The Project Gutenberg eBook of Primus Annus
    
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this ebook or online
at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States,
you will have to check the laws of the country where you are located
before using this eBook.

Title: Primus Annus

Author: W. L. Paine
        Cyril Lyttleton Mainwaring

Release date: February 26, 2018 [eBook #56651]

Language: English, Latin

Credits: Produced by an anonymous Project Gutenberg volunteer


*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK PRIMUS ANNUS ***




Produced by an anonymous Project Gutenberg volunteer.




[Transcriber's Notes:
i) the text mixes 'littera' and 'līttera' (short/long 'i').
   Dictionaries generally consider 'littera' as more correct.
ii) it states 'lēctus, ī, m.' (=bed) in the original, but 'lĕctus' is correct.
    NB: the adjective 'lēctus, a, um' is indeed with 'long e'.
iii) it considers the Nom./Acc.Plural ending of the
     3rd declension/imparisyllabica ("-es", e.g. leōn-es) as short,
     whereas is it usually considered Grammars as long,
     cf. Allen & Greenough, New Latin Grammar, §§55ff.]

LINGUA LATĪNA
PRĪMUS ANNUS

BY W. L. PAINE
AND
C. L. MAINWARING

OXFORD
AT THE CLARENDON PRESS
1912

PREFACE

THE book is the result of three years' experience in
teaching Latin on the Direct Method, during which
time we have used the proofs in various forms. In
a method, whose essential is spontaneity, it is intended
rather to be suggestive—to present one line along
which the principles of this method can be followed,
and it must rest with the individual teacher to modify
it, as his experience leads him. Further, it is still in
an experimental stage, and we shall be most happy to
receive suggestions both on the general scheme and on
the details of the book, from teachers using it. In
scope it includes practically all constructions which do
not involve the Subjunctive Mood or Oratio Obliqua,
and can be done in a year by an average class which
devotes an hour a day to Latin.

We wish to express our thanks to Mr. S. O. Andrew
for his great assistance in the scheme of the book and
the arrangement of the Grammar and Syntax; to Dr.
W. H. D. Rouse and Prof. E. V. Arnold for reading
the proofs and offering many valuable suggestions;
and to Mr. E. M. Carter for the picture of the Villa
Corneliana.

The need for accurate pronunciation, in a method
where the appeal is largely made to the ear, is obvious,
but a note of explanation may be necessary, of the
principle we have followed in marking the 'hidden
quantities.' We have marked the vowel long
(1) If there seems evidence of its length from its
derivation.
(2) If it precedes the combinations -ns, -nf, -gn, e.g.
īnsula, cōnferō, stāgnum; or the inceptive -sc
e.g. expergīscor.
N.B. — discō is an exception to this rule.
(3) If it precedes a hidden _g_, e. g. tāctum (tangō).
Diphthongs and short vowels have been left unmarked.

W. L. P.
C. L. M.
WHITGIFT SCHOOL, CROYDON.
July, 1912.

INTRODUCTION

THIS course is an attempt to apply the Direct
Method to the teaching of Latin. The method, when
used for modern language teaching, is based on a
psychological principle of imitation; the learner learns
by imitating his master, by saying what he says, the
grammar only coming in afterwards to explain practice.
In the teaching of Latin, this method is modified
in an essential particular by the character of the Latin
language itself; Latin is so highly inflected, and so
much of its syntax is strange to the learner, that the
grammar must form the basis throughout and determine
to some extent the arrangement of subject-matter.

In using the present book, the teacher will generally
find a certain sequence of treatment convenient, or even
necessary:

(1) Before a new exercise (or story) is touched, a new
point of grammar has to be explained. This is put
before the class by means of concrete examples, and
then elucidated by reference to Pure Grammar; it is
then applied by frequent and varied oral practice,
drawn not from the story but from the vocabulary
already possessed by the class; e.g. if the Accusative
of Extent is under consideration the oral practice will
consist of questions like the following: 'Quamdiū in
lūdō sumus cottīdiē?' 'Quam longe tū abes ā magistrō?'
'Quam longē tabula distat ā iānua?' and the like. In
this way faults will be prevented from taking root; the
oral practice should at any rate be continued until the
new point of grammar is thoroughly understood and
can be accurately applied.

(2) The story is now taken in hand, and is explained
in the first instance (with books closed) by the master,
in Latin, and driven home by repeated questions put
to the class. It is important, in this stage, that the
class shall not merely listen and understand but shall
also speak; where they cannot explain anything themselves
they must repeat the explanation given by the
master. When they have got on a little way in the
course they will begin to take down explanations of
important words in their notebooks and learn them by
heart.

(3) The story can now be read in class from the
book; this should never be done until it can be
attempted with confidence, and when it is done the
teacher should insist upon intelligent expression. The
subject-matter and vocabulary can now be set for
homework; the hearing of it will usually lead to the
story being reconstructed by means of question and
answer, the questions being varied in every possible
way to ensure plasticity and liveliness of mind.

Each teacher will use his own discretion about the
'pensa' bearing in mind the great principle that
nothing is to be written down until it has been understood
and practised.

It may be found difficult to apply the above rules
at first, but they will become almost mechanical with
the teacher as the work progresses; and as regards
the first lessons of all in this book, it will be obvious
that they are mere adumbrations, which leave the
teacher scope for 'filling in'. It has been our experience
that the use of the Direct Method in Latin
awakens keen interest on the part of the learner.
This interest is not necessarily an end in itself, but
a good teacher will make it his business to take advantage
of it in order to get out of the Latin lessons
that exact and rigorous intellectual discipline which
they ought to afford. One sometimes hears teachers
say that the Direct Method makes a foreign language
easy; such men betray themselves when they say so,
for anybody who has seriously tried it knows that the
new method is far more exacting, for teacher and
learner alike, than the old. Yet boys take to it eagerly,
for they cannot forget at any stage of it that they are
occupied with something real.

S. O. ANDREW.
WHITGIFT SCHOOL, CROYDON.

PRIMUS ANNUS

PRĪMA LĒCTIŌ: Lītterae et Prōnuntiātiō.

SECUNDA LĒCTIŌ: Verbum.

Recitā, respondē, surge, cōnsīde, dīc, venī.
Quid facis? Recitō. Quid faciō? Recitās. Quid facit?
  Recitat.

Recitāte, respondēte, surgite, venīte.
Quid facitis? Recitāmus. Quid facimus? Recitātis.
  Quid faciunt? Recitant.

TERTIA LĒCTIŌ: Prōnōmen.

Ego interrogō, tū respondēs, ille audit.
Ego et ille surgimus; nōs stāmus.
Tū et ille cōnsīditis; vōs sedētis. Illī veniunt.
Quis docet? Magister docet. Quis discit? Discipulus
  discit.
Magister etiam scrībit; discipulus spectat.
Nēmō stat, omnēs sedent. Omnēs recitant, nēmō silet.

QUĀRTA LĒCTIŌ: Interrogātiō.

Recitāsne tū? Minimē, magister, ego audiō.
Audīsne? Ita, magister, audiō.
Nōnne vōs sedētis? Sānē, magister, nōs sedēmus.
Surgitne ille an cōnsīdit? Neque surgit neque cōnsīdit,
  sed stat.
Audiuntne illī an spectant? Et audiunt et spectant.
Scrībōne ego an interrogō? Nōn scrībis, sed interrogās.
Intellegitisne omnēs annōn? Intellegimus.

QUĪNTA LĒCTIŌ: Nōmen.

Quid est illud? Mēnsa est illa. Quid est hoc? Sella
est haec.

Iānua, fenestra, tabula, crēta, carta, pāgina, līttera, lingua,
dextra, sinistra, pila, camera.

Quid est illud? Nōnne scīs? Minimē, magister, nesciō.

SEXTA LĒCTIŌ: Adiectīvum.

Quālis est tabula? Quadrāta est tabula. Pila est rotunda.

Iānua et longa et angusta est, sed tabula lāta est. Crēta
alba est, lingua rubra, tabula nigra. Iānua clausa
est; fenestra nōn clausa sed aperta est. Neque haec
līttera, neque illa rubra est: haec nigra est, illa
caerulea.

Quanta est mēnsa? Māgna est mēnsa, sed sella parva.

SEPTIMA LĒCTIŌ: Cāsus Accūsātīvus.

Quid vidēs? Crētam videō, ō magister.

Pāginam tangō, sūmō, teneō, pōnō.

Ego albam crētam habeō, vōs nigram tabulam vidētis.

Discipulus iānuam aperit; nunc aperta est iānua; apertam
iānuam vidētis.

Magister fenestram claudit; nunc clausa est fenestra;
clausam fenestram vidētis.

Parvam crētam sūmō; māgnam lītteram et longam
sententiam scrībō.

Spectāte omnēs! Dextra sinistram tangit; nunc dextram
sinistra tangit.

OCTĀVA LĒCTIŌ: Adiectīvum Possessīvum.

Mea est haec crēta; meam crētam vidētis. Tua est illa
sella; tuam sellam mōnstrō. Mārcus suam sellam
habet. Nostra tabula est haec; nostram tabulam
spectāmus. Vestra camera est haec: spectāte vestram
cameram! Magister suam cameram habet.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: recitō, stō, respondeō, sedeō, surgō, faciō,
veniō.
B. Respondē:
(i) Quālis est iānua, fenestra, tabula, crēta, pila?
(ii) Quanta est mēnsa, sella, crēta, līttera B, haec sententia?
(iii) Quālem crētam teneō?
(iv) Quālem tabulam habēmus?
(v) Quālem pāginam tangis?
(vi) Quālem fenestram vidēs?
(vii) Quantam sententiam scrībis?
(viii) Quantam cameram habētis?
(ix) Cūius est crēta? camera?
(x) Cūius sellam habēs?

NŌNA LĒCTIŌ. Prīma Dēclīnātiō.
Carta Eurōpae.

Hīc est terra, illīc est aqua. Spectāte! hīc terram,
illīc aquam vidētis. Quālis est terra? Terra rubra est,
sed aqua caerulea. Nunc īnsulam mōnstrō; Corsica est
īnsula, Britannia etiam īnsula est. Britannia māgna,
Corsica parva īnsula est. Īnsulane est Ītalia? Minimē,
Ītalia nōn īnsula sed paenīnsula est. Neque Ītalia
neque Hispānia īnsula est; longa paenīnsula est Ītalia,
Hispānia ferē quadrāta paenīnsula, Graecia acūta paenīnsula.
Quālis terra est Helvētia? Helvētia neque īnsula
neque paenīnsula est, sed terra inclūsa. Britinnia est
nostra patria. Melita prōvincia nostra est. Hīc
Rōmam mōnstrō; Hispānia erat Rōmāna prōvincia;
Gallia etiam Rōmāna prōvincia erat. Nunc aliam prōvinciam
Rōmānam mōnstrō; Sicilia etiam, māgna īnsula,
prōvincia erat, sed Germānia nōn erat prōvincia.

