. "Ne,
vi gxin certe ne diris. Vi farigxus ne inda je la negoco, se vi
havus tiun cxi sincerecon."

"Kio tusxas mian foreston hodiaux vespere, mia kara", diris
sinjoro Snitchey, donante la brakon al sia edzino, "la malfelicxo
estis tute sur mia flanko; sed, kiel sinjoro Craggs scias . . ."

Sinjorino Snitchey ne lasis fini la komplimenton, cxar sxi tiris
sian edzon flanken kaj postulis rigardi tiun cxi homon, fari al
sxi la komplezon kaj rigardi lin.

"Kiun, kara edzino?" demandis sinjoro Snitchey.

"La kolegon de via vivo; mi kompreneble gxi ne estas al vi,
sinjoro Snitchey," gxemis sinjorino Snitchey.

"Ne, mi petas vin, kara edzino," konsolis sxia edzo.

"Ne, ne," diris sinjorino Snitchey kun majesta rideto. "Mi konas
mian pozicion. Rigardu lin, la kolegon de via vivo, vian modelon,
la konservanton de viaj sekretoj, la homon, al kiu vi konfidas,
vian duan 'mem' --"

Sekvante la rigardon de sia edzino, Snitchey rigardis sian
kompanianon.

"Se vi tiun cxi vesperon povas rigardi al tiu cxi homo en la
okulojn," dauxrigis sinjorino Snitchey, "kaj ne scias, ke vi
estas trompita, ke vi farigxis ofero de liaj intrigoj, sklavo de
lia volo, per ia neklarigebla sorcxo, de kiu mi vin vane
avertadis, -- tiam mi povas nur diri: mi vin bedauxras!"

En tiu sama minuto sinjorino Craggs regalis per tondra parolo
sinjoron Craggs. Kiel gxi estas nur ebla, sxi demandis, ke li al
sia Snitchey tiel blinde povas konfidi? Cxu li volas kredigi, ke
li ne vidis, kiel Snitchey eniris kaj kiel sur lia vizagxo kusxis
ruzo, intrigo kaj perfido? Cxu li povas nei, ke jam la maniero,
en kiu tiu visxis al si la frunton kaj maltrankvile rigardadis
cxirkauxen, montras, ke io peze kusxas sur la konscienco de lia
Snitchey, se lia Snitchey entute havas konsciencon? Cxu eble
aliaj personoj ankaux, kiel lia Snitchey, venas al festaj
vesperoj kiel malkvietaj rabistoj? -- kio cetere estis ne tute
prospera komparo, cxar li venis tra la pordo tre mallauxte. Kaj
cxu li efektive en hela luma tago (estis preskaux noktomezo)
volas persisti defendi kaj subteni sian Snitchey kontraux cxia
videblajxo kaj prudento kaj kontraux cxia sperto de la mondo?

Nek Snitchey nek Craggs trovis utile batali malkasxe kontraux la
fluo de tiu cxi kolero, sed ambaux kontentigis sin trankvile
nagxi kune kun la fluo, gxis gxia forto malgrandigxos, kio
efektive farigxis en la minuto, kiam oni komencis novan dancon.
Tiun cxi okazon uzis sinjoro Snitchey, por peti de sinjorino
Craggs sxian manon, dum sinjoro Craggs estis tiel galanta kaj
invitis sinjorinon Snitchey. La sinjorinoj, post kelkaj facilaj
deflankigxoj -- kiel ekzemple: "kial Vi ne invitas alian?" aux:
"mi scias, ke Vi estos kontenta, se mi rifuzos," aux: "mi miras,
ke Vi ekster la ekspedejo povas danci," (tio cxi jam sxercante)
-- favore konsentis kaj komencis la dancon.

Tiu cxi reciproka gxentileco estis cxe la ambaux familioj malnova
moro; cxar ili cxiuj estis tre amikaj inter si kaj vivis en
agrabla senceremonieco. Eble la malsincera Craggs kaj la malbona
Snitchey estis cxe la virinoj nur jurista fikcio, kiel Cajus kaj
Sempronius en la aktoj de la ambaux edzoj: sed la ambaux virinoj
mem faris kaj prenis tiujn cxi akciojn en la negoco, por nur ne
esti tute esceptitaj. Tio cxi en cxia okazo estas senduba, ke
cxiu el la ambaux virinoj sian okupon kondukadis tiel same
fervore kaj diligente, kiel sxia edzo la sian, kaj ke cxiu
pensis, ke felicxa prosperado de la firmo sen sxiaj lauxdindaj
penoj estus preskaux neebla.

Sed nun la birdo paradiza flugis tra la mezo, kaj la soniletoj
komencis saltadi kaj sonadi; kaj la rugxa vizagxo de la doktoro
sin turnadis kaj returnadis, kiel brile lakita turnajxo kun homa
vizagxo; kaj la senspira sinjoro Craggs komencis jam dubi, ke la
dancado, kiel la cetera vivo, estas farata al la homoj tro
facila; kaj sinjoro Snitchey dancis kun viglaj saltoj por si,
Craggs kaj por seso da aliaj personoj.

Kaj ankaux la fajro ricevis fresxan humoron kaj pli hele brulis,
disblovita de la vento, kiun faris la dancado. Gxi estis la genio
de la cxambro kaj trovis sin cxie. Gxi brilis en la okuloj de la
viroj, en la juveloj sur la blankaj brustoj de la knabinoj, ludis
cxirkaux iliaj oreloj, kvazaux petole murmuretante ion al ili,
lumigis la plankon kaj metis rozan tapisxon al iliaj piedoj,
brilis sur la plafono, ke gxia flamo rebrilis sur iliaj vizagxoj,
kaj ekbruligis grandan iluminacion en la malgranda turo de
soniletoj de sinjorino Craggs.

Kaj nun la aero farigxis pli fresxa, kaj la muziko farigxis pli
energia kaj la dancoj iris en pli viva takto; kaj levigxis
blovado, kiu balancis la foliojn kaj la berojn sur la muroj, kiel
antauxe sub la libera cxielo; kaj bruo iris tra la cxambro,
kvazaux nevidebla amaso da elfoj akompanus la dancantojn. Nun
nenia trajto de la vizagxo de la doktoro jam povis esti rekonata,
kiam li sin turnadis cxirkauxen; nur sxajnis, ke tuta deko da
paradizaj birdoj flugas tra la cxambro kaj ke milo da malgrandaj
soniletoj sonas; tuta armeo da flugantaj vestoj sin portis en la
ventego, kiam la muziko silentigxis kaj la dancado cxesis.

La varmego kaj lacigxo faris la doktoron nur pli senpacienca je
la veno de Alfred.

"Cxu vi ion vidis, Britain? ion auxdis?"

"Estas tro mallume, por povi malproksime vidi, kaj tro multe da
bruo en la domo, por povi ion auxdi," respondis la servanto.

"Tio cxi estas vera! Tiom pli gaja estos la akcepto. Kioma horo
nun estas?"

"Gxuste la dekdua, sinjoro. Li devas jam baldaux veni, sinjoro."

"Tiel disheligu la fajron kaj jxetu sur gxin ankoraux unu pecon
da ligno", diris la doktoro. "Lia akcepta saluto devas lumi al li
renkonte tra la nokto, kiam li pli kaj pli proksimigxados!"

Li vidis gxin -- jes! El sia kalesxo li ekvidis la lumon, kiam li
turnis angulen apud la malnova pregxejo. Li konis la cxambron, el
kiu la lumo venis. Li vidis la nudajn brancxojn de la longe
konataj arboj inter la lumo kaj si. Li sciis, ke unu el tiuj cxi
arboj en la somero agrable bruas antaux la fenestro de Marion.

Larmoj staris al li en la okuloj. Lia koro batis tiel forte, ke
li apenaux povis elporti sian felicxon. Kiel ofte li rememoradis
tiun cxi tempon, pentradis gxin al si sub cxiaj cirkonstancoj,
timadis, ke gxi ne venos, kaj gxin deziradis kaj sopiradis je gxi
en malproksima, malproksima loko!

Denove la lumo! Klare kaj malproksime lumante, ekbruligite, kiel
li sciis, por lin saluti kaj lumi al li al la malnova domo. Li
faradis signojn per la mano, levadis la cxapelon kaj kriadis al
ili, kvazaux ili estus la lumo kaj povus lin auxdi kaj vidi, kiel
li gxojege rapidas al ili sur la vojo.

Haltu! Li konis la doktoron kaj antauxsentis, kion li faris. Li
ne devis fari al ili surprizon. Tamen li gxin povus fari, se li
per piedoj irus al la domo. Se la pordo de la gxardeno estis ne
fermita, li povus tra tie eniri; se ne -- transrampi la muron
estis tre facile, kiel li sciis de la tempo malnova, kaj en unu
minuto li estus inter ili.

Li eliris el la kalesxo kaj diris al la veturigisto -- ecx tio
cxi ne estis al li facile en lia ekscititeco -- ke tiu cxi haltu
kelkajn minutojn kaj poste malrapide veturu post li. Tiam li
rapide ekiris antauxen, provis, cxu la pordo estas nefermita,
transrampis la muron, desaltis sur la dua flanko kaj malfacile
spirante staris en la malnova frukta gxardeno.

Sur la arboj kusxis blanka prujno, kiu en la malforta lumo de la
ennuba luno pendis sur la maldikaj brancxoj, kiel velkintaj
girlandoj. Sekaj folioj krakis sub liaj piedoj, kiam li mallauxte
alsxteligxis al la domo. La dezerteco de vintra nokto estis
rimarkebla sur la tero kaj sur la cxielo. Sed la rugxa lumo
briladis al li afable renkonte el la fenestroj, figuroj de homoj
sin movadis antaux liaj okuloj, kaj la murmuro de homaj vocxoj
agrable tusxadis liajn orelojn.

Penante ekauxdi sxian vocxon el la aliaj ceteraj vocxoj kaj jam
duone konvinkite, ke li sxin auxdas, li jam preskaux atingis la
pordon, kiam gxi subite rapide estis malfermita kaj unu homa
figuro venis kontraux li. La figuro ektimigite kaj kun duone
interrompita ekkrio retiris sin.

"Clemency," li diris, "cxu vi min jam pli ne konas?"

