The Project Gutenberg eBook of Οι χαιρετισμοί της Ηλιογέννητης This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: Οι χαιρετισμοί της Ηλιογέννητης Author: Kostes Palamas Release date: April 12, 2013 [eBook #42511] Language: Greek Credits: Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for his major work in proofreading. *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΊ ΤΗΣ ΗΛΙΟΓΈΝΝΗΤΗΣ *** Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for his major work in proofreading. ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΗΛΙΟΓΕΝΝΗΤΗΣ (ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ) ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ "ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΜΑΣ" ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ 1900 ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΗΛΙΟΓΕΝΝΗΤΗΣ (ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ) ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΗΛΙΟΓΕΝΝΗΤΗΣ (ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ) ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ "ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΜΑΣ" ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ 1900 ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΗΛΙΟΓΕΝΝΗ- ΤΗΣ * ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ * ΥΠΟ ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ. Ποιος είδεν ήλιο το βραδύ κι' άστρι το μεσημέρι; Ποιος είδε τη Λιογέννητη ;... [Δημοτικό τραγούδι]. Γερασίμω Βώκω Άνθρωποι! Είνε κάποια μέτωπα, Και είνε κάποια μάτια, Κάποια είνε χαμόγελα, Κάποια περπατήματα, Κάποια κυματίσματα κορμιών, Και χεριών παιξίματα, Και δασοφυτρώματα μαλλιών Και προσώπων λαμπυρίσματα! Και οι προφήτες κυνηγάτορες Των μεγάλων μυστηρίων Θα είδαν και θα γροίκησαν Σε οραμάτων ξάφνισμα Πώς τα κορφοβούνια ταπεινά. Γέρνουν χαιρετίζοντας, Πώς καλοτυχίζουν οι αϊτοί Κάποια κάποια μέτωπα, άνθρωποι! Πώς μιλούν τα πυκνολάγγαδα Και τα δροσερά ακρογιάλια Στων κορμιών τα κύματα Και στα περπατήματα, Πώς σε λαχταρίζουν τα πουλιά, Των χεριών ω σάλεμα! Και το μίλημα ύμνος προς εσάς, Και η λαχτάρα για σας, άνθρωποι! Και ας το ειπούνε τα κισσόδεντρα Και οι βραγιές οι ανθοσπαρμένες Και όσα λιγερώτατα Και όσα μεγαλόπρεπα Χαίρονται ανθοκλάδια οι χωραφιές, Κ' οι ακριβοί θερμόκηποι, Πώς μυριοποθούν κάποια μαλλιά, Κάποια κάποια μάτια, ω άνθρωποι! Και είνε αυγές που αχνοπεθαίνουνε Από κάποια χαμογέλοια, Και γυρεύουν κάποτε Τα ηλιοβασιλέματα Πιο μεστό ένα φέγγος υστερνόν Από κάποια πρόσωπα, άνθρωποι! Και των μυστηρίων των τρανών Οι προφήτες κυνηγάτορες Τους χορούς των αβυσσόκοσμων Και τις αρμονίες των ήλιων Θα είδαν και θα γροίκησαν Σε οραμάτων ξάφνισμα Σα χορούς καρδιών και στοχασμών· Σαν τραγούδι που έβαλε Μέσα του ένας μουσικός θεός Λόγια από μια γλώσσα ανθρώπινη! 