PĒNSUM.
A. Ēdisce vocābula.
B. Scrībe respōnsa:
(i) Quid est Hispānia? Sardinia? Helvētia?
(ii) Quālis et quanta terra est Sicilia? et Ītalia?
(iii) Utra īnsula est māgna, Sardinia an Hibernia?
(iv) Utra paenīnsula est longa, Ītalia an Hispānia?
(v) Quae īnsula Rōmāna prōvincia erat?
(vi) Cūius patria est Britannia?
(vii) Cūius prōvincia est Melita?
(viii) Quālem iānuam habēs?
(ix) Quālem sententiam scrībis?
C. Scrībe interrogāta ad haec respōnsa:
(i) Pila est illa.
(ii) Linguam tangō.
(iii) Nigra est tabula.
(iv) Māgna īnsula est Britannia.
(v) Clausam fenestram vidēmus.
(vi) Vōs sedētis.
(vii) Britanniam nōn Galliam mōnstrō.
(viii) Mea est haec pāgina.
(ix) Melita est nostra prōvincia.

DECIMA LĒCTIŌ. Numerus Plūrālis.
Carta Eurōpae.

Multae prōvinciae sunt, ūna, duae, trēs, quattuor,
quīnque, sex, septem, octō, novem, decem. Quot
īnsulae sunt? Nōnne multās etiam īnsulās vidētis?
Ecce! multās īnsulās mōnstrō, ūnam, duās, trēs, quattuor,
quīnque, sex, septem, octō, novem, decem. Multae
et ferē innumerae sunt īnsulae.

Quot māgnae īnsulae sunt? Paucae sunt māgnae
īnsulae, trēs vel quattuor, Britannia, Corsica, Sardinia,
Sicilia.

Quantae sunt īnsulae? Māgnaene sunt omnēs? Minimē,
nōn omnēs sunt māgnae. Hīc duās īnsulās vidētis;
altera māgna, altera parva est. Sicilia et Melita, quantae
īnsulae sunt, māgnae an parvae? Altera est māgna,
altera parva.

Illīc sex prōvinciās vidētis, Britanniam, Galliam, Hispāniam,
Sardiniam, Siciliam, Graeciam. Māgnaene sunt
annōn? Nōn omnēs māgnae sunt, sed aliae māgnae,
aliae parvae sunt. Aliae terrae Rōmānae erant, aliae
barbarae erant: sed prōvincia nūlla erat barbara.

PĒNSUM.
A. Ēdisce vocābula.
B. Respondē:
(i) Quot et quae prōvinciae Rōmānae erant īnsulae?
(ii) Quot clausās fenestrās vīdēs, et quot apertās?
(iii) Spectā cartam! Quot īnsulās vidēs?
(iv) Omnēsne fenestrae clausae sunt annōn?
(v) Omnēsne lītterās māgnās scrībis annōn?
(vi) Quot lītterās scrībis, cum 'carta Eurōpae' scrībis?
(vii) Scrībe contrāria: _multae, omnēs, haec, surgunt, silēte,
respondēs_?

ŪNDECIMA LĒCTIŌ. Ordinālia.
Hōrae.

Duodecim omnīnō hōrae sunt. Māne sunt sex, prīma,
secunda et cēterae; sexta hōra merīdiēs vocātur. Sex
etiam hōrae sunt post merīdiem. Quota hōra est, cum
māne surgimus? Aut prīma aut secunda hōra est, cum
māne surgimus; secunda hōra est, cum prandēmus;
tertia hōra est, cum Latīnam linguam discimus; quārta
hōra est, cum Gallicam linguam discimus; quīnta hōra
est, cum mathēmaticam scientiam discimus; nōna ferē
est, cum lūdimus, undecima, cum cēnāmus.

Nox quattuor vigiliās habet, prīmam, secundam, tertiam,
quārtam. Aut prīma aut secunda est vigilia, cum
dormīmus; deinde trēs ferē vigiliās, novem hōrās, dormīmus
et māne iterum surgimus.

PĒNSUM.
A. Ēdisce numerōs.
B. (i) Scrībe _interrogant_.
 Quot lītterae sunt?
 Quot lītterās scrībis?
 Quota līttera est t, r, g, n?
 Quae līttera est altera, quārta, septima, nōna?
(ii) Quot hōrae sunt māne? Quot post merīdiem?
 Quot omnīnō?
(iii) Quota hōra nunc est? Quota est haec lēctiō?
(iv) Quota hōra est, cum Latīnam linguam discis?
 cum Gallicam linguam discis? cum mathēmaticam
 scientiam discis? cum prandēs? cum
 lūdis? cum cēnās? cum dormīs? cum surgis?
(v) Quot hōrās nox habet? Quot hōrās vigilia habet?
 Quot sellās habēs? Quot sententiās haec pāgina
 habet?

DUODECIMA LĒCTIŌ.
Praepositiōnēs: Cāsus Accūsātīvus. (Ubi?)
Carta Eurōpae.

Discipulī intrā cameram sedent; magister extrā
cameram est. Hic cameram intrat et prope tabulam
stat et ante tabulam cartam pōnit. Nēmō nunc tabulam
videt, nam post cartam tabula est, sed omnēs cartam
spectant. Magister interrogat: 'Ubi est Germānia, suprā
an īnfrā Ītaliam? Nōnne intellegitis? Spectāte, dum
hoc mōnstrō. Suprā Ītaliam est Germānia et Ītalia est
īnfrā Germāniam. Quae īnsula īnfrā Ītaliam est?'
Discipulus respondet: 'Sicilia īnsula īnfrā Ītaliam est.'
Magister dīcit: 'Bene respondēs; Ītalia igitur inter
terrās Germāniam et Siciliam iacet. Ītalia etiam est
inter paenīnsulās Hispāniam et Graeciam.'

Sicilia īnfrā Ītaliam et suprā Āfricam est: inter terrās
igitur Ītaliam et Āfricam iacet. Helvētia inter Germāniam
et Ītaliam iacet, Gallia inter Hispāniam et
Germāniam, vel inter Ītaliam et Britanniam.

Spectāte nunc īnsulās: multās vidētis. Corsica est
prope Sardiniam, Sardinia prope Corsicam. Circum
īnsulās aquam vidētis, sed circum Helvētiam terrās.

PĒNSUM
A. Dēclīnā: mōnstrō, iaceō, cēnō, prandeō, lūdō, dormiō.
B. Respondē:
(i) Ubi discipulī sedent? (intrā.)
(ii) Ubi magister stat? (extrā.)
(iii) Ubi est tabula? (post.)
(iv) Ubi cartam vidēs? (ante.)
(v) Ubi est Ītalia? (īnfrā.)
(vi) Ubi Sicilia iacet? (suprā.)
(vii) Ubi iacet Gallia? (inter.)
(viii) Ubi Britannia est? (prope.)
(ix) Ubi est aqua? (circum.)
(x) Ubi discipulus stat? (tabula.)
(xi) Ubi est Melita? (Sicilia.)
(xii) Ubi est Āfrica? (Eurōpa.)
(xiii) Inter quās paenīnsulās est Italia?
(xiv) Prope quam īnsulam Corsica iacet?
(xv) Quās terrās circum Helvētiam vidētis?

TERTIA DECIMA LĒCTIŌ.
Praepositiōnēs: Cāsus Accūsātīvus (Quō?) et Vocātīvus.
Camera.

Magister intrā cameram sedet; Mārcus autem extrā
cameram stat. Hic iānuam pulsat, ille clāmat: 'Hūc
intrā!' Mārcus iānuam aperit, in cameram venit, ad
mēnsam it, ante mēnsam stat; tum, 'Salvē,' inquit,
'ō magister.' Ille respondet: 'Et tū salvē, Mārce; claude
iānuam, ad sellam ī, cōnsīde!' Mārcus iānuam claudit,
circum cameram ambulat, ad sellam it, cōnsīdit.

Magister nunc, 'Quīnte et Tite,' inquit, 'īte ad fenestrās!'
Illī surgunt et ad fenetrās eunt et prope fenestrās
stant. Magister ita exclāmat: 'Aperīte fenestrās!'
Fenestrās aperiunt et ad sellās redeunt.

PĒNSUM.
A. Respondē:
(i) Ubi Mārcus est? (camera.)
(ii) Quō intrat? (camera.)
(iii) Ubi stat? (mēnsa.)
(iv) Ubi ambulat? (camera.)
(v) Quō it? (sella.)
(vi) Quō Quīntus et Titus eunt? (fenestrae.)
(vii) Ubi stant? (fenestrae.)
(viii) Quō redeunt? (sellae.)
(ix) Quō Britannī eunt? (Gallia.)
B. Scrībe interrogāta ad haec respōnsa:
(i) Intrā cameram discipulī sedent.
(ii) In cameram magister venit.
(iii) Prope mēnsam est mea sella.
(iv) Inter cartam et tabulam discipulus stat.
(v) Ad fenestrās discipulī eunt.
(vi) Ad sellās redeunt.

QUĀRTA DECIMA LĒCTIŌ. II Dēclīnātiō.
Lūdus.

Lūdus est locus, ubi cottīdiē puerī discunt et magistrī
docent: lūdus multās camerās habet, ubi discipulī magistrīque
labōrant. Hic vīgintī ferē discipulōs docet et
cottīdiē multās sententiās corrigit; illī audiunt, recitant,
scrībunt; loculōs, tabellās, stilōs habent; multōs etiam
librōs habent, Anglicōs, Gallicōs, Latīnōs: aliī librī
caeruleī sunt, aliī rubrī. Circum cameram sunt quattuor
mūrī; hic mūrus iānuam habet, illa fenestrās, tertius
tabulam nigram, quārtus pīctūrās.

Extrā lūdum campus lātus iacet; campum per fenestram
vidētis; locus est, ubi puerī lūdunt et inter sē
currunt. Lūdus autem est locus, ubi nōn lūdunt sed
labōrant. Circum campum est altus mūrus.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: intrō, habeō, corrigō, eō, labōrō, currō, clāmō.
B. Respondē:
(i) Quālis est stilus, lūdus, liber, mūrus, aqua, campus?
(ii) Quālēs sunt discipulī, loculī, puerī, magistrī, pāginae,
pīctūrae?
(iii) Quālem tabellam, lūdum, stilum, campum habēs?
(iv) Quālēs librōs, mūrōs, sellās habētis?
(v) Quot magistrī cottīdiē tē docent?
(vi) Quot mūrōs camera tua habet?
(vii) Quot stilōs, librōs, campōs, tabellās habēs?
(viii) Quot puerōs circum tē vidēs?
(ix) Quis prope tē labōrat? Quem prope tē habēs?
(x) Ubi sunt mūrī?
(xi) Quid facit discipulus?
(xii) Quōmodo vocātur locus ubi labōrās? locus ubi
 sedēs? locus ubi lūdis?

QUĪNTA DECIMA LĒCTIŌ.
Praepositiōnēs: Cāsus Ablātīvus. (Unde?)
Camera.