"Ne eniru," sxi respondis, barante al li la eniron. "Foriru. Ne
demandu kial. Ne eniru!"

"Kio estas?" li ekkriis.

"Mi ne scias. Mi -- mi timas pensi pri tio cxi. Foriru. Cxu Vi
auxdas?"

Subita bruo levigxis en la domo. Sxi kovris al si per la manoj la
orelojn. Krio de malespero, tiel lauxta, ke nenia mano povis bari
la orelon, estis auxdita; kaj Grace -- kun teruro en la vizagxo
kaj en la gestoj -- elkuris el la domo.

"Grace!" Li retenis sxin per la brako. "Kio estas? Cxu sxi
mortis?"

Sxi liberigis sin, kiel volante rigardi al li en la vizagxon, kaj
senkonscie falis sur la teron antaux li.

Amaso da homoj rapide kaj brue eliris el la domo; inter ili la
patro, tenante paperon en la mano.

"Kio estas?" ekgxemis Alfred kaj turnadis sian rigardon malespere
de vizagxo al vizagxo, dum li sur la genuoj staris apud la
sveninta. "Cxu neniu volas min rigardi? neniu min konas? estas
neniu, kiu dirus al mi, kio farigxis?"

Oni auxdis murmuron: "sxi forkuris!"

"Forkuris!" li ripetis.

"Forkuris, kara Alfred!" diris la doktoro per rompita vocxo kaj
kovris al si la vizagxon per la manoj. "Forkuris el la patra
domo. Tiun cxi nokton! Sxi diras, ke sxi libere kaj senriprocxe
elektis -- petas, ke ni pardonu al sxi -- kaj forkuris."

"Kun kiu? Kien?" li demandis rapide kaj premite.

Li suprensaltis, kiel volante sxin sekvi; sed kiam ili liberigis
al li la vojon, li malklare rigardis cxirkauxen, sxanceligxis
kelkajn pasxojn returne kaj denove falis sur la teron, kie li
genuis apud Grace kaj prenis unu el sxiaj malvarmaj manoj.

Regis granda konfuzo kaj ekscito, sed sen celo kaj plano. Kelkaj
ekkuris sercxi sur diversaj vojoj, aliaj alportis cxevalojn aux
torcxojn, aliaj lauxte paroladis inter si kaj diris, ke oni ne
havas ecx la plej malgrandan postesignon. Kelkaj aliris al li kaj
provis lin konsoli; aliaj admonadis lin, ke Grace devas esti
enportita en la domon, sed li ne respondis. Li neniun auxskultis
kaj sin ne movis.

La negxo falis cxiam pli dense. Li suprenrigardis al la cxielo
kaj diris al si, ke tiu cxi negxa cindro, kiu estas sxutata sur
lian esperon kaj lian suferon, bone konvenas al ili. Li rigardis
cxirkauxen sur la blankan teron kaj diris al si, ke la postesigno
de la piedo de Marion, apenaux enpresita, tuj estos ree kovrita
kaj ecx tiu cxi rememoro pri sxi ne dauxros. Sed li nenion sentis
de la vetero kaj ne movis sin de la loko.




PARTO TRIA.


De tiu nokto de la reveno la mondo farigxis ses jarojn pli
maljuna. Estis varma auxtuna posttagmezo, kaj forta pluvo estis
falinta. La suno subite sin montris el la nuboj, kaj briliginte
la malnovan kampon de la batalo sur unu verda loketo, sendis al
gxi luman saluton, kiu sin baldaux disvastigis super la tutan
landon, kvazaux oni ekbruligis fajron de gxojo, kiu estas
respondata de mil altajxoj.

Kiel bele kaj cxarme la tero ekflamis en la lumo! La arbaro,
antauxe malluma, nigra maso, montris sian multkoloran veston de
flavajxo, verdajxo, brunajxo kaj rugxajxo kaj la diversajn
figurojn de siaj arboj, sur kies folioj pluvaj gutoj tremis kaj
fajrerante defaladis. La suna kampo elrigardis, kvazaux gxi
antaux minuto estis ankoraux blinda kaj nun ricevis okulojn, per
kiuj gxi rigardis supren al la brilanta cxielo. Kampoj de greno,
bariloj, dometoj, la dense kolektitaj tegmentoj, la pregxejo, la
rivereto, la muelejo, cxio ridetante elrigardis el la nebula
griza mallumo. Birdoj agrable kantis, floroj levis siajn
mallevitajn kapojn, fresxaj odoroj eliris el la fresxigita tero;
la bluaj strioj supre farigxis pli grandaj kaj pli largxaj; la
malrektaj radioj de la suno jam trafis per mortiga sago la
malrektan muron da nuboj, kiuj malrapidis ankoraux kun sia
forflugo, kaj cxielarko, enhavanta en si cxiujn kolorojn, kiuj
ornamis la teron kaj la cxielon, triumfe eletendis sin sur la
tuta horizonto.

En tia vespera horo malgranda drinkejo apud la vojo, bele kasxita
post granda ulmo kun cxarma ripoza benko cxirkaux la dika trunko,
montris sian afablan vizagxon al la vojagxanto kaj logis lin per
diversaj mutaj, sed signifoplenaj certigoj de amika akcepto. La
rugxeta elpendajxo elrigardis kun siaj oraj, en la suno brilantaj
literoj el la malluma foliaro de la arbo, kiel amika vizagxo, kaj
promesis bonan regalon. La trinkujo, plena je pura akvo, kaj
malsupre sur la tero apartaj trunketoj de bonodora fojno igis
cxiun cxevalon, kiu preteriris, akrigi la orelojn. La rugxaj
kurtenoj en la cxambroj de la partero kaj la negxe blankaj
flankkurtenoj en la malgranda dormocxambro supre kun cxiu bloveto
de la vento logis: envenu! Sur la brile verdaj kovriloj de la
fenestroj oni povis legi en oraj literoj pri biero kaj elo [**]
kaj bonaj vinoj kaj bonaj litoj, kaj apude estis tusxanta
pentrajxo de bruna sxauxma biera krucxo. Sur la kornicoj de la
fenestroj staris floroj en helrugxaj potoj, kiuj tre gaje falis
en la okulojn sur la blanka fronto de la domo; kaj en la malluma
pordega trairo oni vidis ankoraux apartajn striojn da lumo, kiuj
ludis cxirkaux la brilantaj boteloj kaj krucxoj.

[**] Speco de biero.

En la pordo nun aperis modelo de mastro; cxar, estante kvankam
malgranda, li tamen estis ronda kaj largxa kaj staris la manoj en
la posxoj kaj la piedoj suficxe disstarigitaj, por esprimi fidon
je sia kelo kaj senzorgan konfidon je la rimedoj de la drinkejo
-- tro trankvilan kaj senpretendan, por farigxi fanfaronado. La
ricxa malsekajxo, kiu post la forta pluvo degutadis de cxiu
objekto, konvenis al li tre bone. Nenio cxirkaux li havis soifon.
Kelkaj georginoj kun pezaj kapoj, kiuj elrigardis super la
palisaro de la bone tenata gxardeneto, trinkis tiom, kiom ili nur
povis elteni -- eble ecx iom pli multe -- kaj estis plenaj je
dolcxa trinkajxo; sed la lako, la floroj en la fenestro kaj la
folioj de la maljuna arbo estis en la trankvile gaja humoro de
homoj, kiuj nur tiom trinkis, kiom estas bone por ili kaj
suficxe, por disvolvi iliajn plej bonajn ecojn. Dissxutante sur
la teron klarajn gutojn, ili kvazaux disdonadis senkulpan
agrablajxon, kiu faris bonon cxie, kie gxi falis, trafis
forgesitajn anguletojn, kien la pli serioza pluvo nur malofte
venadis, kaj al neniu faris doloron.

Tiu cxi vilagxa drinkejo cxe sia fondigxo akceptis neordinaran
signon. Sxi havis la nomon "Al la krirbilo de muskato". Kaj sub
tiuj cxi vortoj sur tiu sama rugxa elpendajxo en la malluma
foliaro kaj kun tiaj samaj oraj literoj staris: Benjamin Britain.

Rigardinte ankoraux unu fojon kaj pli pene observinte la
vizagxon, oni povus veni al la konvinko, ke en la pordo staris
neniu alia, ol Benjamin Britain mem -- suficxe sxangxita, sed
sxangxita al bono; tute konvena kaj bonvida mastro.

"Sinjorino Britain," diris sinjoro Britain kaj rigardis sur la
vojon, "forrestas iom longe. Jam estas la tempo de teo."

Cxar oni povis ankoraux vidi nenian sinjorinon Britain, li
malrapide ekvagis gxis la mezo de la vojo kaj kun granda
kontenteco rigardis la domon. "Tute elrigardas, kiel la domo, en
kiun mi volonte enveturus, se gxi ne estus mia."

Poste li iris al la palisaro de la gxardeno kaj rigardis la
georginojn. Ili rigardis sur lin, senhelpe kaj dorme pendigante
la kapojn, kiuj cxiam faradis balancojn, kiam la pezaj gutoj da
pluvo defaladis de ili sur la teron.

"Oni devas zorgi pri Vi," diris Benjamin. "Mi ne devas forgesi
tion cxi diri al sxi. Sxi longe forestas."

La "pli bona duono" de sinjoro Britain en tia alta grado estis
lia pli bona duono, ke li disigite de sxi estis tute senhelpa kaj
perdita.

"Mi pensas, ke sxi ne havas multe por forplenumi," diris Ben.
"Oni devis en la urbo fari kelkajn negocojn, sed ne multe. Ho,
jen ni sxin fine havas!"

Malgranda kalesxo, veturigata de unu knabo, venis kun bruo de la
vojo; kaj interne, havante post si grandan bone malsekigitan
ombrelon, disetenditan por sekigxi, sidis la korpulenta figuro de
virino de matura agxo, kruciginte la nudajn brakojn super korbo,
kiun sxi portis sur la genuoj, kaj havante diversajn aliajn
korbojn kaj pakajxojn cxirkaux si. La afabla bonkora vizagxo kaj
certa memkontenta senhelpo, kun kiu sxi de la pusxoj de la
kalesxo balancigxadis tien kaj reen sur sia sido, jam de
malproksime rememorigadis malnovajn tempojn. Kiam sxi venis pli
proksime, tio cxi ankoraux pli estis rimarkebla; kaj kiam la
veturilo haltis apud la drinkejo kaj paro da sxuoj, elirante el
la kalesxo, rapide flugis tra la malfermitaj brakoj de sinjoro
Britain kaj kun peza ekpremo tusxis la teron, oni povis tuj
rekoni, ke tiuj cxi sxuoj povis aparteni al neniu alia ol
Clemency Newcome.