1 Έζησα σε μια ραχούλα πράσινη Κάποιο καλοκαίρι μακρυνό, Μ' έναν ποταμό πλατύ στα πόδια μου Και με τον ολάνοιχτο ουρανό. Κ' έζησα σαν ξένος πολυαγάπητος Μέσα στους απλούς και ταπεινούς, Και φλογέρας γλυκολάλημα άκουσα Να ξυπνά στο είναι μου ένας νους. Και μια μέρα εκεί προς τα ηλιογέρματα Μέσα στην πολύκοσμη ερημιά Μια χωριατοπούλα αγνάντευα έξαφνα· Και δεν είχε ταίρι με καμμιά. Σα να φύλαγε ήταν κάποια πρόβατα, Και ήταν σε μεγάλη συλλογή, Και γλυκονανούριζε την έγνοια της Μιαν αργυροκάθαρη πηγή· Και ήτανε τα πόδια της τα ολόγυμνα Σαν αναπαμένα περιστέρια· Θησαυρών επαίρναν φεγγοβόλημα Κάποιοι ανθοί μέσ' τα δικά της χέρια. Και ήταν σαν κορώνα η άσπρη σκέπη της, Το κοντρί που καθόταν, σα θρόνος, Κάτι ψιθυρίζαν γύρω τα έλατα, Ήτανε μονάχη, ήμουνα μόνος. Θεέ! τον ήλιον είχε εκείνη μέτωπο, Και είχε το φεγγάρι εκείνη στήθη, Τον αποσπερίτη είχε χαμόγελο, Και ήτανε ένα μέγα παραμύθι! «%Ποιο είνε τόνομά σου, ω πλάσμα απάντεχο; Είσαι βοσκοπούλα στο χωριό; Είσαι από τα ξένα καμμιά ρήγισσα; Είσαι εσύ του τόπου το στοιχειό;» 2 « %Τόνομά μου είν' Ηλιογέννητη! Από κάποιον ήλιο είμαι φερμένη· Και οι πεντάμορφες του κόσμου Προς εμέ τα χέρια υψώνουν, Και δε φτάνουν με ποτέ· Και καμμιά δεν είνε σαν εμέ, Μήτε και σαν αδερφή μου· Από κάποιον ήλιο είμαι φερμένη· Και είνε τρισμακαρισμένη Κι αν φαντάζει κάποια κάποτε Σα θαμπογραμμένη ζωγραφιά μου. Και είμ' εγώ που αλυσσοδένω κόσμους Και τους σέρνω από κοντά μου. Παραιτούν τα βασιλόπουλα Ταγαθά των παλατιών Κι όλες τις αγάπες των κυράδων, Κι όλα τα λιβάνια των λαών, Κ' ένα δρόμο αρχίζουν, και όλο πάνε, Πάνε για το μαγιοβότανο, Πάνε για ταθάνατο νερό, Για τον πράσινο το λίθο που ηλιοφέγγει Στου πελάγου το βυθό. Και το μαγιοβότανο είν' η χάρη μου, Και είν' ο πράσινος ο λίθος η ωμορφιά μου, Και ταθάνατο νερό είμ' εγώ· Και μονάχα στόνειρο με ξέρουν. Μια φορά ήρθ' ο Χάρος, με είδε, Και με γοργοτράβηξε στον Άδη. Και στον Άδη ανθίσαν τα μαγιάπριλα, Και τον κόσμον έπνιξε σκοτάδι. Και τακούσαν και ξεκίνησαν Για του Χάρου τα παλάτια Κάποιοι αντρειωμένοι σιδερόκαρδοι Με τανεμοπόδαρα άτια. Και όταν με αντικρύσαν μέσ' στα Τάρταρα Κάποια πεθαμένα παλληκάρια, Της ζωής η φλόγα τάναψε ξανά Τα σβυσμένα τους λυχνάρια. Και αδερφώθηκαν και ωρκίστηκαν Να με αρπάξουνε του Χάρου. Μήτε, ωιμέ! τα παλληκάρια, Μήτ' οι αντρειωμένοι από τα χέρια Με γλυτώσαν του κουρσάρου. Μόνο εκεί που πάλευαν για με Μεσ' στα χάλκινα ταλώνια, Ήρθαν γύρω μου όλ' οι έρωτες Κι όλα της ζωής τα χελιδόνια, Και με πήραν σα θεά και σαν κυρά τους, Και με πήραν στα φτερά τους, Και ξανά στο φως με ανέβασαν· Και ξανάρθα σα την άνοιξη, Και σα μια καινούρια πλάση Από χάος δεύτερο ξεχώρισα Θάλασσες, στεριές, βουνά και δάση. Από κάποιον ήλιο είμαι φερμένη! 