Tertia hōra est: discipulī cameram intrant, ad sellās
eunt, cōnsīdunt. Nunc magister etiam intrat et omnēs
ex sellīs surgunt et exclāmant: 'Salvē, ō magister!'
Ille crētam ā mēnsā sūmit et sententiās scrībit. Tum
cōnsīdit et 'Recitate,' inquit, 'omnēs.' Discipulī ex
tabulā recitant. Deinde magister 'Tū, Mārce!' inquit,
'ad tabulam ī et eam extergē!' Mārcus ā sellā ad
tabulam it, prope tabulam stat, tabulam exterget; tum
ā tabulā ad sellam redit. Quīntus et Titus ā sellīs ad
fenestrās eunt, fenestrās aperiunt, ā fenestrīs ad sellas
redeunt.

Magister, 'Aperīte,' inquit, 'librōs! Tu, Sextus, ex
librō recitā.' Sextus antem respondet: 'Nūllum librum
hīc habeō: extrā enim cameram est.' Magister, 'Ī igitur,'
inquit, 'ex camerā et librum tuum pete!' Sextus ex
camerā exit, librum petit, in cameram redit, ex librō
recitat. Omnēs nunc ex librīs recitant. Ūnus autem
ex discipulīs Gallus est; ex Galliā venit neque Anglicam
linguam intellegit: sed Latīnās sententiās bene recitāre
potest.

Post lūdum magister ā mēnsā abit et ex camerā exit.
Tum discipulī ā sellīs abeunt, ē lūdō exeunt, per campum
currunt, domum redeunt.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: camera, sella, discipulus, magister.
   exemplī grātiā: mēnsa, -am, -ā, stilus, -um, -ō.
                     -ae, -ās, -īs,    -ī, -ōs, -īs.
B. Respondē:
(i) Unde surgitis? (sellae.)
(ii) Unde magister crētam sumit? (mēnsa.)
(iii) Unde discipulī recitant? (tabula.)
(iv) Quō Mārcus it? (tabula.)
(v) Quō Quīntus et Titus eunt? (fenestrae.)
(vi) Unde abeunt? (fenestrae.)
(vii) Unde Sextus recitat? (liber.)
(viii) Unde Gallus venit? Germānus? Hispānus?
       Ītalus?
(ix) Quō īs, cum tertia hōra est? (lūdus.)
(x) Unde post lūdum puerī exeunt? (campus.)
(xi) Quō redeunt?

SEXTA DECIMA LĒCTIŌ.
Praepositiōnēs: Cāsus Ablātīvus. (Ubi?)
Lūdus.

In Britanniā sunt multī lūdī et campī; in lūdō multī
puerī labōrant, lūdunt in campō; innumerī igitur discipulī
in tōtā Britanniā sunt. In lūdis sunt multae
camerae, in camerīs multae sellae, in sellīs discipulī
sedent. In camerā etiam sunt quattuor mūrī; in prīmō
mūrō est iānua, in alterō fenestrae, in tertiō tabula nigra,
in quārtō pīctūrae.

Magister ā sellā surgit, crētam ā mensa sūmit, trēs
sententiās in tabulā scrībit, prīmam in summā tabula,
alteram in mediā, tertiam in īmā. Multae lītterae in
sententiā sunt, permultae in pāginā, in tōtō librō innumerae.
Nunc magister cartam Eurōpae mōnstrat. In
summā cartā est Britannia, ubi Britannī habitant; in
mediā est Helvētia, in īmā Sicilia. Graecia est ā dextrā,
ā sinistrā Hispānia. Graecī in Graeciā habitant, in
Hispāniā Hispānī. In mediā aquā multās īnsulās
vidētis.

Nunc magister in mediā camerā stat et ad sellās sē
vertit. Fenestrae sunt ā dextrā, iānua ā sinistrā, sellae
ā fronte, tabula ā tergō. Ad iānuam sē vertit: ubi sunt
fenestrae, iānua, sellae, tabula?

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: tabula nigra, campus lātus, stilus ruber, liber
māgnus.
B. Respondē:
(i) Ubi labōrās?
(ii) Ubi lūdis?
(iii) Ubi sunt camerae?
(iv) Ubi sunt sellae?
(v) Ubi sedētis?
(vi) Ubi magister sedet?
(vii) Ubi pīctūrās vidēs?
(viii) Ubi pēnsum scrībis?
(ix) Ubi magister prīmam sententiam scrībit? alteram?
tertiam?
(x) Ubi sunt pāginae?
(xi) Magister sē ad fenestrās vertit: ubi sunt fenestrae,
iānua, sellae, tabula? Ubi magister stat?
(xii) Ubi sunt Britannia, Hispānia, Gallia, Germānia,
Āfrica, Graecia?
(xiii) Ubi sunt īnsulae?
(xiv) Ubi habitant Ītalī, Helvētiī, Germānī, Gallī?

SEPTIMA DECIMA LĒCTIŌ. Concordia Adiectīvī.
Agricola Rōmānus.

In cartā appārent terra et aqua. In terrā sunt
incolae—in Galliā Gallī habitant, in Germaniā Germānī.
Hanc aquam ōceanum vocāmus, sed illam
fluvium. In Ōceanō nautae labōrant. Ister fluvius
longus est et lātus; Padus, fluvius angustus et rapidus,
per Ītaliam fluit. Prope Padum sunt clīvī altī; nūllī
agrī in summīs clīvīs sunt, sed in īmīs clīvīs multī.
Agricolae agrōs colunt. Agricola ita vocātur quia agrōs
colit; nōn enim clīvōs summōs neque silvās colit, sed
agrōs in īmīs clīvīs et in rīpā colit. Incolae Rōmānī
multōs agrōs habent neque suōs agrōs colunt: agricolae
igitur prō incolīs Rōmānīs in agrīs labōrant. Nautae
nōn in terrā labōrant, sed in Ōceanō. Britannī nautae
prō patriā Britanniā et incolīs Britannīs in Ōceanō
pūgnant.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: fluvius longus, patria nostra, incola
Rōmānus, agricola Gallus, nauta Britannus.
B. Respondē:
(i) Sī aqua circum terram est, quōmodo vocātur?
(ii) Sī per terram fluit, quōmodo vocātur?
(iii) Quid agricola colit? ubi labōrat?
(iv) Quālis fluvius est Padus? ubi fluit?
(v) Ubi sunt agrī?
(vi) Quis agrōs colit?
(vii) Quī nautae in Ōceanō pūgnant?
(viii) Quī incolae in Galliā, in Ītaliā, in Hispāniā habitant?
(ix) Quō Padus fluvius fluit? et unde?
(x) Quid vidēs in rīpīs?
(xi) Cūius in camerā labōrās?
(xii) Prō quibus Rōmānī nautae pūgnant?

DUODĒVĪCĒNSIMA LĒCTIŌ. Genus Neutrum.
Arma Rōmāna.

Castra Rōmāna quadrāta sunt. Rōmānī vāllum circum
castra aedificant, extrā vāllum terram fodiunt et ita
fossam faciunt. In castrīs sunt multa tabernācula; sī
tabernāculum intrāmus, arma et tēla vidēmus. Arma
sunt galea et scūtum et lōrīca. Tēla sunt hasta et
gladius et iaculum. Rōmānus iaculum acūtum iacit,
hastam longam trūdit. Cum pūgnāre vult, gladium ex
vāgīnā stringit.

Ecce! in pīctūrā Rōmānus gladium gerit; gladius ā
dextrā, nōn ā sinistrā pendet. Bracchium sinistrum
scūtum oblongum tenet; Gallus autem nōn scūtum,
sed clipeum rotundum gerit. Sī puer Britannus pūgnāre
vult, neque tēla neque arma habet, sed pūgnōs. Pūgnus
et bracchium membra sunt; alia membra sunt collum,
tergum, nāsus, oculī.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: tēlum acūtum, māgna castra.
B. Dēclīnā: pendeō, iaciō, trūdō, pūgnō, redeō.
C. Respondē:
(i) Quot colla, bracchia, oculōs, nāsōs, terga habēs?
(ii) Ubi sunt scūtum, gladius, tabernācula, vāllum,
fossa?
(iii) Quae sunt arma? quae tēla?
(iv) Quāle est scūtum? quālis clipeus?
(v) Utrum bracchium clipeum gerit?
(vi) Quid Rōmānus stringit? Quid trūdit? Quid iacit?
(vii) Quōmodo multa in ūnō campō tabernācula vocās?
(viii) Utra castra quadrāta sunt, Gallica an Rōmāna?

ŪNDĒVĪCĒNSIMA LĒCTIŌ. Ablātīvus Īnstrūmentī.
Arma Rōmāna.

Rōmānī, cum pūgnāre volunt, arma et tēla gerunt.
Scūtīs enim sē dēfendunt; tēlīs autem, hastā, gladiō,
iaculō aliōs oppūgnant. Gallus nōn scūtō, sed clipeō
rotundō, sē dēfendit. Puer Britannus nōn tēlīs armīsque
pūgnat, sed pūgnīs; sinistrō pūgnō oppūgnat, dextrō sē
dēfendit; oppūgnāre etiam nōnnunquam dextrō potest.

Membrīs nostrīs multa facere possumus: oculīs enim
vidēmus, linguā recitāmus, bracchiīs pilam iacimus, dextrā
stilum vel crētam, cum scrībere volumus, tenēmus; stilō
in pāginā, in tabulā crētā scrībimus.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: sum, possum, volō, mē dēfendō.
B. Respondē:
(i) Quō īnstrumentō in tabulā scrībis? In pāginā?
(ii) Quibus armīs Rōmānas [Transcriber's note: Rōmānus] sē dēfendit? Gallus?
(iii) Quō membrō scrībis? recitās? pilam iacis?
(iv) Quibus membrīs vidēs? pūgnās?
(v) Utrō pūgnō tē dēfendis? alium puerum oppūgnās?
(vi) Utrō bracchiō Rōmānus scūtum tenet?
(vii) Quibus tēlīs Rōmānus oppūgnat?
(viii) Potesne sinistrā scrībere?

VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ.
Īnfīnītīvus. Cāsus Accūsātīvus. (Quamdiū? Quam longē?)
Titus Rōmam vīsit.

Procul Rōmā agricola et Titus fīlius habitant. Hic
cottīdiē ad lūdum it: bonus enim puer est et iam
Graecam linguam intellegere incipit. Suam linguam
bene dīcere potest, quia magistrī bene docēre possunt.
Nunc tredecim annōs nātus est et Rōmam īre vult.
Itaque agricola Rōmam eum dūcit. Quia Rōma procul
ab agrīs abest, ambulāre nōn possunt: equī igitur eōs
vehunt.

Cum ad portam Latīnam veniunt, ab equīs dēscendunt,
quia viae intrā mūrum inīquae sunt et angustae. Sex
deinde hōrās Rōmae manent; duās hōrās per omnēs
viās eunt et antīqua aedificia spectant; multa enim ex
templīs quadringentōs annōs aedificāta sunt. Deinde
amīcum vīsunt et apud illum prandent. Post prandium
puer spectācula spectāre vult; ad Circum Māximum
igitur eunt, et spectācula trēs hōrās spectant.
Tandem equōs prope portam Latīnam petunt et domum
redeunt.