Kaj tiel efektive estis. Jen sxi staras antaux ni, sana
korpulenta animo, kun tiom da sapo sur la brilanta vizagxo, kiel
antauxe, sed kun nedifektitaj kubutoj, kiuj nun preskaux montris
kavetojn.

"Vi longe forrestas, Clemency!" diris sinjoro Britain.

"Jes, vidu, Ben, mi havis multe por fari!" sxi respondis, vive
observante la enportadon de sxiaj korboj kaj pakajxoj; "ok, naux,
dek, -- kie estas dekunu? Ho! mia korbo dekunu! Estas gxuste.
Konduku la cxevalon en la cxevalejon, Harry, kaj se gxi denove
tusos, donu al gxi hodiaux vespere varman miksitan mangxon. Ok,
naux, dek, -- nu kie estas dekunu? Ho, mi forgesis, estas bone.
Kiel fartas la infanoj, Ben?"

"Sanaj kaj viglaj, Clemency."

"Dio gardu iliajn cxarmajn vizagxojn!" diris sinjorino Britain,
demetante la cxapelon (cxar sxi kaj sxia edzo estis nun en la
drinkejo) kaj glatigante al si la harojn per la manplato. "Donu
al mi kison, maljuna!" Sinjoro Britain ne lasis sxin atendi.

"Mi pensas," diris sinjorino Britain kaj eltiris tutan pakajxon
da maldikaj libroj kaj cxifitaj paperoj el la posxo, "mi cxion
plenumis. La kalkuloj cxiuj pagitaj -- la rapo vendita -- kalkulo
kun la bierfabrikanto farita -- pipoj menditaj -- deksep funtoj
kvar sxilingoj en la bankon pagitaj -- kaj la recepto de doktoro
Heathfield por la infano -- vi jam divenos, kiel estas. --
Doktoro Heathfield denove nenion volas preni, Tim."

"Mi tuj tiel pensis," rimarkis Britain.

"Jes. Li diris, Tim, kiel ajn granda via familio ecx estos, li
neniam prenos de vi ecx duonon da penco; ecx se vi ricevos dudek
infanojn."

La vizagxo de sinjoro Britain ricevis esprimon tre seriozan kaj
senmove rigardis sur la muron.

"Cxu tio cxi ne estas tre afable?" diris Clemency.

"Certe," respondis sinjoro Britain. "Sed tio cxi estas afableco,
el kiu mi por nenio en la mondo volus fari uzon."

"Ne," diris Clemency. "Kompreneble ne. Poste la cxevaleto -- gxi
alportis ok funtojn kaj du sxilingojn; kaj tio cxi estas ne
malbone, ne vere?"

"Tio cxi estas tre bone," diris Ben.

"Mi gxojas, ke vi estas kontenta," ekkriis lia edzino. "Mi tuj
tiel pensis; kaj tio cxi, mi pensas, estas cxio, kaj nun nenion
pli pri negocoj, Britain. Ha, ha, ha! Jen! Prenu la paperojn kaj
trarigardu ilin. Ho, atendu momenton; jen estas ankoraux presita
folieto. Jxus el la presejo. Kiel bone gxin odoras!"

"Kio tio cxi estas?" diris Tim kaj rigardis la folion.

"Mi ne scias," respondis lia edzino. "Mi ne legis ecx unu
vorton."

"Vendo per memvola auxkcio," legis la mastro, "kun rezervo de
antauxa privata konsentigxo."

"Tion cxi ili cxiam aldonas," diris Clemency.

"Jes, sed ne cxiam tion cxi," li respondis. "Rigardu: sinjora
domo kaj konstruoj mastrajxaj, parko kaj gxardeno de sinjoroj
Snitchey kaj Craggs kaj la sensxulda bieno de la nobelo Mich.
Warden, pro forveturo en la eksterlandon!"

"Pro forveturo en la eksterlandon!" ripetis Clemency.

"Jen tio cxi staras," diris sinjoro Britain. "Rigardu tien cxi."

"Kaj jxus hodiaux mi tie auxdis, ke sxi baldaux alsendos pli
bonajn kaj pli klarajn novajxojn!" diris Clemency, malgaje
balancante la kapon kaj denove kaptante siajn kubutojn, kvazaux
la rememoro de malnovaj tempoj ankaux revekus malnovajn kutimojn.
"Hm, hm, hm! Tio cxi tie denove pezigos la korojn, Ben."

Sinjoro Britain gxemis kaj balancis la kapon kaj diris, ke li ne
povas tute kompreni la aferon kaj longe cxesis pensi pri gxi. Kun
tiu cxi rimarko li kontentigis sin kaj algluis la folion post la
fenestro de la botelaro, kaj Clemency, starinte kelkajn minutojn
en pensoj, vekigxis kaj rapidis for, por rigardi la infanojn.

Kvankam la mastro de la kribilo de muskato havis grandan estimon
por sia edzino, tamen tiu cxi estimo havis tute la malnovan
patronan karakteron; kaj sxi forte lin amuzadis. Nenio pli
mirigus lin, ol se iu tria montrus al li, kiel sxi sola kondukas
la tutan mastrajxon kaj per prudenta sxparemeco, vigla humoro,
honesteco kaj diligenteco faras lin homo bonhava. Tiel facile
estas en cxiaj cirkonstancoj (kaj tro ofte gxi okazas) taksi la
trankvilajn naturojn, kiuj neniam metas en lumon siajn meritojn,
laux ilia propra modesta jugxo, kaj ofende sin amuzi pro eksteraj
strangajxoj kaj apartajxoj je homoj, kies interna indo, se ni pli
profunde volus rigardi, devus nin igi rugxigxi antaux ili!

Sinjoro Britain kun plezuro pensadis pri la grandanimeco, kun kiu
li edzigxis je Clemency. Sxi estis por li eterna atesto de lia
bona koro, kaj li sentis, ke sxia bonegeco estas nur jesigo de la
malnova sentenco, ke la virto sin mem rekompencas.

Li algluis la folion, kaj la kvitancojn pri la negocoj de la
hodiauxa tago li ensxlosis en la sxrankon de la drinkejo -- cxiam
ridante por si pri sxia lerteco en negocoj -- kiam sxi revenis
kun la sciigo, ke la ambaux sinjoretoj Britain sub la observado
de Betsy ludas en la kalesxejo kaj la malgranda Clemency dormas
"kiel angxelo." Nun li ankaux sidigxis al la teo, kiu en atendo
de sxia veno staris sur malgranda tablo. Gxi estis bela malgranda
bufedo kun la ordinara ornamo de boteloj kaj glasoj kaj kun
solida horlogxo, kiu iris bone laux la minuto, (estis duono de la
sesa horo); cxiu objekto staris sur sia deca loko kaj estis plej
perfekte brile purigita kaj polurigita.

"La unuan fojon mi hodiaux povas trankvile sidi," diris sinjorino
Britain kaj profunde ekspiris, kvazaux sxi nun sidos jam la tutan
vesperon; sed sxi tamen baldaux ree sin levis, por enversxi teon
al sia edzo kaj trancxi panon kun butero. "Kiel tiu cxi folio
rememorigas min pri tempoj malnovaj!"

"Jes, jes!" diris sinjoro Britain, prenante sian pladeton kiel
ostron kaj sorbante gxin en tia sama maniero.

"Tiu cxi sama sinjoro Michael Warden," diris Clemency meditante,
"faris min perdi mian malnovan oficon."

"Kaj alportis al vi edzon," diris sinjoro Britain.

"Nu jes," respondis Clemency, "kaj por tio cxi mi volas lin
ankaux danki."

"La homo estas sklavo de la kutimo," diris sinjoro Britain kaj
rigardis sxin trans tiu pladeto. "Mi kutimis je vi kaj vidis, ke
mi sen vi ne bone min sentos. Ha, ha! Kiu tion cxi pensus!"

"Jes, efektive!" ekkriis Clemency. "Tio cxi estis tre bone de via
flanko, Ben."

"Ne, ne, ne," respondis Ben kun memkonscia modesteco. "Ne estas
inde paroli pri tiu cxi bagatelo."

"Ho jes, Ben," diris lia edzino kun koreco; "mi forte tion cxi
sxatas kaj estas al vi tre danka. Ha!" -- sxi denove rigardis la
folion -- "kiam oni sciigxis, ke sxi forkuris kaj estas ekster
dangxero, la aminda knabino, tiam mi ne povis min deteni -- pro
sxi kaj pro la fratino kaj la patro -- diri kion mi sciis, ne
vere?"

"Jes, vi gxin rakontis," rimarkis sxia edzo.

"Kaj doktoro Jeddler," dauxrigis Clemency, metante sian tason sur
la tablon kaj medite rigardante la folion, "en sia kolero kaj
cxagreno forpelis min el la domo! Kiel mi gxojas, ke mi tiam
diris nenian malbonan vorton kaj forportis kun mi nenian malbonan
penson kontraux li; cxar li poste gxin sincere pentis. Kiel ofte
li tie cxi sidadis kaj ripetadis al mi, ke li gxin bedauxras! --
La lastan fojon ankoraux hieraux, kiam vi ne estis en la domo.
Kiel ofte li tie cxi sidadis kaj tutajn horojn paroladis pri tio
kaj alia, kvazaux gxi lin interesus! -- sed propre nur pro la
malnova tempo kaj cxar li sciis, ke sxi min amis, Ben!"

"Mia Dio, kiel vi venis al tiu konvinko, Clemency?" demandis sxia
edzo, tute mirigite, ke sxi klare komprenis verajxon, kiu en lia
filozofanta spirito nur naskigxadis ankoraux.

"Mi tion cxi ne scias," diris Clemency kaj blovis sian teon, por
gxin iom malvarmigi. "Dio! mi ne povus tion cxi diri, se oni ecx
metus por tio cxi rekompencon de cent funtoj."