3 Και σα να μην είμαι ούτε βασίλισσα, Και σαν να μην είμαι ούτε νεράιδα. Βοσκοπούλα για να σύρω το χορό, Του βοσκού με φτάνει εμένα η γκάιδα. Την ημέρα στις ραχούλες Και στις ακροποταμιές Είμ' εγώ δυσκολοξάνοιχτη Μεσ' στους νέους και μεσ' στις λιγερές. Και οι αστόχαστοι κι' οι ανίδιοι Να με σπρώξουν κάποτε τυχαίνει, Και περνούν αδιάφοροι από μπρος μου, Ή πετούν μου ανυποψίαστοι Τα μωρόλογα του κόσμου. Για να ιδούν και για να με μαντέψουν, Θέλει ο νους κάποιο φως ξένο, Κάποιαν άλλη φλόγαν η καρδιά. Μόνον όταν χύνεται η νυχτιά, Με ξανοίγει κάθε μάτι, Γιατί τότε φωτοκύκλωτη, Για όλους, είμ' εγώ γιομάτη Από του πατέρα μου τη δόξα! 4 Από κάποιον ήλιο είμαι φερμένη! Μάθε, έχω ζωές προτήτερες, Χίλιες γεννές, χίλιους θάνατους, Μέσα σε πατρίδες χίλιες· Χίλιες προσωπίδες φόρεσα, Χίλια ονόματα εγώ πήρα· Και είμαι κάτι αρχήτερον εγώ, Και γραφτότερο και από τη Μοίρα! Είμαι ο μυστικός μαγνήτης Μέσα σε όλους τους μαγνήτες· Τραγουδούνε Ελένες μέσα μου, Και θρηνολογούνε Μαργαρίτες· Και σα νάμουνα όλων των καιρών Και των τόπων όλων οι Αφροδίτες! Από κάποιον ήλιο είμαι φερμένη! Πια δεν ξέρω, σα να μη θυμούμαι. Ξέρω μόνο πως μια μέρα Βρέθηκα εδώ κάτου κ' εδώ πέρα Στα ιλαρά τα πλάγια και στα γαληνά Και στον ολογάλανον αέρα· Και είν' εδώ που είν' όλα από τη δόξα Δοξαστά της Ωμορφιάς Και ως τα ταπεινότατα χορτάρια Και είν' εδώ που οι μαύρες Λάμιες Για να φαν τα παλληκάρια Γίνονται γλυκά κοράσια Με ξανθά μαλλιά και μαύρα μάτια· Και είν' εδώ που ο ζοφωμένος Χάρος Έρχεται λεβέντης καβαλάρης Σαν από του ήλιου τα παλάτια· Και όταν φέγγη απάνου της ο ήλιος, Είν' εδώ που η παπαρούνα Σε άκρη χωραφιού παραρριμένη, Λάμπει σα φωτιά ιερή Προς τη χάρη αγνώριστου θεού Από κάποιαν Εστιάδα εκεί αναμένη! Βρέθηκα εδώ κάτου κ' εδώ πέρα Μέσα στους απλούς και ταπεινούς, Σε μια κάποια πρωτογέννητην Ελλάδα, Που είνε κάτι άλλο, κάτι απόμερο, Και για τούτο καταφρονεμένο, Κάτι μέγα, και άγνωρο για τούτο, Κάτι κάτι που δέν είνε Η μαρμαροσκάλιστη λαμπράδα, Σε μια κάποια πρωτογέννητην Ελλάδα, Κάτι ακόμα τιλυμένο Σε αργοσάλευτο μαγνάδι, Ακαλλούργητο και ακόλαστο, Κάτι σαν περιπλοκάδι Που φυτρώνει, και πουσφιχτοδένει Τα κλαδιά του με θυμό παντού Και στο φουντωμένο αδρό κορμό, Και στ' ολόγυμνο άπλαστο κοτρώνι· Μιαν Ελλάδα, μιαν Ελλάδα Που δεν είνε μήτε η τέχνη Των ονειρεμένων Παρθενώνων, Μήτε και η λατρεία των λαών, Μήτε και η σοφία των αιώνων, Μιαν Ελλάδα, μιαν Ελλάδα, Κάτι μέσ' στα χέρσα και στα έρμα· Σαν κρυφή καταβολάδα, Που τη φύτεψ' ένα χέρι Για να ξαναφέρη αγάλια αγάλια Και ύστερ' από χρόνων χρόνια Των καμμένων των δασών την πρασινάδα. Κάποια ρόδα είν' έτοιμα ν' ανθίσουν Εδώ κάτου κ' εδώ πέρα Με ταρχαία ροδοκάλια· Και προσμένουν τα καινούρια αηδόνια Να τους γλυκοκελαϊδήσουν Μεσ' στον ολογάλανον αέρα! 5 Και ήρθα βοσκοπούλα στα βουνά, Και ήρθα βλαχοπούλα στα καλύβια· Χτύπησε καρδιά και στα λιθάρια, Σάλεψαν φτερά και στα μολύβια. Κ' ένοιωσαν και οι λόγγοι κάποιο νου, Και κατέβη η χάρη ως το σκουλήκι Και μαλάκωσε ρυθμός και το σκοπό Που σκορπούν ουρλιάζοντας οι λύκοι. Και ηύρα κ' έζησα σε κάποια Κρυσταλλένια απέραντα παλάτια, Μέσα στων παιδιών τα ολάνοιχτα Γλυκοξαφνισμένα μάτια. Και με κύκλωσαν βασιλικά Σα χερουβικά πνεύματα πλήθια, Γύρω στις σπιθόβολες γωνιές, Τα θησαυροφόρα Παραμύθια. Κι όπου διάβηκα έπλεξαν για με Τάγρια και ταμάραντα λουλούδια Και τρανά με διαλαλήσαν