PĒNSUM.
A. Scrībe īnfīnīntīvum et imperātīvum: ambulō, prandeō,
petō, vehō, dēscendō, absum, redeō, possum, volō,
intrō, dormiō, respondeō.
B. Respondē:
(i) Quot annōs nātus es?
(ii) Quot hōrās Latīnam linguam, Gallicam linguam,
mathēmaticam scientiam cottīdiē discis?
(iii) Quamdiū in campō lūdis?
(iv) Quot hōrās cottīdiē labōrās?
(v) Quot hōrās agricola labōrat?
(vi) In nostrā camerā quot passūs abest fenestra ā
iānuā?
(vii) In tuā camerā quot passūs mēnsa ā fenestrā abest?
(viii) Quamdiū dormīs?
(ix) Quot annōs noster lūdus aedificātus est?
C. Tū es Titus; nārrā fābulam.

ŪNA ET VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ. Nōmina et Adiectīva.
Carta Rōmae.

Rōma in septem clīvīs stat. Ibi Capitōlium vidētis,
templum, ubi māgnus deus habitat. Ūnum nōs Deum
habēmus; sed Rōmānī multōs deōs habent; multa igitur
templa in māgnō oppidō sunt; dī enim suum quisque
templum habent. Ante templum stant altae columnae;
hae tēctum sustinent. Prope templum sunt multa aedificia,
alia parva, alia māgna. Mūrus validus tōtum
oppidum cingit et in hōc mūrō sunt multae portae.
Viae ex oppidō per portās dūcunt. Via Latīna per
portam Latīnam in Latium dūcit; Via Sacra praeter
forum ad Capitōlium, templum sacrum, dūcit. Forum
in mediō oppidō est. Extrā oppidum viae lātae et
aequae sunt; sed intrā mūrum angustae et inīquae.
Campī lātī et apertī sunt. In Campō Mārtiō virī puerīque
lūdunt et sē exercent. Hīc stat Circus Māximus;
ibi Rōmānī māgna spectācula vident; ibi equī currunt
et virī pūgnant. Haec spectācula Rōmānī lūdōs vocant.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: mē exerceō, dūcō, cingō.
B. Dēclīnā: vir sacer, hoc spectāculum, māgnus deus.
C. Respondē:
(i) Ubi Rōma stat?
(ii) Ubi dī habitant?
(iii) Quot deōs nōs habēmus?
(iv) Quae via ad Capitōlium dūcit?
(v) Quid columnae sustinent? Quālēs sunt?
(vi) Quid tēctum sustinet?
(vii) Quid oppidum cingit?
(viii) Quid mūrus cingit?
(ix) Quō dūcit via Latīna?
(x) Ubi virī sē exercent? Quis etiam ibi hoc facit?
(xi) Scrībe contrārium: aequus, angustus, lūdō, exeō, abeō,
campus, ager.
D. Dēscrībe Rōmam.

ALTERA ET VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ.
Cāsus Genetīvus. Adverbium.

Camera.
Brūtus malus discipulus est; male pēnsum facit;
lentē ad lūdum ambulat et saepe sērō venit, sed cito
domum currit; nihil bene facere potest. In lūdō aut
amīcē cum propinquō discipulō lūdit aut inimīcē
pūgnat.

Hodiē Brūtus noster tranquillē in sellā Sextī dormit,
cum subitō Sextus cameram intrat et ita exclāmat: 'Ecce,
ō magister! Brūtus in meā sellā est.' Magister, 'Brūte!'
inquit, 'removē tē Sextī ex sellā et tuam in sellam
statim cōnsīde! Nunc recitā!' Brutus lentē sē removet,
sed, 'Nūllum librum,' inquit, 'hīc habeō.' Magister
respondet: 'Mūrēnae ex librō recitā!' Mūrēnae igitur
librum Brūtus capit et illīus ex librō recitāre incipit.
Male autem recitat et magister ita exclāmat: 'Ō īgnāvē
discipule, stultē semper omnia facis neque unquam
studiōsē labōrās. Nōlī tam īgnāvus esse. Cēterī hūius
lūdī discipulī suōs semper habent librōs, tū autem nunquam
habēs tuum. Exemplum ab illīs cape! Tū semper
illōrum in sellīs sedēs, illōrum librōs habēre vīs. Venī
ad mē!' Ō miserum Brūtum! Dum timidē surgit
et ad mēnsam magistrī lentē appropinquat, inimīcī
ēius spectāculum laetī spectant. 'Properā!' inquit
magister, et ferulam sūmit.

PĒNSUM.
A. Adiectīva scrībe ad haec adverbia: male, lentē, inimīcē,
tranquillē, studiōsē.
B. Adverbia scrībe ad haec adiectīva: bonus, amīcus,
īgnāvus, miser.
C. Contrāria scrībe ad haec vocābula: bene, lentē, studiōsus,
laetus, semper.
D. Respondē:
(i) Sī fluvius lentus est, quōmodo fluit?
(ii) Sī Ōceanus tranquillus est, quōmodo nauta Ōceanum
trānsit?
(iii) Sī sērō ad lūdum venīs, quōmodo ambulās?
(iv) Quōmodo studiōsī puerī labōrant?
(v) Quōmodo cum amīcō lūdis?
(vi) Quōmodo contrā inimīcum pūgnās?
(vii) Quālis puer īgnāvē labōrat?
(viii) Quālis puer male omnia facit?
(ix) Quālēs agricolae agrōs bene colunt?
(x) Quōmodo lūdōs spectās?
E. Respondē:
(i) Cūius est haec camera?
(ii) Cūius est hic lūdus?
(iii) Quōrum est hic campus?
(iv) Quōrum patria est Britannia? Gallia? Germānia?
(v) Cūius librum habēs?
(vi) Cūius in sellā sedēs?
(vii) Cūius ex librō recitās?
(viii) Cūius stilō nunc scrībis?
(ix) Cūius sella ante tuam sellam est?
(x) Cūius sella post tuam est?
(xi) Cūius sella prope tuam est?
(xii) Quōrum sellās circum tuam vidēs?
(xiii) Cūius in sellā Brūtus dormit?
(xiv) Quōrum in sellīs cēterī puerī sedent?
(xv) Cūius ex librō Brūtus recitat?
(xvi) Quōrum ex librīs cēterī puerī recitant?
(xvii) Quōrum librōs bonī puerī habent?
(xviii) Cūius ad mēnsam Brutus appropinquat?
F. Tū es Brūtus; nārrā fābulam dē tē.

TERTIA ET VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ. Cāsus Datīvus.
Camera.

Puerī magistrō sententiās suās dant; magister sententiās
corrigit et puerīs reddit; puerī eī grātiās agunt,
omnēs praeter Brūtum; nam hic nūllās notās accipit et
magistrō ita dīcit: 'Cūr nūllās notās mihi dās? Cūr
nūllae notae mihi sunt?' Huīc magister ita respondet:
'Quia multa in sententiīs tuīs vitia sunt, tibi nūllās
notās dō. Hīs autem puerīs multās dō, quia hōrum in
sententiīs pauca vitia sunt. Tū, Mārce, sententiās tuās
nōbīs recitā!' Brūtus, 'Eheu,' sibi dīcit; Mārcus autem
sententiās cēterīs puerīs recitat. Tum magister pulchrum
librum ā mēnsā sūmit et puerīs mōnstrat et 'Vōbīs,
ō puerī,' inquit, 'semper praemia dō, sī bene pēnsa facitis.
Hodiē Marcō praemium dō. Venī, Mārce, et hunc librum
accipe!' Laetus Mārcus librum ā magistrō accipit et ita
eī exclāmat: 'Māximās grātiās, ō magister, tibi agō!'

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: nota, magister, lūdus, deus, arma, praemium.
B. Dēclīnā: ego, tū, sē, hic, ille, is.
C. Respondē:
(i) Cuī sententiās dās?
(ii) Cuī sententiās tuās reddō?
(iii) Quibus magister sententiās puerōrum reddit?
(iv) Quibus sententiās vestrās reddō?
(v) Unde notās accipis?
(vi) Cuī grātiās agis?
(vii) Sī tibi stilum dō, cuī nunc stilus est?
(viii) Sī magister tibi praemium dat, quid dīcis?
(ix) Sī tē interrogō, cuī respondēs?
(x) Quālī puerō magister praemium dat?
(xi) Quibus magister librum mōnstrat?
(xii) Quibus magister notās dat?
(xiii) Cuī Brūtus, 'Eheu,' dīcit?
(xiv) Quibus Mārcus sententiās recitat?
(xv) Unde notās accipit?
D. Scrībe in onmibus persōnīs:
Ego magistrō librum meum mōnstrō.

QUĀRTA ET VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ. Cāsus Ablātīvus. (Quandō?)
Diēs Puerī Britannī.

Puer Britannus prīmā hōrā ē lēctō surgit. Ex cubiculō
ad prandium dēscendit. Tum domō ad lūdum it.
Ibi trēs vel quattuor hōrās labōrat. Prīmum linguam
Gallicam discit, deinde Anglicam, postrēmō scientiam
mathēmaticam. Tandem ē lūdō exit et domum ad
secundum prandium redit. Ūnam hōram domī manet.
Post prandium iterum ad lūdum venit. Decimā hōrā
in campum exit. Vesperī domum ad cēnam redit.
Post cēnam pēnsum facit. Mox dormīre vult. Prīmā
igitur vigiliā sē in lēctum iacit. Brevī sē somnō dat,
et trēs vigiliās dormit. Prīmā hōrā gallus cantat; cum
gallus cantat, puer nōn iam dormit; sed ē lēctō statim
surgit; saepe etiam ante hanc hōram surgit, nam in lēctō
manēre nōnvult. Cottīdiē māne surgit, merīdiē prandet,
vesperī cēnat, noctū dormit.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: nauta bonus, haec cēna, hoc vitium, ille puer.
B. Respondē:
(i) Quandō ē lēctō surgis?
(ii) Quandō tē in lēctum iacis?
(iii) Quandō tē somnō dās?
(iv) Quandō prandēs?
(v) Quandō cēnās?
(vi) Quandō linguam Latīnam discis?
(vii) Quid māne discis? (prīmō, deinde, postrēmō.)
(viii) Quis prīmā hōrā cantat?
(ix) Quandō tū cantās?
(x) Quid māne facis? Quid merīdiē? Quid noctū?
C. Quid cottīdiē facis?

QUĪNTA ET VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ.
Tempus Praeteritum Imperfectum.
Diēs Puerī Rōmānī.

Puer Rōmānus prīmā hōrā ē lēctō surgēbat; deinde
in oppidum ad lūdum ībat, ubi magister eum Latīnam
linguam et Graecam linguam et scientiam mathēmaticam
docēbat. Nōnnunquam puer īgnāvus erat; tum magister
eum feriēbat, sed puer Rōmānus nunquam lacrimābat.
Post lūdum domum redībat; merīdiē prandēbat. Post
prandium in Campō Mārtiō lūdēbat aut in silvīs agrīsque
errābat. Silvae in summō clīvō erant, agrī in īmō.
Prīmā vigiliā post cēnam in lēctum sē iaciēbat somnōque
sē dabat.