Li kredeble ankoraux plu dauxrigus siajn metafizikajn
konsideradojn, se sxi ne rimarkus post li apud la pordo
substancian fakton en formo de unu sinjoro en funebro kaj en
vestajxo de rajdo. Sxajnis, ke li auxskultas ilian paroladon kaj
tute ne volas ilin interrompi.

Clemency rapide levigxis. Ankaux sinjoro Britain faris tion saman
kaj salutis la gaston. "Cxu Vi volas esti bona supreniri,
sinjoro? Estas tre bela cxambro supre, sinjoro."

"Mi dankas," diris la fremdulo kaj atente observis sinjorinon
Britain. "Cxu estas permesite eniri tien cxi?"

"Ho, se placxas al Vi," respondis Clemency kaj malfermis la
bufedan cxambron. "Kion Vi ordonas, sinjoro?"

Li ekvidis la folion kaj legis gxin nun.

"Tre bela peco da tero, sinjoro," rimarkis sinjoro Britain.

Li ne respondis, sed turnis sin, kiam li finis la legadon, kaj
rigardadis Clemency'n kun tiu sama esplora sciemeco kiel,
antauxe. "Vi demandis," li diris, ne deturnante de sxi la
okulojn --

"Kion Vi deziras, sinjoro," respondis Clemency kaj ankaux kasxite
lin rigardadis.

"Se Vi volas doni al mi gluton da elo," li diris, alirante al unu
tablo apud la fenestro, "kaj volos gxin alporti tien cxi, ne
malhelpante al Vi al Via teo, mi estos al Vi tre danka."

Ne farante pli ceremoniojn, li sidigxis kaj rigardis sur la
kampon. Li estis homo en la floro de la jaroj, bone kaj forte
konstruita. Lian vizagxon, brunigitan de la suno, ombris mallumaj
haroj kaj li portis lipharojn. Kiam oni alportis al li lian
bieron, li enversxis al si unu glason kaj afable trinkis pro la
sano de la domo; kiam li ree metis la glason sur la tablon, li
aldonis:

"Nova domo, ne vere?"

"Ne tre nova, sinjoro," respondis sinjoro Britain.

"Havas la agxon de kvin gxis ses jaroj," diris Clemency, tre
klare akcentante la vortojn.

"Mi pensis antauxe, kiam mi eniris, ke mi auxdas la nomon de
doktoro Jeddler," demandis la fremdulo. "Tiu cxi folio
rememorigas min pri li; cxar mi okaze scias ion de la historio
per la famo kaj per certaj ligitajxoj. -- Cxu la maljunulo
ankoraux vivas?

"Ho jes, sinjoro," diris Clemency.

"Cxu li forte sxangxigxis?"

"De kiam, sinjoro?" respondis Clemency kun aparta akcento.

"De la tago, kiam lia filino lin forlasis."

"Jes! De tiu tago li sxangxigxis," diris Clemency. "Li farigxis
maljuna kaj griza kaj tute jam ne estas tiu sama homo; sed mi
pensas, ke li nun estas konsolita. Li de tiam pacigxis kun sia
fratino kaj ofte sxin vizitas. Tio cxi tuj bone faris al li. En
la komenco li estis tre suferanta, kaj la koro sangis, kiam oni
lin vidis vagantan kaj insultantan la mondon; sed post unu aux du
jaroj li farigxis tute alia kaj pli bona, kaj tiam li komencis
volonte paroladi pri sia perdita filino kaj lauxdadi sxin kaj
ankaux la mondon! Kaj li neniam lacigxadis, kun larmoj parolante,
kiel bela kaj bona sxi estis. Li pardonis al sxi. Tio cxi estis
cxirkaux la tempo de la edzinigxo de frauxlino Grace. Vi memoras
ankoraux, Britain?"

Sinjoro Britain memoris la aferon ankoraux tre bone.

"La fratino sekve estas edzinigita," rimarkis la fremdulo. Li
momenton silentis kaj poste demandis: "Je kiu?"

Clemency el surprizo pro tiu cxi demando preskaux renversis la
pleton de teo.

"Cxu Vi neniam auxdis pri tio cxi?" sxi diris.

"Neniam, sed mi volus gxin scii," li respondis kaj enversxis al
si novan glason, kiun li metis al la lipoj.

"Ho, tio cxi estus longa historio, se oni volus gxin orde
rakonti," diris Clemency kaj metis sian mentonon en sian
maldekstran manon, dum sxi la maldekstran kubuton apogis sur la
duan manon kaj balancante la kapon rerigardis en la pasintajn
jarojn, kiel oni rigardas sur fajron. "Gxi estus longa historio."

"Sed mallonge rakontite?" diris la fremdulo.

"Mallonge rakontite," ripetis Clemency en tiu sama medita tono
kaj sxajne tute ne zorgante pri li kaj ne sciante, ke sxi havas
auxskultantojn, "kion oni povus tie cxi diri? Ke ili kune
malgxojis, rememoradis sxin kiel mortintan; ke ili tenis sxin en
ama rememoro, faradis al sxi neniajn riprocxojn kaj trovadis
senkulpigojn por sxi? Tion cxi cxiu scias. Mi almenaux tion cxi
scias, neniu scias tion cxi pli bone!" aldonis Clemency, visxante
al si la okulojn per la mano.

"Kaj tiel," helpis la fremdulo --

"Kaj tiel," diris Clemency, mehxanike ripetante liajn vortojn kaj
ne sxangxante sian pozicion kaj manieron de parolado, "Tiel ili
fine farigxis edzo kaj edzino. Ili estis edzigitaj en la tago de
sxia naskigxo -- la tago morgaux revenos -- tre mallauxte, sed
kontente kaj felicxe. Sinjoro Alfred diris unu vesperon, kiam ili
promenadis en la frukta gxardeno: 'Grace, cxu fari nian edzigxon
en la tago de naskigxo de Marion?' Kaj tiel farigxis."

"Kaj ili vivas felicxe unu kun la alia?" demandis la fremdulo.

"Jes", diris Clemency. "Neniam geedzoj vivis pli felicxe. Ili
havas nenian malgxojon ekster tiu."

Sxi levis la kapon, kvazaux sxi subite ekkonscius sub, kiaj
cirkonstancoj sxi revokas tiujn cxi okazojn en sian memoron, kaj
jxetis rapidan rigardon sur la fremdulon. Rimarkinte, ke lia
vizagxo estas turnita al la fenestro, kiel se li estus
profundigita en la observadon de la kampo, sxi faris al sia edzo
rapidajn signojn, montris la algluitan folion kaj movis la
busxon, kvazaux sxi kun granda intereso ripetadus al li ian
vorton aux frazon. Cxar sxi eldonis nenian sonon kaj sxiaj mutaj
gestoj estis kiel ordinare tre strangaj, tial tiu cxi
nekomprenebla sintenado alkondukis sinjoron Britain al ekstrema
malespero. Li elmetadis siajn okulojn jen sur la tablon, jen la
fremdulon, la argxentajn kulerojn, sian edzinon -- sekvadis
sxiajn gestojn kun plej granda senhelpeco -- demandadis sxin en
tiu sama lingvo, cxu lia proprajxo aux li mem estas en dangxero
-- respondadis sxiajn signojn per aliaj signoj, kiuj esprimadis
lian absolutan nekomprenadon kaj timon -- observadis la movadon
de sxiaj lipoj -- divenadis per duonvocxo "lakto kaj akvo",
"sxangxo de la monato", "muso kaj nukso" kaj tamen nenion povis
atingi.

Clemency fine cxesigis sian senesperan penadon, iom post iom
alsxovis sian segxon pli proksime al la fremdulo kaj observadis
lin akre per sxajne mallevitaj okuloj, atendante novan demandon.
Sxi ne longe devis atendi, cxar li baldaux komencis denove.

"Kaj kia estas la plua sorto de la filino, kiu lin forlasis? mi
pensas, ke vi scias gxin?"

Clemency balancis la kapon. "Mi auxdis," sxi diris, "ke doktoro
Jeddler, kiel sxajnas, pli scias ol kiom li montras. Sinjorino
Grace ricevis de sxi leterojn, en kiuj sxi skribas, ke sxi bone
fartas kaj ke la edzinigxo de tiu kun sinjoro Alfred faris sxin
felicxa; kaj sxi ankaux de si reskribis leterojn. Sed super sxia
vivo kaj sorto sin portas la sekreto, kiu gxis nun ne estas
klarigita kaj kiun --".

Sxia vocxo farigxis sxanceligxa kaj sxi haltis.

"Kaj kiun --" ripetis la fremdulo.

"Kiun nur unu sola persono povus ankoraux klarigi," diris
Clemency, malfacile spirante.

"Kaj kiu estas tiu persono?" demandis la fremdulo.

"Sinjoro Michael Warden!" respondis Clemency preskaux per krio
kaj per tio sama montris al sia edzo, kion sxi antauxe volis lin
rimarkigi, kaj al Michael Warden, ke li estas rekonita.

"Vi min konas ankoraux, sinjoro," diris Clemency, tremante de
ekscititeco. "Mi gxin vidis! Vi min konas ankoraux de tiu nokto
en la gxardeno. Mi estis apud si!"

"Jes, mi gxin scias," li diris.

"Jes, sinjoro," respondis Clemency. "Jes, certe. Tio cxi estas
mia edzo, sinjoro. Ben, kara Ben, kuru al sinjorino Grace -- kuru
al sinjoro Alfred -- kuru al kiu vi volas, Ben! Alkonduku iun,
tuj!"

"Restu!" diris Michael Warden kaj trankvile starigxis inter la
pordo kaj Britain. "Kion Vi volas fari?"

"Sciigu ilin, ke Vi tie cxi estas, sinjoro," petis Clemency kaj
kunebatis la manojn, tute ekster si de ekscititeco. "Sciigu ilin,
ke de Viaj lipoj ili povas pli multe auxdi pri sxi; ke sxi ne
tute estas perdita por ili, sed ke sxi denove revenos, por sian
patron kaj sian fratinon -- kaj ankaux sian malnovan servantinon,
mi --" sxi batis sin per ambaux manoj sur la bruston -- "gxojigi
per la vido de sxia aminda vizagxo. Kuru, Ben, kuru!" Kaj cxiam
ankoraux sxi pusxis lin al la pordo, kaj cxiam ankoraux sinjoro
Warden staris antaux la pordo kaj ne lasis lin iri, ne kun
kolera, sed kun malgxoja mieno.