των βουνών Τα νεραϊδογέννητα τραγούδια. Κ' έγιναν στρατός μου αυτά, Κ' έγιναν λαός μου εκείνα. Όμως τώρα δίψα νέα με καίει Και με δέρνει μια άλλη πείνα! Σα να μη μου φτάνουν οι κορφές, Γύρω η πλάση σα να με ταράζη. Είμαι η ξένη! και είμαι η ξένη! Και με τρώει ένα μαράζι! Ήθελα ένα κάπιο φτέρωμα Να ξανάρθη να με υψώση Πέρα από τον πόθο των απλών Και από των σοφών τη γνώση Κάπου αλλού να στήσω εγώ είν' ο πόθος μου Τα λημέρια, τα καρτέρια, Στα βαθειά του Απείρου, κάπου εκεί, Προς ταγνώριστα ταστέρια. Ίσως και αγναντέψω κάπου εκεί (Αχ! βαρέθηκα το πλάνεμα στα ξένα!) Την κρυφότατην ηλιοπηγή Που πρωτόσπειρεν εμένα!» 6 Ω Ηλιογέννητη, ω χρυσοπηγή Των αχτίδων όλων και των μύρων, Ω θρησκεία των οραμάτων, Και αρμονία των θείων ονείρων! Μέσα στη σπατάλη των χρωμάτων, Με στην αθησαύριστη σπατάλη, Διαλεμένη εσύ και σύμμετρη Μουσική των αγαλμάτων! Μέσ' στην πολυθόρυβη τη χώρα Που φορεί και ζώνεται τους κουρνιαχτούς, Κ' έχει τα παλάτια που είνε ανήλιαγα, Και τους κήπους δίχως ουρανούς, Εκεί μέσα είν' ένα σπίτι· Τέχνη το 'χτισεν αγέλαστη Και καταφρονητική, Σα ναό μεγαλοφάνταστο Και λυπητερό σα φυλακή! Και στο σπίτι μια δασκάλισσα, Μιαν υπέρσοφη Ουρανία, Ξεδιαλύνει τα μαντέματα Και ξηγάει των όλων τη σοφία. Και ακούν γύρω οι μαθητάδες, Και είνε λιγοστοί, ξεχωριστοί· Και στο χέρι δεν κρατεί Χρυσελεφαντένια λύρα, Και των Ηρακλείτων οι χρησμοί Δεν της φτάνουν, και δε θέλει Τους δυσκολονόητους Πινδάρους, Και όταν μετρημένα αργομιλεί, Στα πικρανοιγμένα χείλη της Δε σιμώνει καμμιά μέλισσα Για να μάση ξανθό μέλι! Και κρατάει και γύρω φέρνει Κάποιο αστόλιστο άχαρο γυαλί, Και κοιτάει μ' εκείνο την ημέρα Και τη νύχτα, %και ζητεί. Μάγοι εσείς, συντρίφτε τους καθρέφτες σας, Τους απίστευτους καθρέφτες Που σας δείχνουν μυστικά και φοβερά Κάθε τι που γίνεται στη δύση, Στην ανατολή, στο νότο, στο βορριά! Ξεδιαλύτρες βουβαθήτε Σίβυλλες των μυστηρίων Στων ταρτάρων τα κατώφλια, Στάγια σύγκρυα των μαντείων! Είνε η Μούσα η απαιγνίδιστη, Και είν' η υπέρσοφη Ουρανία! Πιάνονται μεσ στο γυαλί της Και σφραγίζοντ' εκεί μέσα, Σαν τελώνια, τα στοιχεία. Κι όλο αντιχτυπάει μέσ στο γυαλί της Του Παντός ο νόμος κ' η αρμονία! Ω! η πρωτοφανέρωτη αρμονία! «Ένα είνε τα πάντα, κράζει εκείνη, Μια είνε σάρκα, μια ψυχή, Και παντού, γύρω, εμπρός, πίσω, Και στα πιο βαθειά και στα τετράψηλα, Και παντού παντού είνε γη! Και όπως είνε γη παντού, Έτσι από παντού μας περιζώνει Το γαλάζιο τουρανού Δεν υπάρχει απάνου, μήτε κάτου, Μόνο εκεί δεν είνε τα επουράνια, Τα επίγεια δεν είνε μόνο εδώ· Το καράβι μας αδιάκοπα αρμενίζει Στον ωκεανό τον ουρανό!» 