Nōnnunquam etiam diē fēstō puer Rōmānus ōtium
agēbat neque in lūdum ībat. Tum tōtus populus ad
templa deōrum conveniēbat, virī fēminaeque aderant,
puerī puellaeque cantābant et deōs laudābant. In
templō dīs sacrificābant et multās victimās caedābant.
Post sacrificium victimās sacrās edēbant.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā tempus imperfectum: laudō, doceō, lūdō,
iaciō, feriō, eō, sum.
B. Complē sententiās: e.g. Hodiē labōrō; herī labōrābam.
(i) Hodiē ad lūdum venīmus.
(ii) Hodiē in hāc sellā sedēs.
(iii) Hodiē Mārcus prīmā hōrā surgit.
(iv) Hodiē domum redeō.
(v) Hodiē ille in lēctō manet.
(vi) Hodiernum pēnsum longum est.
(vii) Hodiē tempus praesēns dēclīnātis.
(viii) Quid facitis hodiē, Ō puerī?
(ix) Hodiē nōs in silvīs errāmus.
(x) Hodiē puerī Latīnam discunt.
C. Respondē:
(i) Quandō puerī Rōmām ōtium agēbant?
(ii) Quō tōtus populus conveniēbat?
(iii) Quis aderat? Quis cantābat? Quem puellae laudābant?
(iv) Quot victimās Rōmānī caedēbant?
(v) Quis eās edēbat? Quandō?
(vi) Quem magister Rōmānus feriēbat?

SEXTA ET VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ. Tempus Futūrum.
Ōtium Puerī Britannī.

Crās ōtium agēmus. Quō ībitis? Mārcus per agrōs
silvāsque errābit, ibique multa vidēbit. In agrīs appārēbunt
taurī, vaccae, āgnī, asinī, equī. Taurōs autem
vītābit Mārcus, quia saevī sunt, sed vaccae appropinquābunt
diūque eum spectābunt. Āgnī eum fugient, quia
timidī erunt, et in extrēmō agrō salient. Equī asinīque,
sī Mārcus nōn clāmābit, appropinquābunt, quia cibum
accipere volent. Sī cibum Mārcus habēbit, illīs dare
poterit. Tum caelum obscūrum erit; Mārcus silvam
intrāre nōlet. Sī autem silvam intrābit, quid ibi audiet?
quid vidēbit? Hoc, sī manēre volētis, posthāc aliquandō
vōbīs dīcam, cum alteram fābulam nārrābō.
Mārcus tamen silvam nōn intrābit, sed ex agrīs exībit
domumque redībit. Ibi cēnābit et in lēctum sē iaciet.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā, tempus futūrum hōrum verbōrum: errō,
habeō, dīcō, fugiō, saliō, redeō, possum, volō.
B. Complē sententiās XXV B., e. g. Hodiē labōrō: crās
labōrābō.
C. Respondē:
(i) Quis mox in Ōceanō pūgnābit? (Britannī.)
(ii) Quid aliquandō vōbīs nārrābō?
(iii) Quid crās in lūdō discētis?
(iv) Quis vōs in lūdō crās docēbit?
(v) Quandō tē in lēctum iaciēs?
(vi) Quandō crās ad prandium dēscendēs?
(Vii) Volēsne crās bene labōrāre?
(viii) Quid aperiēs, cum cameram intrāre volēs?
(ix) Quid sūmēs, cum scrībere volēs?
(x) Ubi errābis, cum ōtium agēs?
(xi) Quis trāns Ōceanum crās ībit? (multī nautae.)
(xii) Quid aliquandō audiēs?

SEPTIMA ET VĪCĒNSIMA LĒCTIŌ.
Cum–praepositiō. Cum–coniūnctiō.
Pūgna.

Ōlim Rōmānus cum Hispānō Massiliam ībat: subitō
ex silvā duo Gallī exsiliunt eōsque longīs hastīs oppūgnant.
Rōmānus et Hispānus statim gladiōs stringunt
et dēfendere sē incipiunt. Alter Gallōrum Hispānum
in fluvium propinquum hastā trūdit; ille mortuus ad
īmum fluvium cōnsīdit. Rōmānus, quia nunc sine
sociō pūgnābat, circum sē spectābat: haud procul
aberat parvus mūrus: hūc currit, sē post murum pōnit,
Gallōs exspectat. Tum prīmus appropinquat, et, cum
hastam trūdit, Rōmānus eam vītat et Gallum gladiō
ferit. Statim ille mortuus cadit. Deinde alter Gallus,
cum socium mortuum videt, tergum vertit. Rōmānus
clāmat et sine morā super mūrum salit. Mox Gallum
sinistrā capit et gladiō caedit. Ita sōlus ambōs Gallōs
occīdere poterat.

Rōmānus Massiliam abit; Gallī autem alter cum alterō
humī iacēbant et, sī nēmō illōs inveniet, semper ibi
iacēbunt.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā in tempore praesentī: capiō, inveniō;
             in tempore futūrō: exspectō, occīdō;
             in tempore imperfectō: iaceō, absum.
B. Respondē:
(i) Quōcum ad lūdum venīs?
(ii) Quot cum amīcīs herī lūdēbās?
(iii) Quot cum magistrīs crās labōrābis?
(iv) Quot puerī tēcum in camerā adsunt?
(v) Cum pilā lūdis, quōcum lūdis?
(vi) Uter sine sociō erat, Gallus an Rōmānus?
C. Respondē per coniūnctiōnem cum: e. g. Cum cēnō,
ad mēnsam sedeō.
(i) Quandō ad mēnsam sedēs?
(ii) Quandō ad tabulam stās? (scrībere.)
(iii) Quandō 'Salvē, magister!' dīcēs? (intrāre.)
(iv) Quandō silēbis? (respōnsum nescīre.)
(v) Quandō in silvīs errātis? (ōtium agere.)
(vi) Quandō dormīs? (in lēctō iacēre.)
D. Tū es Rōmānus; dēscrībe pūgnam.

DUODĒTRĪGĒNSIMA LĒCTIŌ. Tempus Perfectum.
Vīta Puerī Britannī.

Gāius duodecim annōs nātus est. Nōndum longam
vītam vīxit, sed tamen multa vīdit et audīvit; multa
cōgitāvit et didicit; multa bene et pauca, ut spērō,
male fēcit. Multōs annōs lūsit, paucōs annōs labōrāvit.
Magistrī eum legere et scrībere docuērunt. Multōs iam
librōs lēgit, multās fābulās audīvit; nunc igitur linguam
Anglicam bene recitat et bene dīcit. Multa pēnsa scrīpsit
et nōnnūllās epistulās; fābulamne etiam scrīpsit? Iam
Gallicam linguam discere incēpit; ad Galliam igitur
mox īre et pulchra oppida Gallōrum spectāre poterit.
Saepe cum amīcīs cucurrit, pilam iēcit, per silvās errāvit;
nunc igitur validus est et rōbustus.

Vōsne, O puerī, etiam haec fēcistis? Lēgistisne et
scrīpsistis? Vīdistisne multa et audīvistis? Lūsistisne
et labōrāvistis? 'Ita, nōs etiam haec omnia fēcimus;
inter nōs cucurrimus, pilam iēcimus, per silvās errāvimus.'
Tū, Quīnte, silēs; nōnne tū etiam haec fēcistī?
An semper tantum labōrāvistī? 'Ego etiam, magister,
haec et alia fēcī; in fluviō enim saepe ante prandium
natāvi; aliīne puerī in fluviō natāvērunt? Ad lūdum
etiam cottīdiē adfuī; multī autem puerī saepe āfuērunt.'
Quīntus praemium accipiet.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā tempus perfectum: natō.
B. Scrībe prīmam persōnam, singulārem et plūrālem,
temporis perfectī: labōrō, doceō, dīcō, audiō, eō,
faciō, absum; et secundam persōnam: cōgitō,
vīvō, videō, discō, currō, addō, adsum, trānseō.
C. Respondē:
(i) Īvistīne hōc annō ad theātrum?
(ii) Trānsiistīne unquam Ōceanum?
(iii) Quotiēs hōc anno in lūdō nōn adfuistī?
(iv) Quīntamne et trīgēnsimam lēctiōnem iam lēgistis?
(v) Quis agrum colere didicit? (agricolae.)
(vi) Quis pēnsum fēcit? (nōs omnēs.)
(vii) Validus nunc es; quid anteā fēcistī?
(viii) Sententia scrīpta est; quid fēcistī?
(ix) Iānua clausa est, fenestra aperta; quid fēcit aliquis?
(x) Pensum recitāre bene scīs; quid fēcistī?
(xi) Stilum teneō; quid fēcī?
(xii) Stilus nunc in mēnsā iacet; quid fēcī?
(xiii) Nunc humī iacet; quid fēcī?
(xiv) Pēnsa vestra corrēcta sunt; quid magister fēcit?
D. Quid iam in lūdō fēcistī? Quid extrā lūdum?

ŪNDĒTRĪGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Tempus Praeteritum et Supīnum.
Britannia victa.

Iūlius Caesar ad Britanniam vēnit, quod Britannōs
vincere et nostram patriam imperiō Rōmānō addere
volēbat. Britannī ad ōram dēscendērunt Rōmānōs
spectātum. Capillī eīs longī erant et flāvī, bracchia
caerulea; neque multa vestīmenta gerēbant. Rōmānī
autem contrā barbarōs inimīcē adīre incēpērunt; illī
igitur domum fūgērunt, quia arma sēcum nōn habēbant.
Iacula gladiōs clipeōs sūmpsērunt et ad pūgnam rediērunt.
Diū patriam dēfendērunt, sed Caesar eōs tandem vīcit.
Rēgulus igitur Britannōrum ad Rōmanōs pācem petītum
vēnit. Tum Iūlius Caesar ad Ītaliam rediit et
victōriam populō Rōmānō ita nārrāvit: 'Ad novam
īnsulam Ōceanum trānsiī; Britannia vocātur. Bona est
terra Britannōrum; hanc terram cēpī. Validī sunt barbarī
et bene pūgnant; hōs vīcī. Spectāte, Ō Rōmānī,
meōs captīvōs; hī erunt vestrī servī; vestra erit hōrum
terra. Vēnī, vīdī, vīcī.'

PĒNSUM.
A. Scribē Partēs Prīncipālēs hōrum verbōrum: spectō,
doceō, petō, aperiō.
B. Respondē:
(i) Quō cōnsiliō ad lēctum īs?
(ii) Quō cōnsiliō ad mēnsam īs?
(iii) Quō cōnsiliō in campum īs?
(iv) Cūr Iūlius ad Britanniam vēnit?
(v) Quō cōnsiliō Britannī ad ōram dēscendērunt?
(vi) Dēscrībe antīquōs Britannōs.
(vii) Cūr Britannī domum fūgērunt?
(viii) Quid sūmpsērunt?
(ix) Cūius erat victōria?
(x) Quō cōnsiliō rēgulus ad Iūlium īvit?
(xi) Cuī Iūlius victōriam nārrāvit?
(xii) Quibus verbīs victōriam nārrāvit?
C. Tū es antīquus Britannus: fābulam nārrā.