"Aux eble," diris Clemency kaj ekscitite sin alkrocxis al la
mantelo de sinjoro Warden, "eble sxi nun estas tie cxi; eble sxi
estas tre proksime. Jes, mi vidas laux Via vizagxo, ke sxi certe
estas tie cxi. Mi petas Vin, sinjoro, lasu min al sxi. Mi
vartadis sxin, kiam sxi estis ankoraux tre malgranda infano.
Antaux miaj okuloj sxi elkreskis, kiel la fiero de tiu cxi loko.
Mi konis sxin, kiam sxi estis la fiancxino de sinjoro Alfred. Mi
provis sxin deteni, kiam Vi sxin forlogis. Mi scias, kia estis
sxia patra domo, kiam sxi estis ankoraux gxia animo, kaj kiel
alia gxi farigxis de la tempo, kiam sxi forkuris. Mi petas Vin,
sinjoro, lasu min al sxi!"

Li rigardis sxin kompatante kaj mirante, sed faris nenian
konsentan geston.

"Mi ne pensas, ke sxi povus scii," dauxrigis Clemency, "kiel
sincere ili pardonis al sxi; kiel forte ili sxin amas; kia gxojo
estus por ili vidi sxin ankoraux unu fojon. Sxi eble timas reveni
hejmen. Mi eble povas sxin kuragxigi, kiam sxi min vidos. Nur
diru al mi, sinjoro Warden, cxu Vi sxin alkondukis?"

"Ne," li diris, balancante la kapon.

Tiu cxi respondo, lia konduto, liaj funebraj vestoj, lia
mallauxta retiro, la sciigita intenco forveturi en la
eksterlandon cxion klarigis. Marion pli ne vivis.

Li ne kontrauxparolis al sxi, jes, sxi ne vivas! Clemency
sidigxis, metis la vizagxon sur la tablon kaj maldolcxe ploris.

En tiu cxi minuto unu maljuna, griza sinjoro enkuris tute
senspire, kaj laux lia sufokigxanta vocxo oni apenaux povus
rekoni en li sinjoron Snitchey.

"Mia Dio, sinjoro Warden!" diris la advokato kaj tiris lin
flanken, "kia vento" -- li estis tiel laca, ke li devis halti kaj
nur post kelkaj minutoj povis fini -- "alportis Vin tien cxi?"

"Malbona, mi timas," li respondis. "Se Vi povus auxdi, kio tie
cxi antaux momento sin agis -- kiel mi devas fari neeblan -- kiel
mi alportas kun mi konfuzon kaj malgxojon!"

"Mi povas cxion prezenti al mi. Sed kial Vi iris gxuste tien
cxi?" diris Snitchey.

"Kial mi ne devis? Kiel mi povis scii, kiu tie cxi estas mastro?
Sendinte mian servanton al Vi, mi tien cxi eniris, cxar la domo
estis por mi nova; kaj mi havas naturan intereson por cxio nova
kaj malnova en tiu cxi malnova cxirkauxajxo kaj ekster tio mi
volis antaux la urbo antauxe renkontigxi kun Vi. Mi volis scii,
kion la homoj parolas pri mi. Mi vidas gxin laux Via konduto, ke
Vi povas tion cxi diri al mi. Se ne estus Via malbenita
singardeco, mi jam longe povus cxion scii."

"Nia singardeco!" diris la advokato. "Parolante al Vi en la nomo
de mi mem kaj de Craggs -- benita memoro --" li rigardis la
krepon sur sia cxapelo kaj balancis la kapon -- "sinjoro Warden,
kiel Vi povas prudente nin kulpigi? Ni konsentis inter ni neniam
tusxi pli tiun cxi objekton, cxar gxi ne estis afero, en kiun
povus sin miksi tiaj seriozaj kaj solidaj homoj, kiel ni (mi
ripetas Vian tiaman esprimon). Nia singardeco! dum sinjoro Craggs
deiris en sian estimatan tombon en la plena kredo --"

"Mi donis solenan promeson, ke mi silentos, gxis mi revenos, kiam
ajn tio cxi farigxos," interrompis lin sinjoro Warden, "kaj mi
tenis mian promeson."

"Bone, sinjoro, kaj mi ripetas, ni ankaux devis silenti. Al tio
cxi nin devigis nia sxuldo kontraux ni mem kaj ankaux kontraux
diversaj klientoj, inter kiuj ankaux Vi estis. Ne konvenis al ni
demandadi Vin pri tia delikata afero; mi havis mian suspekton,
sinjoro; sed nur de ses monatoj mi scias la veron."

"Per kiu?" demandis la kliento.

"Per doktoro Jeddler mem, sinjoro, kiu el sia propra iniciativo
donis al mi sian konfidon. Li, kaj nur li, sciis la tutan veron
de kelkaj jaroj."

"Kaj Vi gxin ankaux scias?" diris la kliento.

"Jes, sinjoro!" respondis Snitchey, "kaj mi ankaux havas kauxzon
kredi, ke sxia fratino sciigxos pri la vero morgaux vespere. Dume
Vi espereble faros al mi la honoron esti gasto de mia domo, cxar
en Via oni Vin ne atendis. Tamen por eviti eblajn
maloportunajxojn en la okazo, se oni Vin rekonus -- kvankam Vi
tre sxangxigxis -- mi pensas, mi mem sur la strato preterirus, ne
rekonante Vin -- estas pli bone ke ni tie cxi mangxu kaj iru en
la urbon vespere. Oni mangxas tie cxi tre bone, sinjoro Warden;
cetere la domo apartenas al Vi. Mi kaj Craggs (benita memoro)
ofte mangxadis tie cxi kotleton kaj trovadis gxin cxiam bona.
Sinjoro Craggs, sinjoro", diris Snitchey, por momento firme
fermante la okulojn kaj poste denove ilin malfermante, "tro frue
estis elstrekita el la libro de la vivantoj."

"La cxielo pardonu al mi, ke mi ne esprimas al Vi mian
kondolencon," respondis Michael Warden kaj tusxis per la mano la
frunton; "sed estas al mi kvazaux mi songxus. Mi estas kvazaux en
stato senkonscia. Sinjoro Craggs -- jes -- mi forte bedauxras, ke
ni perdis sinjoron Craggs." Sed li rigardis cxe tiuj cxi vortoj
sur Clemency'n kaj sxajnis, ke li simpatias kun Ben, kiu sxin
konsoladis.

"Sinjoro Craggs, sinjoro," rimarkis Snitchey, "trovis, kiel mi
bedauxrinde devas diri, ke la vivo ne estas tiel facile
retenebla, kiel lia teorio al li diris, alie li estus ankoraux
inter ni. Gxi estas granda perdo por mi. Sinjoro Craggs estis mia
dekstra mano, mia dekstra piedo, mia dekstra orelo, mia dekstra
okulo. Sen li mi estas kiel paralizita. Li testamentis sian
partoprenon en la negoco al sinjorino Craggs, al la plenumantoj
de la testamento, administratoroj kaj kuratoroj. Lia nomo
ankoraux nun staras sur la firmo. Iafoje mi provas, kiel infano,
kredigi min mem, ke li ankoraux vivas. Mi cxiam ankoraux diras:
Snitchey por si kaj Craggs -- mortinta, sinjoro -- mortinta,"
diris la molkora advokato kaj eltiris nazotukon el la posxo.

Michael Warden, kiu cxiam ankoraux observadis Clemency'n, turnis
sin al Snitchey, kiam tiu cxesis paroli, kaj murmuretis al li ion
en la orelon.

"Ha, la malfelicxa virino!" diris Snitchey, balancante la kapon.
"Jes, sxi cxiam estis tre alligita al Marion. Bela Marion!
Malfelicxa Marion! Nur kuragxon, kara virino -- Vi nun ja estas
edzinigita, Clemency."

Clemency nur gxemis kaj balancis la kapon. "Nur paciencon gxis
morgaux", bonkore diris la advokato.

"La morgaux ne revivigas la mortintojn, sinjoro," diris Clemency
plorante.

"Tion cxi certe ne, alie gxi sinjoron Craggs, benita memoro,
farus denove viva," respondis la advokato. "Sed konsolon gxi
povas alporti. Paciencon gxis morgaux."

Clemency skuis la donitan al sxi manon kaj promesis trankviligxi;
kaj Britain, kiu vidante sian malgxojigitan edzinon (estis
kvazaux la negoco mallevis la kapon), tute perdis la kuragxon,
diris, ke tiel estas bone; kaj sinjoro Snitchey kaj Michael
Warden iris supren kaj tie supre baldaux estis profundigitaj en
tiel singarde kondukatan interparoladon, ke per la krakado de la
teleroj kaj pladoj, la mugxado de la patoj, la skuigxado de la
kaseroloj, la monotona bruado de la rostponarda rado kaj per la
aliaj preparadoj en la kuirejo al ilia tagmangxo ne trapenetris
ecx unu vorteto.

La sekvanta tago estis bela kaj hela, kaj nenie la auxtune
kolorita cxirkauxajxo montris sin pli bela, ol el la paca
gxardeno de la doktoro. La negxo de multaj vintraj noktoj estis
tie cxi fluidigxintaj, la velkintaj folioj de multaj someroj tie
cxi estis kraketintaj de la tago, kiam sxi forkuris. La lauxbo
denove estis verda, la arboj jxetadis belajn kaj tremantajn
ombrojn sur la herbon, la terajxo estis tiel gaje trankvila, kiel
cxiam; sed kie estis sxi?

Ne tie cxi. Ne tie. Sxi estus nun tie cxi tiel stranga vidajxo
kiel en la komenco la domo sen sxi. Sed sur sxia kutima loko
sidis sinjorino, el kies koro sxi neniam malaperis, en kies
fidela memoro sxi ankoraux vivis, nesxangxita, en la plena brilo
de sia juneco kaj beleco, en kies amo -- kaj tio cxi estis nun
amo de patrino, cxar kara malgranda filino ludis apud sxi -- sxi
havis nenian konkurantinon, nenian sekvantinon, kaj sur kies
delikataj lipoj sxia nomo nun sidis.