7 Όμως, ω Ηλιογέννητη, ω πηγή Των αχτίδων όλων και των μύρων, Ω θρησκεία των οραμάτων Και αρμονία των θείων ονείρων! Όποιου ανάψη τα σβυμένα μάτια Το δικό σου φως Κάτι αλλόφυλο γυρεύει και αδοκίμαστο Μέσ' στο γνώριμο το μέγα του Παντός! Ξέρει πως ο ήλιος βλέπει σε Ξαφνισμένα, σαν ανθό Που δεν έσπειρε το χέρι του· Κι αν κανέν' αστέρι του ψιθύριζε: «Τάχα να είσ' εσύ ο πατέρας της;» Θάλεγε: «Δεν είμ' εγώ!» Όποιου ανάψη τα σβυσμένα μάτια Το δικό σου φως, Ν' ανεβή την άσιστην ορέγεται Σκάλα του Παντός. Πέρα από των ήλιων τα παλάτια, (Ω! χυθήτε λόγια πλανερά, Θάμπη των παιδιών, αφροί του ονείρου, Φουσκαλίδες ηλιοχάιδευτες Του σφιγγοσπαρμένου Απείρου!) Όπου κόσμοι κύκνοι κελαϊδούν, Όπου κόσμοι χύνονται λιοντάρια, Κι' άνθη οράματα και θαύματα πουλιά· Όπου ανάκουστα μουγκρίζουν Και φυσομανούν προς το άπειρο Φάλαινες, αρκούδες, ύδρες, ταύροι· Όπου μέσ' στ' αστρόχυτα νερά Των Ηριδανών φαντάζεσαι Πως οι Κένταυροι θα λούζωνται κ' οι Ωρίωνες, Όπου οι Πήγασοι πετούν με τους Αϊτούς Κι όπου οι Μέδουσες λιθώνουν, Όπου γίγαντες διαβαίνουν Σείριοι, Και Ηρακλήδες πολεμούν ημίθεοι Όπου ορμούν Αλδεβαράν αλλόφυλοι, Και σε νέαν αποθέωσην ασύγκριτην Οι θεοί του Ολύμπου ζουν πλανήτες, Όπου φωτός χάη και ταγέννητα, Και όπου τα χαλάσματα κομήτες· Μέσα εκεί στα ακαταμέτρητα, Έξω από τα τετραπέρατα, Πέρα από τους ζόφους των ταρτάρων, Πέρα από το φως των παραδείσων, Όπου είνε τα τέρατα Των ονείρων που κανείς δεν ονειρεύεται· Μέσα εκεί στην υπερθαύμαστη Παραζάλη των αβύσσων, Εκεί που όλα τα όντα, εκεί που όλα Τα πλανέματα της γης και της ζωής, Όσα η φύση σκόρπισε τριγύρω μας Φοβερά και ωραία και μεγάλα, Κι όσα ο νους έπλασε κ' έθρεψε Μ' ένα θείον αμβρόσιο γάλα, Εκεί που όλα, εκεί που όλα, Λυτρωμένα από τα σήμερα, Και από ταύριο λυτρωμένα και τα χτες, Ξαναζούν τη ζήση του υπερτάτου· Εκεί όπου όλα τρέχουν τρέξιμο Απιαστον από το λογισμό, Κι' όλα καρφωμένα στέκουν Από κάρφωμα παντοτεινό· Όπου το σκοτάδι του Θανάτου Σμίγει με τη φλόγα του Αιωνίου Σ' ένα σφιχταγκάλιασμα αλογάριαστον, Όπου αστέρια όλο θωρεί το μάτι Φεγγοτρέμουλα σαν άλλα μάτια Κι όπου έν' άλλο μάτι βλέπει Κάτι φοβορό ανιστόριστον Από πίσω από μια σκέπη· Πέρα απ' όλα, απ' όλα, απ' όλα, Πέρα από τους ήλιους πουφαντάζουν Διπλοτριπλοαγκαλιασμένοι, Κι από αυτούς που ολογυρνούν σαν έρμοι Σε μια παγωνιά, σε μιαν ορφάνια· Πέρα από των Κρόνων τα στεφάνια, Και από τα χλωμότατα φεγγάρια, Πέρα από των ήλιων τα τοπάζια Και τα θαμπερά μαργαριτάρια· Πέρα από των ήλιων τα γαλάζια Φεγγοβολητά, και από των ήλιων Πέρα τα σμαράγδια και τα οπάλια, Πέρα από του ήλιου τα διαμάντια, Και των αστεριών τα ροδοκάλια· Πέρα απ' όλα, απ' όλα, απ' όλα, Όποιον ανάψη τα σβυσμένα μάτια Το δικό σου φως %Ω! τα στερεώματα και οι γαλαξίες Που δεν έψαξε, δεν ηύρε νους ποτέ! % Ωνειρεύετ' ένα κάποιον άλλον ήλιο Που σε γέννησεν εσέ! 8 Ηλιογέννητη, ποιος ήλιος Να σε γέννησεν εσέ; Κρύβεις κάποιους κόσμους, κάποιους Κόσμους κρύβεις ουρανέ! Είνε κάποια αστέρια αγνώριστα, Γιατί πέθαναν, ωιμέ! Και το φως τους νεκροκέρι τους Φτάνει μας εδώ, ουρανέ! Ηλιογέννητη, ποιος ήλιος Να σε γέννησεν εσέ; Ω! ταστέρια τα πρωτόχυτα Ποιος τα γνώρισεν, ωιμέ! Και μπουμπούκια είνε μισάνοιχτα Κάποια αστέρια, ω ουρανέ! Ηλιογέννητη, ποιος ήλιος Να σε γέννησεν εσέ; Και είνε σα θαμποχαράματα Μέσα στην καταχνιά, ωιμέ! Το γλυκοξημέρωμά τους Ποιος θα το χαρή, ουρανέ; Ηλιογέννητη, ποιος