ITERĀTIŌ.

Respondē ad haec interrogāta in plūrālī etiam numerō,
cum poteris.

i. Stāsne an sedēs? Recitāsne an scrībis? Silēsne
annōn? Potesne Latīnam linguam intellegere? Equumne
habēs? Inimīcōsne amās?

ii. Quid māne facis? tertiā hōrā? merīdiē? vesperī?
prīmā vigiliā? noctū? linguā? dextrā? oculīs? pūgnīs?
stilō? in lūdō? in campō? Quid agricola facit? discipulus?
magister? nauta? mūrus? fluvius? columnae?
gallus? Quid Caesar fēcit? rēgulus Britannōrum? agricola
fīliusque? alter Gallōrum?

iii. Quid est Graecia? Sicilia? ante tē? in dextrā
tuā? in camerā? circum īnsulam? circum cameram?
in castrīs? circum castra? in vāgīnā? ante templum?
in mediā aquā? in mēnsā?

Quae arma Rōmānī gerēbant? tēla? Quae membra
habēmus? Quae animālia in agrīs sunt?

iv. Quis docet? discit? agrum colit? Ōceanum trānsit?
in templō habitat? pūgnīs pūgnat? stilum nunc tenet?
māne cantat? gladiō iaculōque hastāque pūgnābat?
clipeum gerēbat? in Campō Martiō lūdēbat? Massiliam
cum Rōmānō ībat? in Galliā habitābat? fīlium Rōmam
dūxit? Britanniam vīcit?

Quae īnsula prope Corsicam est? Quae terra est nostra
patria? Quae terra Rōmāna provincia erat? Quae via
in Latium dūcēbat?

v. Quālis (vel quāle? vel quantus? etc.) est Britannia?
camera, crēta, Ītalia, iānua, pila, columnae templī, gladius,
agricola, clipeus, fluvius, clīvus, campus, mūrus, Britannōrum
capillī, liber, ager, puer, magister, templum, forum,
oppidum, scūtum, iaculum, aedificium, tabernāculum,
castra?

vi. Quot sunt litterae in vocābulō _tabernāculōrum_?
lītterae in pāginā? lītterae in tōtō librō? discipulī in
lūdō? discipulī in camerā nostrā? hōrae in diē? vigiliae
in nocte? aedificia in oppidō? iānuae, fenestrae, sellae
in camerā? viae in oppidō nostrō? tabernācula in castrīs?

vii. In vocābulō _Rōmānōrum_ quota līttera est r, o, m,
a, n, u? Quota est haec pāgina? haec lēctiō? hoc interrogātum?

viii. Quem magister docet? agricola Rōmam dūxit?
alter Gallōrum in fluvium trūsit? Iūlius Caesar vīcit?
Ante tē in camerā vidēs? post tē? in agrīs? in Oceanō?

Quam īnsulam prope Ītaliam vidēs? Quās terrās
circum Helvētiam?

ix. Quid nunc scrībis? tenēs? ante tē spectās? in
mūrīs vidēs? circum īnsulam? circum cameram? in
castrīs? circum castra? ante templum? in mediā aquā?
in mēnsā? aperuistī? clausistī? didicistī? Mārcus in
agrīs vīdit? equīs dedit?

x. Quālem (vel quāle? vel quantum? etc.) patriam
habēs? cameram, linguam, sellam, tabellam, lūdum,
campum, lēctum, stilum, librum, magistrum, nāsum,
oculōs, capillōs, amīcōs? crētam magister habet? clipeum
Gallus gerēbat? columnās ante templum vidēs? castra
Romānī habēbant? bracchia Britannī habēbant?

x. Quot stilōs habēs? librōs, magistrōs, bracchia, linguās,
oculōs, capillōs, nāsōs, amīcōs? tabulās camera tua habet?
iānuās, fenestrās, pīctūrās, sellās, mēnsās, mūrōs? ad
terrās īvistī? per viās ad lūdum īs? cum amīcīs? stilīs
scrībis? oculīs vidēs? in camerīs cottīdiē labōrās? respōnsa
iam scrīpsistī?

xi. Cūius (vel quōrum?) est hic liber? haec camera?
hic lūdus? templum? stilō nunc scrībis? in sellā sedēs?
ante sellam sedēs? post sellam sedēs? sellae circum tē
sunt? in campō lūdis? in camerā labōrās? patria est
Britannia? prōvincia erat Gallia? in agrīs Rōmānī agricolae
labōrābant? scūta oblonga erant? clipeī rotundī
erant?

xii. Cuī (vel quibus?) pēnsum dās? magister pēnsum
reddit? notās dat? grātiās agis? respondēs, sī amīcus tē
salūtat? est hic liber? tuus stilus?

xiii. Quō Mārcus prīmā hōrā ībat? merīdiē redībat?
tū vesperī redīs? noctū tē iacis? Via Sacra dūcēbat?
Gallus Hispānum trūsit? Britannī fūgērunt? Caesar
captīvōs dūxit? fluvius fluit?

xiv. Ubi sunt agrī? silvae, oppida, nautae, Germānī,
arma, discipulī, Gallia, Helvētia, stilus, magister sedet,
agricola labōrat? Mārcus errat? tū natāvistī? Britannī
contrā Rōmānōs pūgnāvērunt? Rōmānus contrā duōs
Gallōs sē dēfendēbat? Rōmānī puerī virīque lūdēbant?

xv. Unde post prandium exīs? ante prandium dēscendis?
prīmā hōrā surgis? via dūcit? fluvius fluit?
nautae domum redeunt? Iūlius Caesar rediit? Mārcus
noctū rediit?

xvi. Quandō ē lectō salīs? prandēs? cēnās? ad lūdum
īs? Latīnam linguam discis? domum redīs? lūdis?
pēnsum facis? tē somnō dās?

xvii. Quamdiū cottīdiē labōrās? Gallicam linguam
cottīdiē discis? Latīnam didicistī? Britannī pūgnāvērunt?
Quot annōs nātus es? Quam longē tū nunc
ā iānuā abes? Iānua ā fenestrā abest? Rōma ā Britanniā
abest? Quamdiū agricola fīliusque Rōmae mānsērunt?

xviii. Quō Instrūmentō (vel tēlō vel membrō) in pāginā
scrībis? librum legis? fābulam recitās? pūgnās? magister
Rōmānus īgnāvum discipulum feriēbat? Gallī sē
dēfendēbant? Rōmānus scūtum gerēbat? Rōmānus
inimīcum oppūgnābat? Utrō pūgnō oppūgnās? utrō
tē dēfendis?

xix. Quōcum ad lūdum hodiē vēnistī? in lūdō labōrās?
in campō lūdis? domī labōrās? Rōmānus contrā Gallōs
pūgnāvit? agricola Rōmam īvit?

xx. Quōmodo fluvius fluit? tū amīcō dīcis? labōrās?
Orbilius exclāmāvit? Brūtus pēnsa faciēbat? domum
currēbat et ad lūdum ambulābat? inimīcī Brūtī illud
miserum spectāculum spectābant? vocātur locus ubi
labōrās? locus ubi lūdis? locus ubi multa tabernācula
sunt?

TRĪGĒNSIMA LECTIŌ. III Dēclīnātiō.
Vīlla Cornēliāna.

Gāius Cornēlius Scīpiō in hāc vīllā habitat. Uxor
Cornēlī est Semprōnia. Hī duōs fīliōs et duās fīliās
habent. Duōbus fīliīs nōmina sunt Mārcus et Titus;
hic duōs annōs nātus est, ille duodecim annōs. Fīliae
ambae, Cornēliae, nōmen patris habent. Fīliī sunt
frātrēs Cornēliārum; hae sunt sorōrēs Mārcī et Titī.
Quattuor omnēs Scīpiōnem patrem, Semprōniam mātrem
vocant.

Cornēlius saepe contrā barbarōs pūgnāvit; mīles fuit.
Multōs mīlitēs in bellō dūcēbat; dux erat multōrum
mīlitum. Hōc autem tempore Rōmānī pācem habent.
Domī igitur Cornēlius cum familiā manet.

Mārcus etiam, cum nōn iam puer erit, in capite galeam
nitidam mīles geret; Rōmānae legiōnis dux erit. Iam
multum sē exercuit; validum igitur corpus habet; cum
vir erit, bene pūgnāre poterit. Iam multum cucurrit;
valida igitur crūra et validōs pedēs habet: mīlitēs
Rōmānōs contrā barbarōs cito dūcet.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: Scīpiō, pater, mīles, nōmen.
B. Scrībe Nōminātīvum et Genetīvum Cāsūs Singulāris
Numerī et Genus: uxor, frāter, soror, māter, dux,
pāx, tempus, caput, legiō, corpus, crūs, pēs.
C. Respondē:
(i) Quot patrēs, frātrēs, sorōrēs, mātrēs habēs?
(ii) Quot nōmina habēs?
(iii) Quot nōmina Rōmānus habēbat? Scrībe exemplum.
(iv) Quot nōmina Rōmāna habēbat? Scrībe exemplum.
(v) Quis patriam dēfendit in terrā? et in Ōceanō?
(vi) Quot crūra, corpora, pedēs, capita habēs?
(vii) Ubi mīlitēs galeam gerunt?
(viii) Sī tū multum cucurristī, quālia crūra habēs?
(ix) Sī multum saluistī, quālēs pedēs habēs?
(x) Sī tē multum exercuistī, quāle corpus habēs?
(xi) Quandō mīlitēs nōn pugnant?
(xii) Quot mīlitēs in ūnā legiōne erant?
(xiii) Contrā quōs Cornēlius mīlitēs Rōmānōs dūcēbat?
(xiv) Quōmodo vocātur fīlia Mārcī Tullī Cicerōnis?
(xv) Quōmodo pater Semprōniae vocātur?
D. Dēscrībe familiam Rōmānam.

ŪNA ET TRĪGĒNSIMA LĒCTIŌ. III Dēclīnātiō.
Horātius pontem dēfendit.

Mārcus multa iam didicit dē clārīs antīquōrum Rōmānōrum
proeliīs; hanc dē Horātiō fābulam māximē amat.