La spirito de la malaperinta frauxlino estis videbla el tiuj cxi
okuloj de Grace, sxia fratino, kiam sxi kun sia edzo sidis en la
gxardeno en sia tago de edzigxo kaj en la tago de naskigxo de
Marion kaj de li.

Li ne farigxis glora homo, ankaux ne ricxa; li ne forgesis la
cxirkauxanojn kaj la amikojn de sia juneco; li plenumis nenian el
la profetajxoj de la doktoro. Sed en siaj kasxitaj kaj bonfaraj
vizitoj en malaltaj dometoj, en siaj maldormadoj kaj en sia
cxiutaga rimarkado de la multa belajxo kaj bonajxo, kiu floras
sur la flankaj vojetoj de la vivo kaj ne estas dispremata de la
peza piedo de la malricxeco, li kun cxiu jaro pli lernis kaj
pruvis la verecon de sia malnova kredo. Lia maniero de vivado,
kiel ajn mallauxta kaj modesta gxi estis, montris al li, kiel
ofte ankoraux la homoj akceptas cxe si angxelojn, kiel en la
tempo antikva, kaj kiel ofte la nenion prezentantaj figuroj, ecx
tiaj, kiuj sxajnas al nia okulo ordinaraj kaj malbelaj kaj estas
vestitaj en cxifonoj, apud la lito sufera de la malsanulo
montrigxas al ni en nova lumo kaj farigxas helpemaj angxeloj kun
radia krono cxirkaux la kapo.

Li eble pli bone plenumis sian homan difinon sur tiu cxi malnova
kampo de batalo, ol se li senlace laborus sur pli glora areno;
kaj li estis felicxa kun sia edzino Grace.

Kaj Marion? Cxu li sxin forgesis?

"La tempo rapide forflugis de tiu tempo, kara Grace," li diris --
ili parolis pri tiu nokto; "kaj tamen sxajnas, ke estas jam longe
de tiu tempo. Ni kalkulas laux sxangxoj kaj okazigxoj en ni, ne
laux jaroj."

"Sed ankaux jaroj pasis de la tago, kiam Marion nin forlasis,"
respondis Grace. "Ses fojojn, kara edzo, enkalkulante ankaux la
hodiauxan tagon, ni sidis tie cxi en sxia tago de naskigxo kaj
parolis pri sxia tiel varmege sopirata kaj tiel longe prokrastata
reveno. Kiam gxi fine estos!"

Sxia edzo rigardis sxin atente, kiel la larmoj kolektigxis en
sxiaj okuloj, kaj pli proksime altirante sxin al si, li diris:

"Sed Marion diris al vi en sxia letero de adiaux, kiun sxi lasis
sur la tablo kaj kiun vi tiel ofte legis, ke jaroj devas pasi,
antaux ol gxi povas farigxi. Cxu ne vere?"

Sxi elprenis la leteron el sia surbrusto, kisis gxin kaj diris:
"Jes!"

"Ke sxi en la dauxro de tiuj cxi jaroj, kiel ajn felicxa sxi
estus, sopiros la tempon, kiam sxi povos reveni kaj cxion
klarigi; kaj ke sxi vin petas en espero kaj konfido fari tion cxi
saman. Tio cxi estas en la letero, ne vere, mia kara?"

"Jes, Alfred!"

"Kaj en cxiu letero, kiun sxi skribis de tiu tempo?"

"Ekster la lasta -- antaux kelkaj monatoj -- en kiu sxi parolis
pri vi kaj pri tio, kion vi tiam sciigxis kaj kion mi hodiaux
vespere devas auxdi."

Li rigardis la sunon, kiu staris proksime al la horizonto, kaj
diris, ke la difinita tempo estas la mallevigxo de la suno!

"Alfred!" diris Grace kaj metis la manon kore sur lian sxultron;
"estas io en la letero, kion mi neniam diris al vi. Sed hodiaux
vespere, kara edzo, kiam tiu mallevigxo de la suno
alproksimigxas, kaj nia vivo kun la foriranta tago sxajnas
farigxi pli solena kaj pli trankvila, mi ne povas teni gxin
sekrete."

"Kio estas, amata?"

"Kiam Marion foriris de ni, sxi skribis en tiu letero, ke kiel
iam vi konfidis sxin al mi, sxi metas vin nun en miajn manojn,
Alfred; sxi jejxuris min en la nomo de mia amo al sxi kaj al vi,
ke mi ne forpusxu la amon, kiun, kiel sxi scias, vi transportos
sur min, kiam la nun ankoraux fresxa vundo estos sanigita, sed ke
mi gxin vigligu kaj redonu."

"Kaj ke vi min denove faru felicxa kaj kontenta homo, Grace. Cxu
sxi tion cxi ne skribis?"

"Sxi volis min tiel fari benita kaj honorita per via amo!" estis
la respondo de lia edzino, kiam li prenis sxin en siajn brakojn.

"Auxskultu min, mia amata!" li diris -- "Ne tiel!" -- kaj kun
tiuj cxi vortoj li kviete metis sxian kapon sur sian bruston. "Mi
scias, kial mi pri tiu cxi loko en la letero neniam auxdis. Mi
scias, kial tiam nenia signo de tio cxi montrigxis en vorto aux
rigardo. Mi scias, kial Grace, kvankam mia vera amikino, tamen
tiel malfacile lasis admoni sin farigxi mia edzino. Jes, mi konas
la netakseblan indon de la koro, kiun mi tenas en miaj brakoj,
kaj mi dankas Dion por la multekosta trezoro!"

Sxi ploris, sed ne el malgxojo, kiam li premis sxin al sia koro.
Post minuto li rigardis malsupren al la infano, kiu sidis apud
sxiaj piedoj kaj ludis kun korbeto plena je floroj, kaj li diris
al gxi: "rigardu, kiel rugxa kaj ora estas la suno!"

"Alfred," diris Grace kaj rapide ekrigardis supren. "La suno
mallevigxas. Vi ne forgesis, kion vi devis sciigi min, antaux ol
gxi malaperas."

"Vi sciigxos la veron pri la sorto de Marion, mia kara," li
respondis.

"La tutan veron," sxi varmege petis. "Sen pluaj kasxoj. Tiel
estis la promeso. Ne vere?"

"Tute vere," diris la edzo.

"Antaux ol la suno sin kasxos en la tago de naskigxo de Marion.
Kaj vi vidas, Alfred, gxi baldaux sin kasxos".

Li metis la brakojn cxirkaux sxi, rigardis al sxi firme en la
okulojn kaj diris:

"Ne mi devas alporti al vi tiun cxi sciigon, kara Grace. Gxi
venos de aliaj lipoj."

"De aliaj lipoj!" sxi mallauxte ripetis.

"Jes. Mi konas vian kuragxan koron, mi scias, kiel forta vi
estas, kaj ke prepara vorto cxe vi suficxas. Vi diris, ke la
tempo venis. Gxi venis. Diru al mi, ke vi estas suficxe forta,
por elporti surprizon, skuigxon: kaj la sciigonto atendas antaux
la pordo."

"Kia sciigonto?" sxi diris. "Kaj kian sciigon li alportas?"

"Ne estas permesite al mi pli diri," li respondis kun tiu sama
trankvila rigardo. "Cxu vi pensas, ke vi min komprenas?"

"Mi tremas cxe la penso," si diris.

Malgraux lia trankvila rigardo, sur lia vizagxo estis videbla
esprimo, kiu sxin ektimigis. Denove sxi kasxis sian vizagxon sur
lia brusto kaj tremante lin petis atendi ankoraux minuton.

"Kuragxon, mia bona Grace! Se vi havas suficxe da forto, la
sciigonto atendas antaux la pordo. La suno mallevigxas en tiu cxi
tago de naskigxo de Marion. Kuragxon, kuragxon, Grace!"

Sxi levis la kapon, rigardis lin kaj diris, ke sxi estas preta.
Tiel starante kaj rigardante post li, sxi estis mirinde simila je
Marion en sxia lasta tempo. Li prenis la infanon kun si. Sxi
vokis gxin returne -- la infano havis la nomon de la perdita
fratino -- kaj alpremis gxin al la koro. Sed kiam sxi denove
forlasis la infanon, tiu cxi rapidis post la patro, kaj Grace
restis sola.

Sxi ne sciis, kion sxi timis kaj esperis, sed restis starante
senmove kaj rigardis al la ombro, tra kiu ili malaperis.

Dio! kio gxi estas, kio elvenas el la ombro kaj restas sur la
sojlo? Tiu cxi figuro en la blanka vesto, movata de la vespera
vento, la kapon ame alpremante al la brusto de sxia patro! Ho,
Dio! Cxu tio cxi estis songxa fantomo, kio elsxiris sin el la
brakoj de sxia patro kaj kun ekkrio en sovagxa malkvieto de amo
falis en sxiajn brakojn?

"Ho, Marion, Marion! Ho, mia fratino! ho mia, kara amata koro!
Ho, neesprimebla felicxo de la revidigxo!"

Gxi ne estis songxo, ne fantomo fantazia, elvokita de espero kaj
timo, sed Marion mem! Tiel cxarma, tiel felicxa, tiel ne tusxita
de malgxojo kaj suferoj, tiel belega kaj rava, ke, kiam la
mallevigxanta suno brilis sur sxia levita vizagxo, sxi elrigardis
kiel angxelo, kiu benon portante vizitis la teron.

Marion tenis en la brakoj sian fratinon, kiu falis sur benkon,
kaj sxi klinigxis super sxi kaj ridetis tra larmoj kaj metis sin
sur la genuojn antaux sxi kaj ecx unu sekundon ne povis deturni
de sxi la okulojn. Fine sxi rompis la silenton, kaj sxia vocxo
sonis klare, mallauxte kaj dolcxe en harmonio kun la solena
silento de la vespero.

"Kiam mi logxis ankoraux sub tiu cxi amata tegmento, Grace --"

"Ho, kara koro! Nur unu minuton! Ho, Marion, ke mi denove auxdas
vin paroli!"

Sxi ne povis auxskulti la amatan vocxon sen profunda, preskaux
turmenta skuigxo.