ήλιος Να σε γέννησεν εσέ; Και είνε κάποια αστέρια αγέννητα· Για ποια μάτια τάχα, ωιμέ! Για ποια μάτια είνε το φέγγος τους; Για ποια γη, ουρανέ; Ηλιογέννητη, ποιος ήλιος Να σε γέννησεν εσέ; Τάχα πού και ποια είν' η πλάση, Πού θα φέξη της, ω ναι! Ο των ήλιων ήλιος, το άστρο Το υπέρτατο, ουρανέ; Ηλιογέννητη! ω των ήλιων Ο ήλιος πουέσπειρεν εσέ! 9 Ω νικήτρα εσύ που λάμπεις, Είμαι ο μαύρος άνθρωπος εγώ. Μ' έχει ο πειρασμός περίγελο, Και είμαι το αναγάλλιασμα της κάμπης! Και ήρθεν ώρα που έβρισα άπιστος Όλα τα μεγάλα της ζωής, Κι αναγέλασα το πέρασμα Της αγίας αρετής. Ήρθεν ώρα που έψαξα, και τίποτε, Τίποτε δεν ηύρα μεσ στο νου Μήτε μιας πατρίδας είδωλο, Μήτε δίψα ενός θεού. Ήρθεν ώρα που έφυγα Σαν από κατάρα από το σπίτι· Και την πλάση είδα σαν κάτεργο, Και την παρθενιά σαν τον αστρίτη. Τη γλαυκή περδικοστήθα Ελπίδα Είδα σαν ευνούχο αράπη, Και είδα σαν αρρώστια την αλήθεια, Και σα στρίγγλα την αγάπη. Εσύ μόνο αχλώμιαστη, ακατάλυτη! Φέγγος πρωτινό και τελευταίο! Σου τορκίζομαι, και χάνω την ιερή Των δακρύων ντροπή, και κλαίω. Μέσα στην αχάμνια και στη γύμνια μου, Στην ορφάνια μου, και απ' όλα ορφάνια, Είσαι η δύναμή μου και η πορφύρα μου, Και η μονάκριβή μου περηφάνια. Στης ζωής το ξάφνισμα όταν έμπαινα Ω! η γαλήνη της ανυπαρξίας! Με παράστεκες· κι αν θα ήμουν φως, Θα ήμουν γιατί εσύ είσαι ο γαλαξίας! Το καρδιόχτυπο και το μεθύσι εσύ Αποθέωνες των είκοσί μου χρόνων, Είσαι ο θησαυρός ενός φτωχόσπιτου, Και ταγίασμα των άχαρων αγώνων. Και είσαι τόσο εσύ καλόγνωμη, Που κατέβασες μια μέρα από ψηλά Μια δική σου αχτίδα, ω πανυπέρτατη, Και την έκαμες γυναίκα και καρδιά Κι αν δεν είμαι κάτι πλέον ανήμπορο Και από τάχυρο στο φύσημα του ανέμου, Ρώτησ' ένα χέρι που κρατεί με Και μια σκέπη απάνωθέ μου! 10 Και είπε η Μοίρα: Όταν γελάς, Ρόδα να γελάς· Και όταν κλαις, είπεν η Μοίρα, Να είνε τα δικά σου μάτια Βρύσες μαργαριταριών. Είπε η Μοίρα, όταν γελάς Να μοσκοβολούν Απρίληδες Από των καρδιών τα βάθη Και ως τα βύθη των πετρών, Και τανθίσματα ναπλώνονται, Να ξαφνίζουν πέρα ως πέρα, Κρίνων και ναρκίσσου κήποι Στις παγοστεφάνωτες κορφές, Και χλωρών δασών παράδεισοι Μέσα στάδεια των ερήμων. Και όταν κλαις, είπεν η Μοίρα Να λαμποκοπούν στους ήλιους Καλιφάδων θησαυροί, Και να φθάνουνε τα χέρια Και να δρέπουν σαν καρπούς Και για τα στεφάνια των ρηγάδων, Και για τα παιγνίδια των παιδιών, Όσα οι μάγοι κρύβουν λυχνιτάρια Σε απλησίαστους κρυψώνες, Και στα έγκατα της γης Τα δρακοντοφύλαχτα χρυσάφια. Και είπε η Μοίρα, όταν γελάς, Οι λαοί να ξεχωρίζουν Μέσ από τους όχλους των βαρβάρων, Να γλυκοχαράζουν οι πατρίδες, Και να μεγαλώνουν οι μικροί, Και της Ιστορίας η Μούσα Νέα φωτοκορώνα να φορή, Και το πάτημά της να φυτρώνη Τα σπαθιά, ταλέτρια και τις λύρες! Και όταν κλαις, είπεν η Μοίρα Να φλογίζουν οι καϋμοί, Να πονούνε οι πόνοι, και ύστερα Νάρχωνται οι μεγάλες γέννες Των μεγάλων ιδεών Και των έργων των μεγάλων, Στων μοναχικών τους στοχασμούς, Στων ξεχωριστών τους κόσμους! 