Etruscī, gēns valida, prope montēs Āppennīnōs habitābant;
inter eōs et urbem Rōmam flūmen Tiberis fluēbat.
Ōlim Porsenna, rēx hūius gentis, bellum contrā Rōmānōs
gerēbat et ad pontem Sublicium māgnō āgmine advēnit.
Cīvēs Rōmānī ad arcem, altam partem urbis,
fūgērunt, sed pontem nōn frēgērunt. Nisi quis pontem
franget, hostēs flūmen trānsīre portamque urbis oppūgnāre
poterunt. Quis nunc ex arce dēscendere vult?
Trēs ducēs hoc prō patriā facere volunt. Horātius Cocles,
Spurius Lartius, Titus Herminius ad portam dēcurrērunt
et contrā tōtum hostium āgmen pontem dēfendere incēpērunt.
Hostēs eōs oppūgnant; illī diū resistunt.
Intereā aliī mīlitēs Rōmānī partem pontis frangunt.
Pōns adhūc stābat, cum Horātius duōs sociōs intrā
moenia dīmīsit. Sōlus in angustō ponte contrā tria
mīlia hostium pūgnābat. Subitō clāmōrem audīvit;
cīvēs enim, proeliī spectātōrēs, clāmāvērunt: 'Frāctus
est pōns! Dēsilī nunc, Horātī!' Ille dē extrēmō ponte
in medium flūmen dēsiluit et ad moenia natāvit. Ibi
multī cīvēs ducem ex aquā fūnibus trāxērunt. Hōc
modō Horātius urbem servāvit.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: gēns, urbs, cīvis, rēx, flūmen.
B. Scrībe Partēs Prīncipālēs: amō, frangō, dīmittō,
trahō.
C. Scrībe Nōminātīvum et Genetīvum Cāsūs Singulāris
Numerī et Genus: mōns, pōns, āgmen, arx, pars,
hostis, moenia, spectātor, clāmor, fūnis.
D. Respondē:
(i) Quandō cīvis erat Rōmānus? Quandō mīles?
(ii) Quō omnēs cīvēs fūgērunt?
(iii) Quis ex arce dēscendere voluit?
(iv) Nārrā aliquid dē Porsennā.
(v) Quis nunc rēx est Britannōrum?
(vi) Quā viā hostēs flūmen trānsīre volēbant?
(vii) Quō Horātius sociōs suōs dīmīsit?
(viii) Quō īnstrūmentō cīvēs ducem ex aquā trāxērunt?
(ix) Cīvisne est pater tuus an mīles?
(x) Sī quis mīlitēs ducit, quōmodo vocātur?
(xi) Sī quis populum regit, quōmodo vocātur?
(xii) Nārrā aliquid dē Etruscīs.
(xiii) Quae proelia Cornēlius Mārcō nārrābat?
(xiv) Sī mūrus validus urbem dēfendit, quōmodo vocātur?
(xv) Agricola et fīlius ēius lūdōs spectant; quōmodo
vocantur?
E. Tū es Horātius; nārrā fābulam.

ALTERA ET TRĪGĒNSIMA LĒCTIŌ. Prōnōmen Relātīvum.
Nāvis.

Cornēlius Mārcum, quī nāvēs vidēre volēbat, Ōstium
dūxit. In rīpā Tiberis stant, et mare caeruleum ante
oculōs eōrum iacet. Eō tempore, quō adveniunt, nāvis ad
ōstium Tiberis ā dextrā appropinquat. Rēmigēs in
trānstrīs sedent, quia ventus adversus est, nāvemque
lentē prōpellunt. Magister nāvis, quem in prōrā
Mārcus videt, rēmigibus nautīsque iussa dat. Gubernātor,
quī in puppī stat, gubernāculum vertit, et nāvis
flūmen intrat. Nunc secundus est ventus; nautae igitur
rēmōs pōnunt et vēla in mālum fūnibus ērigunt. Ventus
vēla implet, et nāvis cito it. Tum Mārcus dē nāve, quae
iam eum praeterībat, multa rogāre incēpit; cuī pater
omnia ita exposuit:

 Prōra est ea pars nāvis quam ā fronte vidēs.
 Rōstrum est ea pars prōrae quae mare secat.
 Puppis est ea pars nāvis in quā stat gubernātor.
 Gubernātor est is quem in puppī vidēmus.
 Gubernāculum est id quō ille nāvem gubernat.
 Rēmigēs sunt nautae quī in trānstrīs sedent.
 Rēmī sunt ea quibus rēmigant.
 Mālus est id cuī fūnēs vela coniungunt.
 Vēla sunt ea quae ventus implet.
 Ventus, quī vēla implet, secundus est.
 Trānstra sunt sellae ubi rēmigēs sedent.
 Massilia est oppidum unde nāvis exiit.
 Ōstium est oppidum quō nāvis adit.

Deinde Mārcus, nōndum contentus, rogat: 'Cūius est
nāvis?' 'Is, cūius navis est, magister vocātur, sed
nōmen ēius īgnōrō.' Tum Mārcus, 'Ego,' inquit, 'magister
nāvis erō.'

PĒNSUM
A. Dēclīnā: is, ea, id; quī, quae, quod.
B. Respondē:
(i) Quōmodo vocātur is quī agrum colit? is quī discit?
is quī pūgnat? id quō scrībis? id quod scrībis?
id quō rēmex rēmigat? pōns quem Horātius dēfendēbat?
ventus quī vēla nōn implet? pars urbis
quō cīvēs fūgērunt? ea quae fīliōs habet?
(ii) Quōmodo vocantur membra quibus pūgnās? tēla
quae Rōmanī iaciēbant? sellae ubi rēmigēs sedent?
eī quī pontem cum Horātiō dēfendēbant? hostēs
contrā quōs pūgnābant? eī quī dūcunt? eae quae
frātrēs habent? ea quae agricola et fīlius ēius
spectābant?
C. Explicā haec vocābula: nauta, mīles, agricolae, magister,
fīlius, pater, puerī, pōns, arx, hostis, amīcus,
castra, stilus, scūtum, gladius, galeae, crūra, sella,
Massilia, fūnēs, prōra, rēmēx, magistrī nāvium,
trānstrum, gubernātor, dux.

TERTIA ET TRĪGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Adiectīva III Dēclīnātiōnis.
Mārcus Rūra Cornēlī dēscrībit.

Pater meus est dīves; nam multōs et fertilēs agrōs
et innumerās pecudēs habet. Herī ōtium agēbam et
post prandium per rūra nostra errābam. Domō exībam,
cum duae columbae dē tēctō dēvolāvērunt et in
meīs umerīs cōnsēdērunt. Gallī et gallīnae circum
pedēs meōs currēbant, quibus omnibus cibum dedī.
Rapācēs sunt hae avēs; semper enim, dum hūc illūc
lentē errant, rōstra in humum trūdunt et cibum petunt;
sī alia cibum invenit, aliae statim occurrunt et dē cibō
pūgnant. Ūtilēs autem sunt, quod ōva et dulcem carnem
nōbīs dant. Animālia tamen quae nōn fidēlia sunt
nōn amō; nisi enim frūmentum mēcum habeō, gallīnae
mē vītant neque, cum eās vocō, veniunt. Canem autem
meum amō, quia fidēlis est et, cum per rūra nostra
ambulō, semper mēcum venit; neque avēs occīdere vult,
docile enim animal est, et gallīnās nōn occīdere saepe
eum docuī. Nōvistīne canis meī nōmen? Rūfum eum
vocō, quia rubram habet pellem.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: agricola dīves, ager fertilis, carō dulcis,
avis rapāx.
B. Scrībe Partēs Prīncipālēs: prōpellō, ērigō, praetereō,
secō, gubernō, coniungō, volō, occurrō.
C. Respondē:
(i) Quis hanc fābulam nārrat?
(ii) Quod animal docile est?
(iii) Quae carō dulcis est?
(iv) Quae avis rapāx est?
(v) Quōmodo gallīnae ūtilēs sunt?
(vi) Quae animālia nōn fidēlia sunt?
(vii) Quālēs sunt eī quī multōs agrōs habent?
(viii) Quālis est is quī amīcum semper amat?
(ix) Scrībe ea nōmina animālium quae nōvistī.
(x) Quae ex hīs animālibus docilia sunt?
(xi) Quae nōbīs ūtilia sunt?
(xii) Quōmodo equus nōbīs ūtilis est?
(xiii) Quid in camerā nostrā ūtile est?
(xiv) Quālēs agrī nōbīs ūtilēs sunt?
(xv) Explicā vocābula: dīves, docilis, fidēlis, avis, gallus.
D. Tū ipse, Ō discipule, per rūs errāvistī. Quae animālia
vīdistī? Scrībe decem līneās.

QUĀRTA ET TRĪGENSIMA LĒCTIŌ.
Adiectīva III Dēclīnātiōnis.
Rūra Cornēlī.

Deinde ego et canis per rūra īvimus, ubi servī nostrī
labōrābant. Arātor agrum arābat; arātrum trahēbant
duo bovēs, quōrum colla iugō coniūncta erant. In
proximō agrō pāstōrem vīdimus. Senex pauper est
et plērumque sōlus sedet; itaque carmina et trīstia et
dulcia sibi ovibusque cantat. Circum pāstōrem grēx
ovium lentē errābat. Parvī āgnī procul ā mātribus saliēbant,
quae trīstī vōce eōs vocābant; sed canis noster,
animal sagāx, eōs ad mātrēs mox redēgit. Alium agrum
intrābam, cum taurus ingēns in mē incurrere incēpit.
Semper saevus est hic taurus; ego igitur cum cane, quī
nōn audāx est, sī taurum prope sē videt, domum fūgī.

Ecce, trēs suēs in hortum errāvērunt! Māgnīs clāmōribus
eās expellere volēbam, sed difficile est suēs docēre;
hae saltem id quod imperābam facere nōlēbant. Baculum
igitur sine morā sūmpsī et cum cane illa stulta
animālia ex hortō expulī.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: senex, canis audāx, taurus ingēns, carmen
trīste, trēs suēs, sagāx animal, bōs docilis.
B. Explicā per clausulam relātīvam: arātor, arātrum,
iugum, pāstor, carmen, pauper, canis, bovēs, senex.
C. Respondē:
(i) Quae animālia sagācia sunt? Quae stulta?
(ii) Quandō nōn audācēs sumus?
(iii) Quis ovēs agēbat? Quis āgnōs redēgit?
(iv) Quāle carmen pāstor cantābat?
(v) Quālēs hominēs sunt pāstōrēs?
(vi) Quōmodo Mārcus suēs expellere volēbat? Quōmodo
ovēs āgnōs vocābant?
(vii) Estne facile an difficile asinum docēre? equum
docēre?
(viii) Quālia carmina tū amās?
(ix) Cūr pāstor semper cantat?
(x) Quā viā suēs īre semper volunt?
(xi) Cūr canis domum fūgit?
(xii) Quandō Mārcus timidus fuit? Quandō audāx?
(xiii) Estne hoc pēnsum facile?

QUĪNTA ET TRĪGĒNSIMA LĒCTIŌ. IV Dēclīnātiō.
Iter Hannibalis.

Gāius Cornēlius Scīpiō duōbus cum fīliīs sub porticū
umbrōsā sedēbat. Mārcus eī dixit: 'Nārrā nōbīs, pater,
fābulam dē Hannibale illō quem avus noster vīcit.'
'Sānē! nōn tamen dē victōriā Scīpiōnis, sed dē māgnō
itinere quod Hannibal trāns Alpēs fēcit, hodiē vōbīs
nārrābō.