"Kiam mi logxis ankoraux sub tiu cxi amata tegmento, Grace, mi
lin amis de mia tuta koro. Mi lin amis plej profunde. Mi povus
morti por li, kvankam mi estis ankoraux tiel juna. Mi neniam
rifuzis lian amon en la profundeco de mia koro, ecx ne unu
momenton. Gxi estis al mi pli kara, ol mi povas diri. Kvankam
pasis jam longa tempo kaj cxio farigxis alia, mi tamen ne povis
elporti la penson, ke vi pensus, ke mi lin iam ne fidele amis.
Neniam mi amis lin pli multe ol en la tago, kiam li de tie cxi
forveturis. Neniam mi amis lin pli multe, ol en tiu vespero, kiam
mi de tie cxi malaperis."

Sxia fratino povis nur rigardi al sxi en la vizagxon kaj forte
sxin teni en la brakoj.

"Sed mem ne sciante tion," diris Marion kun kvieta rideto, "li
akiris alian koron, ankoraux antaux ol mi havis koron, por donaci
al li. Tiu cxi koro -- via, kara fratino -- estis tiel plena je
aldoniteco al mi, tiel memoferema kaj nobla, ke gxi kasxis sian
amon kaj tenis gxin sekrete de la okuloj de cxiuj, ekster miaj
okuloj -- ha, kiaj okuloj estus tiel akrigitaj de amo kaj
dankemeco! -- kaj oferis sin por mi. Sed mi konis la profundecon
de tiu cxi koro. Mi konis la batalon, kiun gxi elportis. Mi
sciis, kiel alta kaj netaksebla estis por li la indo de tiu cxi
koro, kiel ajn forte li min amas. Mi sciis, kiom mi sxuldas al
tiu cxi koro, mi havis gxian belan ekzemplon cxiutage antaux la
okuloj. Kion vi faris por mi, Grace, tion cxi mi sciis, ke mi
povos fari ankaux por vi, se mi volos. Mi neniam iris dormi, ne
peteginte antauxe Dion kun larmoj, ke Li donu al mi la forton por
tio cxi. Mi neniam iris dormi sen pensado pri la propraj vortoj
de Alfred cxe la adiauxdiro, ke cxiutage en homaj koroj estas
farataj venkoj, en komparo kun kiuj tiuj cxi kampoj de batalo
tute perdas sian signifon. Kaj kiam mi cxiam pli kaj pli pensadis
pri la rifuzigxoj, kiuj cxiutage estas renkontataj en la mondo
kaj ecx ne estas rimarkataj, tiam ankaux mi sentis, ke mia tento
farigxas al mi kun cxiu tago pli facila! kaj Li, kiu nun rigardas
en nian koron kaj scias, ke nenia guto da malgxojo aux doloro sin
trovas en la mia, nenio ekster nemiksita felicxo, Li donis al mi
la forton por la decidigxo farigxi neniam la edzino de Alfred. Ke
li farigxu mia frato kaj via edzo, se mia agado povus alporti
tiun cxi felicxan rezultaton, sed ke mi neniam (Grace, mi amis
lin tiam profunde) estu lia edzino!"

"Ho, Marion! Ho, Marion!" murmuretis Grace.

"Mi provis sxajnigi min indiferenta por li --" sxi alpremis la
vizagxon de sia fratino al sia vango -- "sed tio cxi estis tro
malfacila, kaj vi cxiam estis lia fervora protegantino. Mi provis
komuniki al vi mian decidon, sed vi neniam volis min auxskulti,
neniam kompreni. La tempo de lia reveno alproksimigxadis. Mi
sentis, ke mi devas agi, antaux ol tiu cxi cxiutaga kuneestado
renovigxos. Mi sentis, ke granda doloro en tiu momento sxparus al
ni cxiuj longajn suferojn. Mi sciis, ke se mi forkuros antaux li,
fine devas veni tio, kio nun venis kaj kio nin ambaux faris tiel
felicxaj, Grace! Mi skribis al la onklino Martha kaj petis sxin,
ke sxi min akceptu en sia domo; mi tiam ne diris al sxi la tutan
veron, sed sxi plenumis volonte mian peton. Dum mia decido
batalis ankoraux kun mi mem, kun mia amo al Vi kaj al la patra
domo, sinjoro Warden per okazo de malfelicxo farigxis por kelka
tempo nia domano."

"Mi tion cxi en la lasta tempo iafoje timis!" ekkriis sxia
fratino kaj farigxis morte pala. "Vi lin neniam amis kaj
edzinigxis el oferemo!"

"Li tiam intencis," diris Marion altirante sian fratinon pli
proksime al si, "sekrete forkuri en la eksterlandon. Li skribis
al mi, klarigis al mi siajn cirkonstancojn kaj esperojn kaj
proponis al mi sian manon. Li diris al mi, ke li rimarkis, ke mi
ne gxoje atendas la revenon de Alfred. Mi pensas, ke li opiniis,
ke mia koro ne partoprenas en tiu cxi ligo, aux ke mi lin antauxe
amis, sed nun lin plu ne amas; aux ke mi penas kasxi
indiferentecon, dum mi sxajnigas min indiferenta -- per unu
vorto, mi gxin ne scias. Sed mi volis, ke Alfred kalkulu min tute
perdita por li. Cxu vi min komprenas, amata fratino?"

Sxia fratino atente rigardis al sxi en la vizagxon. Sxajnis, ke
sxi sin trovas en necerteco.

"Mi kunevenis kun sinjoro Warden kaj konfidis min al lia honoro;
mi diris al li mian sekreton en la vespero antaux lia kaj mia
forkuro. Li fidele gxin konservis. Cxu vi min komprenas, mia
amata?"

Grace konfuzite rigardis cxirkauxen. Sxajnis, ke sxi apenaux
auxdas.

"Amata fratino!" diris Marion, "kolektu viajn pensojn por unu
momento: auxskultu min. Ne rigardu min tiel strange. Estas
landoj, kie tiuj, kiuj volas forpremi ribelan pasion aux kuraci
profundan doloron de sia brusto, retiras sin en eternan solecon
kaj disigas sin por eterne de la mondo kaj de gxiaj sentoj. Se
virinoj tion cxi faras, ili akceptas la nomon, kiu estas al mi
tiel kara en vi, kaj nomas sin fratinoj. Sed ekzistas ankaux
fratinoj, Grace, kiuj sin movas sub la libera cxielo de Dio kaj
en la viva amaso da homoj, kie ili penas, kiom ili povas, alporti
benon kaj fari bonon; kaj kun koro ankoraux fresxa kaj juna kaj
ankoraux akceptemaj por felicxo ili povas diri: la batalo longe
pasis, la venko longe estas akirita. Kaj tia fratino mi estas!
Cxu vi min nun komprenas?"

Cxiam ankoraux la fratino rigide rigardadis Marionon kaj ne
respondis.

"Ho, Grace, amata Grace," diris Marion kaj ankoraux pli kore
alpremis sin al la brusto, de kiu sxi tiel longe estis disigita,
"se vi ne estus felicxa, kiel edzino kaj patrino, se mi ne trovus
tie cxi malgrandan samnomulinon, se Alfred, mia kara frato, ne
estus via amanta edzo, kiel do mi tiam trovus la felicxon, kiu
nun apartenas al mi! Kiel mi tiun cxi domon forlasis, tiel mi
revenas. Mia koro konis nenian alian amon, mia mano cxiam
ankoraux estas libera, mi cxiam ankoraux estas via virga fratino,
ne edzinigita, ne promesita; via malnova amanta Marion, en kies
koro vi sola logxas, sen konkurantoj, Grace!"

Sxi nun sxin komprenis. La strecxo de sxia vizagxo malgrandigxis;
sxia tusxiteco sin elrompis per lauxta plorado; kaj kun larmoj
sxi falis al sia fratino sur la kolon kaj karesadis sxin kiel
infanon.

Kiam ili denove iom trankviligxis, ili vidis apud si la doktoron
kaj la onklinon Martha, lian fratinon, kaj Alfredon.

"Tio cxi estas por mi malbona tago," diris la onklino Martha,
ridetante tra larmoj, kiam sxi cxirkauxprenis siajn nevinojn;
"cxar dum mi Vin cxiujn faris felicxaj, mi perdas amatan filinon;
kaj kion Vi povas al mi doni por mia Marion?"

"Konvertitan fraton," diris la doktoro.

"Tio cxi," respondis onklino Martha, "estas almenaux io en tia
malsagxa farso, kiel --"

"Mi petas vin," diris la doktoro penteme.

"Nu, mi gxin akceptas," respondis la onklino. "Sed mi efektive
multe perdas en tio cxi. Mi ne scias, kio el mi farigxos sen mia
Marion, post tio, ke ni seson da jaroj vivis kune."

"Vi devos logxigxi cxe mi," diris la doktoro. "Ni certe pli ne
malpacados."

"Aux edzinigxi, onklino," konsilis Alfred.

"Mi efektive pensas," respondis la maljuna sinjorino, "ke estus
ne malbone, se mi jxetus okulon sur Michaelon Warden, kiu, oni
diras, revenis, bonigita en cxiu rilato. Sed cxar mi lin konis
jam kiel knabon kaj mi tiam ankaux jam estis ne tre juna, li eble
povos min rifuzi. Tial mi pli volas iri al Marion, kiam sxi
edzinigxos (kio ja ne longe povas dauxri), kaj gxis tiu tempo mi
restos cxe mi mem. Kion vi diros al tio cxi, frato?"

"Mi havas grandan deziron diri, ke gxi estas tute ridinda mondo,
kiu enhavas nenion seriozan," diris la doktoro.

"Vi povus prezenti dudek atestojn por tio cxi, Anthony," rimarkis
lia fratino, "kaj tamen neniu, se li nin vidus, kredus al vi."

"Gxi estas mondo plena je koroj," diris la doktoro kaj
cxirkauxprenis ambaux filinojn per unu fojo -- cxar li ne povis
disigi la fratinojn unu de la alia: "kaj serioza mondo kun cxiuj
gxiaj malsagxajxoj -- ecx kun unu, kiu estis suficxe granda por
kovri la tutan teron; mondo, super kiu la suno neniam levigxas
sen rigardi milojn da sensangaj bataloj, kiuj la suferojn kaj la
krimojn de la kampoj de sangaj bataloj iom denove rebonigas;
mondo, kiun ni ne devas moki, cxar gxi estas plena je sanktaj
sekretoj, kaj nur gxia Kreinto scias, kio kusxas kasxita sub la
eksterajxo de Lia plej modesta similajxo.