11 Το άνθος είσαι πουφυτρώνει Σε μιας άκρης γη, Και σε λίμνη βαθειά γέρνει Να καθρεφτιστή. Είσαι η μνήμη εσύ των πρώτων Χρόνων των αγνών, Τόνειρο των αγεννήτων Είσαι ροιζικών. Δείχνεις κάτι από τη χάρη Του ώμορφου παιδιού· Κάτι κλεις που αγριαστράφτει Μέσ' στο χάος του νου. Των πρωτόφαντων ερώτων Είσ' η ολάσπρη ορμή, Και είσαι των αγίων θανάτων η γαλήνη εσύ. Κ' ενώ απλώνεται το χέρι Να χαϊδέψη εσέ, Δέεται η ψυχή στα χείλη· ω ναέ! ναέ! 12 Λειτουργοί, ω ναέ, διαβαίνουν Και θυσιαστάδες, ω βωμέ, Και είν' ολόλευκη η ψυχή τους Ως η φορεσιά τους· και είνε Και θυσίες και λειτουργίες Και όλες προς εσένα οι προσφορές, Από τα λευκότατα των όντων, Της δικής σου ασπράδας ίσκιος. Και είνε παλληκάρια που πεθαίνουν Από κάποιους Χάρους που είν' ολόγλυκοι, Για την ωμορφιά σου τη γυναίκεια Και για τη γυναίκεια σου απονιά. Και είνε αγνοί που γίνονται φονιάδες Για να σ' αποχτήσουν, όχι εσέ, Του ίσκιου σου τον ίσκιο, και τους φτάνει. Και τους αγαθούς και τους δικαίους Είδα σε θριάμβων άρματα Και σε μαρτυρίων σταυρούς, Κ' εσύ τάρματα οδηγούσες, Κ' έγερναν οι σταυρωμένοι Κ' έσβυναν με τόνομά σου, Και η στερνή πνοή τους προς εσέ Σα λιβάνι ανέβαινε· Και είδα τους απλούς και ταπεινούς, Μυθοπλάστες ραψωδοί, Με τη φλόγα των Ομήρων Να σου τραγουδούν εσένα: «Σ' είδεν ο Ήλιος, κοντοστάθηκε, Κι άργησε να βασιλέψη!» Και είδα σε να δασκαλεύης Τους τεχνίτες των ναών Και των παλατιών τους οικοδόμους, Κ' ένοιωσα ν' αργοσαλεύης Μεσ στων αγαλμάτων τη γαλήνη, Όπου οι μαρμαρένοι λαοί ζουν, Ω! οι λαοί που ζουν σ' αιώνιον άνθισμα Στην πατρίδα που η πατρίδα μου είνε, Που είνε των ωραίων η πατρίδα, Που είνε και η πατρίδα σου! Και είδα να γυρεύουν σε οι ζωγράφοι Στις μαλακωσύνες των γραμμών Και στις τρικυμίαις των χρωμάτων· Και είδα κ' έπιασα και γροίκησα Την ολόκληρη τη δόξα σου στον ήχο. Δώσε μου τη χάρη, μεγαλόχαρη, Τις αγάπες όλες που γεννάς, Κι' όλες τις θυσίες που φέρνεις Μέσα στης ζωής τα αιματορέμματα Και στα χρυσοσύγνεφα του ονείρου, Όλα, οράματα μαρτύρων, Έργα ηρώων, λαών τραγούδια, Και τους λαμπροθόλωτους ναούς, Και τα βαρυθέμελα παλάτια, Και των αγαλμάτων τους λαούς Τους τρισγαληνούς και τους αθάνατους, Στην πατρίδα που η πατρίδα μου είνε, Που είνε των ωραίων η πατρίδα, Που είνε και η πατρίδα σου, Και τις μαλακώτατες γραμμές Μεσ' στις τρικυμίες των χρωμάτων Και τη δόξα σου που ολόκληρη τον ήχο Το δυσκολοξάνοιχτο γιομίζει,% Δώσε μου τη χάρη, μεγαλόχαρη, Όλα αυτά να τα συμπλέξω, Και να τα ταιριάσω αχώριστα Μέσα σε ό,τι κάτου εδώ Φύσηξε το Πνεύμα που να μοιάζη του: Μέσ' στο Λόγο, μεσ' στο Λόγο! * Κάτι ολόλαμπρο χαμήλωσεν Εδώ πέρα από τα ύψη, Κ' έπεσε και σκόρπισε Σε φωτοσυντρίμματα· «%Μόλις άγγιξες τα κρύα της γης, Ω φωτιά ουρανόσταλτη, Σβύστηκες και απόμεινες κ' εσύ Βαρειά μαύρη σιδερόπετρα! Από ποια πατρίδα αστέρινη Και από ποια μας ήρθες ξένα; Λάβα, μη σε τίναξε Καμμιάν Αίτνα ακοίμητη Της Εκάτης που όλο πολεμά Στον ολάδειο κόσμο της Να κρατήση σε άσβυστες φωτιές Της ζωής τα ξεψυχίσματα; Μη χαιρόσουν το ξεγνάντεμα Του ήλιου με άλλα αστέρια ομάδι, Κ' έτσι σαν ξεχάστηκες Μέσ' στα ηλιοπερίγυρα, Σα να παραπάτησες, κ' εκεί Μέσ' στο παράτημα Σ' άρπαξε και σ' έσυρε ως εδώ Το σκληρό της γης γοήτεμα; Μήπως ήσουν στερνολείψανο Αιθερόδαρτου κομήτη Που ηύρε εσέ και σ' έρριξε Στην αιωνιότητα, Μέσ' στο χαλασμό και στο σβυσμό, Του πολυβασάνιστου Κύκλου του στερνό αναστεναγμό, Και στερνόν εκείνου ανάθεμα;» « % Άνθρωποι! είμαι ο ουρανόλιθος, Είμαι η αποσβυσμένη φλόγα, Είμαι η σιδερόπετρα η γιγαντοτίναχτη· Στάστρο εγώ γεννήθηκα της γης! Τόπος μου είν' ο τόπος σας· Από το ταξίδι του Παντός Φέρνω κάποια χαιρετίσματα! Και ήταν οι καιροί οι προκόσμιοι, Και δεν ήτανε χυμένα Τα βουνά τα πέλαγα Τα ζαφειροσμάραγδα· Σάλεμα ή φτερούγιασμα ζωής, Τίποτε Από στόματα Μύρια μύδρους τίναζε φωτιάς η γη, πύρινη δρακόντισσα· Από κάποιο στόμα ολόβαθο Ξετινάχτηκα και πήγα, Πήγα, ω κυκλογύρισμα Μέγα και αμολόγητο! Έφυγα πυρό της γης πουλί, Και ήρθα αστέρι ουράνιο. Καταφρονεμένη μας φωλιά! Και ήρθα, και γροικήστε με, άνθρωποι! Είδα την πνοή τη Δύναμη Και είδα τη φωτιά την Ύλη, Και όπου κιάν επέρασα, Και όπου και αν αγνάντεψα, Είδα ως καθρεφτίσματα της γης Τάστρα τα φεγγόβολα. Κάποιο χ α ί ρ ε πάει από παντού Προς τη γη την Ηλιογέννητη! 20 Ιανουαρίου%6 Φεβρουαρίου 1900. ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΥΠΩΜΕΝΑ ΧΩΡΙΣΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΜΟΥ ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑΝ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΟΥ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΤΟΥ ΚΡΥΣΤΑΛΛΗ ΙΑΜΒΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΙΣΤΟΙ ΤΑΦΟΣ ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΥΠΩΜΑ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΟΥ ΓΥΦΤΟΥ ΟΙ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΙ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΤΡΙΛΟΓΙΑ ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΑΣ End of Project Gutenberg's The Greetings of the Sun-born, by Kostis Palamas *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ΟΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΊ ΤΗΣ ΗΛΙΟΓΈΝΝΗΤΗΣ *** Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed. Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. START: FULL LICENSE THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license. Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. 1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that: • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.” • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works. • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. • You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws. The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate. While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate. Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org. This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.