Mi ne farus al Vi komplezon, se mi per mallerta mano volus
analizi la gxojon de tiu cxi longe disigita kaj nun denove
kunigita familio. Tial ni ne sekvos la doktoron en la rememoro de
lia doloro, kiun li sentis post la forkuro de Marion; ni ankaux
ne rakontos, kiel serioza li trovis la mondon, en kiu profunde
radikanta inklino estas la eco de cxiuj homoj; ankaux ni ne
rakontos, kiel tia bagatelo, kiel la manko de unu sola malgranda
cifero en la granda malsagxa kalkulo, alpremis lin al la tero.
Ankaux ne, kiel lia fratino el kompato jam longe iom post iom
malkasxis al li la veron kaj malkovris al li la koron de la
memvole sin forpelinta filino kaj alkondukis lin al sxia brusto.

Ni ankaux ne rakontos, kiel Alfred Heathfield en la jxus pasinta
jaro sciigxis la veron; kiel Marion lin vidis kaj al li kiel al
frato promesis, ke en la vespero de sxia tago de naskigxo sxi al
Grace cxion rakontos per propra busxo.

"Mi petas pardonon, Doktoro," diris sinjoro Snitchey,
enrigardante en la gxardenon, "cxu estas permesite malhelpi?"

Ne atendante respondon, li aliris rekte al Marion kaj tute gxoje
kisis al sxi la manon.

"Se sinjoro Craggs ankoraux vivus, mia estimata frauxlino
Marion," diris sinjoro Snitchey, "li kun granda intereso vidus la
hodiauxan tagon. Li eble venus al la opinio, ke la vivo al ni ne
estas farata tro facila, sinjoro Alfred; ke gxi cxiun malgrandan
faciligxon, kiun ni povas doni al gxi, bone povus elporti; sed
sinjoro Craggs estis homo, kiu lasis sin konvinki. Se li nun
estus konvinkebla -- sed tio cxi estas malfortajxo. Kara edzino"
-- sur tiu cxi voko la sinjorino aperis en la pordo -- "vi estas
inter malnovaj konatoj."

Dirinte al ili gratulon, sinjorino Snitchey tiris sian edzon
flanken.

"Nur por unu momento, sinjoro Snitchey," diris la sinjorino. "Mi
ne havas la kutimon paroli malbonon pri mortintoj --"

"Ne, kara edzino," respondis sxia edzo.

"Sinjoro Craggs nun --"

"Jes, mia kara, li nun ne vivas," diris sinjoro Snitchey.

"Sed mi petas vin, rememoru tiun vesperon de balo," dauxrigis lia
edzino. "Nur tion cxi mi vin petas. Se vi gxin faros, kaj se via
memoro ne tute vin forlasas kaj vi estas ne tute senkapa, mi vin
petas ligi la hodiauxan vesperon kun la tiama kaj rememori, kiel
mi sur la genuoj vin petegis --"

"Sur la genuoj?" diris sinjoro Snitchey.

"Jes," respondis sinjorino Snitchey kun certeco, -- "kaj vi gxin
scias -- ke vi vin gardu antaux tiu cxi homo -- observu liajn
okulojn -- kaj nun diru al mi, cxu mi tiam ne estis prava, kaj
cxu li en tiu tago ne posedis sekretojn, kiujn li ne trovis bone
komuniki al vi?"

"Kara edzino," murmuretis al sxi la advokato en la orelon, "cxu
vi ion rimarkis en miaj okuloj?"

"Ne," respondis sinjorino Snitchey akre. "Ne imagu al vi."

"Cxar ni en tiu vespero okaze," li dauxrigis kaj forte sxin tenis
per la maniko, "ambaux posedis sekretojn kaj ambaux sciis tion
saman. Sekve, edzino, ju pli malmulte vi parolos pri tiu cxi
afero, des pli bone; kaj prenu tion cxi kiel instruo, por en
estonteco rigardi la aferojn kun pli kompata kaj pli sagxa okulo.
Frauxlino Marion, mi alkondukis malnovajn konatojn."

Clemency, tenante la antauxtukon antaux la okuloj, malrapide
eniris, sub la brako de sia edzo; tiu cxi lasta kun plenda
vizagxo, esprimanta la antauxsenton, ke la kribrilo de muskato
estas perdita, se sxi perdis la kuragxon.

"Nu, sinjorino," diris la advokato kaj retenis Marionon kiu volis
kuri renkonte al la malnova servantino, "kio do mankas al Vi
propre?"

"Kio al mi mankas?" ekkriis Clemency. Sed kiam sxi nun, mirigita
kaj ofendita de la demando kaj ektimigita de lauxta kriego de
sinjoro Britain, rigardis supren kaj la bone konatan amatan
vizagxon vidis tiel proksime antaux sxi, sxi largxe malfermis la
okulojn, ploris, ridis, kriis, cxirkauxprenis Marionon, tenis
sxin forte, denove sxin ellasis, falis sur la kolon al sinjoro
Snitchey (pro kio sinjorino Snitchey forte indignis), poste al la
doktoro, poste al sinjoro Britain kaj fine cxirkauxprenis sin
mem, jxetis la antauxtukon trans la kapon kaj ridis kaj ploris
miksite.

Tuj post sinjoro Snitchey unu fremdulo eniris en la gxardenon kaj
restis apud la pordo, ne rimarkata de la aliaj; cxar restis al
ili tro malmulte da libera atento, kaj tiu cxi malmulto sole kaj
tute estis altirita de la gxoja bruado de Clemency. Sxajnis, ke
li ne volas esti rimarkita, sed staris flanke kun mallevitaj
okuloj; kaj lia vizagxo montris malgajan esprimon (kvankam li
cetere estis belfigura sinjoro), kiun la komuna gajeco faris
ankoraux pli falanta en la okulojn.

Nur onklino Martha lin rimarkis kaj tuj aliris al li kaj parolis
kun li. Baldaux poste sxi denove aliris al Marion, kiu kun Grace
kaj kun sia malgranda samnomulino formis cxarman grupon, kaj
murmuretis al sxi ion en la orelon, kio, kiel sxajnis, tiun cxi
surprizis; sed baldaux denove trankviligxinte, sxi alproksimigxis
kun la onklino al la fremdulo kaj komencis interparolon kun li.

"Sinjoro Britain," diris la advokato kaj eltiris advokate
elrigardantan paperon el la posxo, "mi deziras al Vi felicxon. Vi
estas nun la sola kaj plena proprulo de la libera posedajxo, kiun
Vi gxis nun havis en farmo kiel koncesiitan drinkejon konatan sub
la nomo 'Kribrilo de muskato'. Via edzino perdis domon per mia
kliento sinjoro Michael Warden kaj ricevas nun novan per li. Mi
havos la plezuron en tiuj cxi tagoj al la elekto peti pri Via
vocxo."

"Cxu gxi farus diferencon en la vocxo, se la elpendajxo estos
sxangxita, sinjoro?" demandis Britain.

"Tute ne," respondis la advokato.

"En tia okazo," diris sinjoro Britain kaj donis al li returne la
dokumenton de donaco, "aldonu ankoraux la vortojn 'kaj
fingringo', kaj mi volas la ambaux sentencojn pendigi en la
logxejo anstataux la portreto de mia mastrino."

"Kaj al mi," diris vocxo post li -- gxi estis la fremdulo,
Michael Warden -- "la enhavo de tiu sentenco alportu servon.
Sinjoro Heathfield kaj doktoro Jeddler, mi povus al Vi ambaux
alporti grandan doloron. Ke tio cxi ne farigxis, ne estis mia
merito. Mi ne volas diri, ke mi je ses jaroj estas pli sagxa aux
pli bona. Sed en cxiu okazo mi tiel longe pentis. Mi ne havas
pretendon je indulga agado de Via flanko. Mi malbonuzis la
gastamon de Via domo kaj ekkonis miajn mankojn -- kun hontigo,
kiun mi neniam forgesis, sed, mi pensas, ankaux ne sen utilo --
de unu" -- li rigardis Marionon -- "kiun mi humile petis pardoni
al mi, kiam mi ekkonis sxian meriton kaj mian senindecon. Post
kelkaj tagoj mi forlasos tiun cxi lokon por eterne. Mi petas Vin
cxiujn pardoni al mi. Kiel Vi volas, ke la homoj al Vi faru, tiel
faru ankaux al ili! Forgesu kaj pardonu!"

-----

La tempo -- kiu rakontis al mi la lastan parton de tiu cxi
historio, kaj kiun mi havas la plezuron koni persone de cxirkaux
tridek kvin jaroj -- sciigis min, malsxate sin apogante sur sian
falcxilon, ke Michael Warden neniam forlasis Anglujon kaj sian
domon ne vendis, sed malfermis gxin denove kun konvena gastamo,
kaj havis edzinon, la fieron kaj la honoron de la tuta
cxirkauxajxo, kun la nomo Marion. Sed cxar mi rimarkis, ke la
tempo iafoje intermiksas faktojn, tial mi efektive ne scias, kiom
mi povas kredi al gxiaj rakontoj.

Fino.








*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK LA BATALO DE L' VIVO ***


    

Updated editions will replace the previous one—the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.


START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase “Project
Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg™ License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™
electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg™ License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work
on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the
phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
    at www.gutenberg.org. If you
    are not located in the United States, you will have to check the laws
    of the country where you are located before using this eBook.
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase “Project
Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format
other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg™ website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain
Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works
provided that:

    • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
        the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method
        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
        to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has
        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
        within 60 days following each date on which you prepare (or are
        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
        Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg
        Literary Archive Foundation.”
    
    • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
        License. You must require such a user to return or destroy all
        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™
        works.
    
    • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
        receipt of the work.
    
    • You comply with all other terms of this agreement for free
        distribution of Project Gutenberg™ works.
    

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right
of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg™
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s
goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg™ and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation’s website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread
public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.