'Poenī māgnam et pulchram urbem in Āfricā incolēbant,
quae Carthāgō vocābātur. Dux Poenōrum, Hannibal,
vir fortis et prūdēns, Rōmam capere volēbat. Ingentī
igitur cum exercitū in Ītaliam invādere cōnstituit. In
hōc exercitū erant peditēs et equitēs et iaculātōrēs et
elephantī. Ex portū Carthāginis ad Ītaliam tantum
exercitum vehere nāvēs nōn poterant; parvae enim tum
erant. Hannibal igitur exercitum per Hispāniam et
Galliam dūcere cōnstituit. Nunquam anteā tantus exercitus
tam longum iter fēcit! Hibērum flūmen montēsque
Pȳrēnaeōs trānsiit. Per Galliam longum iter fēcit.
Difficile erat Rhodanum trānsīre, quia gentēs Gallōrum
īnfestae erant.'

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: porticus umbrōsa, exercitus māgnus, iter
longum, vir fortis et prūdēns.
B. Explicā per clausulam relātīvam: porticus, portus,
porta, pedes, eques, iaculātor, hostīlis, fortis.
C. Respondē:
(i) Ubi Poenī habitābant?
(ii) Quālis urbs erat Carthāgō?
(iii) Quālī in urbe habitās?
(iv) Quā in parte urbis nāvēs manent?
(v) Unde nāvēs in mare exeunt?
(vi) Cūr Hannibal mare trānsīre cōnstituit?
(vii) Quid Hannibal facere cōnstituit?
(viii) Ubi Cornēlius hanc fābulam nārrābat?
(ix) Cūr ibi sedēbat?
(x) Quōmodo vocātur pater patris?
(xi) Quōmodo vocātur is quī iacula cōnicit?
(xii) Quōmodo vocantur eī quī pedibus eunt?
(xiii) Quōmodo vocātur mīles quem equus vehit?
(xiv) Quāle animal est elephās? equus? asinus?
D. Dēscrībe (i) exercitum Hannibalis; (ii) iter Hannibalis;
(iii) Hannibalem.

SEXTA ET TRĪGĒNSIMA LĒCTIŌ. Adverbia.
Iter Hannibalis.

'Hannibal autem vir fortis et prūdēns erat; nam
omnia perīcula, quae vītāre poterat, prūdenter vītābat;
sī tamen vītāre nōn poterat, ipse prīmus in perīculum
fortiter ībat. Tandem ad īmās Alpēs pervēnit; ibi
Gallus quīdam eī saltum mōnstravit. Via per montēs
inīqua erat et angusta; ascēnsus igitur erat difficilis.'

Mārcus patrem rogāvit: 'Potestne elephās, tam grave
animal, montem ascendere?'

'Ita, mī fīlī; elephās docilis est et sagāciter facit id
quod magister imperat; hī saltem elephantī cum cēterō
exercitū nōn sine māgnō labōre ascendērunt.'

Tum Mārcus 'Nōn celeriter,' inquit, 'mī pater, elephantī
currere possunt.' Cornēlius autem 'Immō vērō
celeriter,' inquit, 'in campō et per silvās elephantī currunt;
sed in montibus lentē et prūdenter eunt. Hannibal
etiam in Alpibus prūdenter ībat, quia gentēs barbarōrum
quae ibi habitābant saepe eum audācter oppūgnābant.
Aliquando ingentia saxa dē summīs montibus in exercitum
dēvolvere incēpērunt; sagittāriī statim arcūs
sūmpsērunt et sagittās in hostēs mīsērunt; sed hī post
māgna saxa latēbant neque iterum sē audācter ostendēbant.'

PĒNSUM.
A. Ex hīs adiectīvīs fac adverbia: fortis, prūdēns, sagāx,
audāx, celer, ūtilis, rapāx, bonus, malus, lentus,
rapidus.
B. Dēclīnā: animal grave, gēns hostīlis, ascēnsus difficilis,
summus mōns.
C. Scrībe Partēs Prīncipālēs: habitō, invādō, cōnstituō,
vehō, dūcō, trānseō, faciō, vītō, ascendō, imperō,
currō, oppūgnō, dēvolvō, incipiō, mittō, sūmō,
ostendō.
D. Explicā per clausulam relātīvam: sagitta, arcus,
sagittārius, sagittāriī, saltus, magister elephantī,
prūdēns, fortis.
E. Quōmodo barbarī, quī in Alpibus habitābant, exercitum
Hannibalis oppūgnābant? Scrībe decem līneās.

SEPTIMA ET TRĪGENSIMA LĒCTIŌ. V Dēclīnātiō.
Iter Hannibalis.

'Rem difficilem Poenī faciēbant. Via enim nōn inīqua
modo, sed rupta etiam in multīs locīs erat. Ibi neque
elephantī neque equī neque asinī, nē hominēs quidem
gradum facere poterant.'

Mārcus 'Dē asinīs,' inquit, 'nihil, Ō mī pater, dīxistī.
Erantne asinī etiam in exercitū Hannibalis?' 'Erant in
exercitū asinī, quī onera vehēbant. Nēmō, ut dīxī,
gradum facere poterat, ubi via rupta erat. Tum peditēs
et iaculātōrēs genibus manibusque saxa ascendērunt,
deinde animālia trāns locum difficilem fūnibus trāxērunt.
Itaque tōtum āgmen iterum in tūtam viam pervēnit.
Hic nivēs altae in monte iacēbant, illīc glaciēs; neque
exercitus prōcēdere poterat, antequam peditēs viam per
nivēs glaciemque fēcērunt.

'Novem diēs Poenī Alpēs ascendēbant; decimō diē ad
summum saltum pervēnērunt. Tum Hannibal omnēs
mīlitēs convocāvit et tālia eīs dīxit: "Prīmus nōs exercitus
Alpēs trānsiimus; dēscēnsus adhūc nōs manet;
haec rēs certē facilis erit nōbīs quī tam novam et
difficilem rem fēcimus; quīnque diēbus in campīs Ītaliae
stābimus; fortēs este! dēscendite!"'

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: rēs difficilis, ūnus diēs, duo diēs, genū,
dextra manus, nix alta.
B. Explicā per clausulam relātīvam: gradus, onus,
genua, manūs, pedēs, nix, rēs difficilis, fūnis.
C. Respondē:
(i) Quot diēs Hannibal ascendēbat? Quot diēbus ad
summās Alpēs pervēnit? Quotō diē illūc pervēnit?
(ii) Quibus membrīs Poenī saxa ascendēbant?
(iii) Ubi nē hominēs quidem gradum faciēbant?
(iv) Cūr sagittāriī nōn multōs hostēs occīdere potuērunt?
(v) Unde barbarī saxa dēvolvēbant? Quālia saxa?
(vi) Quālēs erant barbarī?
(vii) Postquam dux mīlitēs convocāvit, quālēs sunt
mīlitēs?
(viii) Quid dux mīlitibus imperāvit?
(ix) Quae tēla sagittāriī mittunt?
(x) Quō īnstrūmentō mīlitēs animālia trāxērunt? Trāns
quālem locum?
(xi) Quid in monte iacēbat? Quāle erat?
(xii) Quot pedēs alta nix aliquandō in Britanniā iacet?
(xiii) Vīdistīne unquam in flūmine glaciem?
(xiv) Quālia onera asinī vehēbant?
(xv) Quae erant haec onera?
D. Quōmodo exercitus Hannibalis viam ruptam trānsiit?
Scrībe decem līneās.

DUODĒQUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ. Comparātiō.
Iter Hannibalis.

Longa erat fābula, et proximō diē Cornelius dē itinere
Hannibalis nārrāre perrēxit:

'Dēscēnsus Alpium difficilior erat quam ascēnsus. In
campō peditēs lentiōrēs sunt quam equitēs; sed dum
dē summīs montibus exercitus Hannibalis dēscendit,
peditēs celeriōrēs fuērunt quam equitēs; elephantī ex
omnibus lentissimī erant. Interdum elephantī in locīs
superiōribus diū manēbant neque in loca īnferiōra
dēscendere volēbant; via enim quae ūltrā Alpēs inīqua
et perīculōsa erat, citrā inīquior erat et perīculōsior;
neque elephantī, animālia ex omnibus gravissima, facile
ascendere aut dēscendere poterant. Tandem mīlitēs
campōs fertilēs Ītaliae īnfrā vīdērunt; statim fortiōrēs
illīs fuērunt animī; longissimī enim itineris aderat fīnis.

'Decem diēbus ad summās Alpēs pervēnērunt; pauciōribus
diēbus ad campum dēscendērunt. Postquam
autem Rōmānī dē hāc tam difficilī rē audīvērunt, clāmāre
incēpērunt: "Quis nunc nōs servāre potest? Nōnne
Hannibal fortior et prūdentior est quam omnēs nostrī
imperātōrēs? Difficillimam hanc rem fēcit; multō
facilius erit nostram urbem capere." At post iter multō
minor erat exercitus Poenōrum, quī antea māior erat
quam Rōmānus.'

Tum Mārcus 'Cēpitne,' inquit, 'Hannibal Rōmam?'
Cuī pater respondit: 'Num hoc rogās, mī fīlī, tū quī
Rōmānus puer es?'

PĒNSUM.
A. Scrībe gradus comparātīvum et superlātīvum hōrum
adiectīvōrum: lentus, inīquus, perīculōsus, fortis,
paucī, prūdēns, facilis, difficilis, celer, longus,
gravis.
B. Comparā:
(i) Hannibalem cum aliīs imperātōribus. (prūdēns.)
(ii) ascēnsum Alpium cum dēscēnsu. (difficilis.)
(iii) elephantum cum equō. (docilis.)
(iv) canem cum asinō. (sagāx.)
(v) montēs cum campīs. (altus.)
(vi) hoc pēnsum cum trīgēnsimō. (facilis.)
(vii) iter Hannibalis cum itinere quod tū cottīdiē
facis. (longus.)
(viii) peditēs cum equitibus. (lentus.)
(ix) equitēs cum peditibus. (celer.)
(x) canēs cum bōbus. (fidēlis.)
(xi) mīlitem cum cīve. (fortis.)
(xii) Brūtum cum Orbiliō. (stultus.)
(xiii) discipulum qui nunquam labōrat cum eō quī
nōnnunquam labōrat. (īgnāvus.)
(xiv) puerum quī corpus exercuit cum eō quī hoc nōn
fēcit. (validus.)
(xv) quārtam decimam sententiam cum quārtā. (longus.)
(xvi) gallīnās cum columbīs. (rapāx.)
(xvii) Cornēlium cum pāstōre. (dīves.)
(xviii) carmen pāstōris cum carmine gallī. (dulcis.)
(xix) Padum cum Istrō. (rapidus)
(xx) Ītaliam cum Siciliā. (māgnus.)
C. Comparā trēs rēs per gradum superlātīvum: e.g. Ex
 hīs animālibus, elephantō equō cane, elephās
 gravissimus est.
(i) taurum et ovem et canem. (saevus.)
(ii) Alpēs et Pȳrēnaeōs et Āppennīnōs. (altus.)
(iii) Istrum et Tiberim et Padum. (longus.)
(iv) Britanniam et Corsicam et Siciliam. (māgnus.)
(v) ducem et pāstōrem et arātōrem. (fortis.)
(vi) equum et vaccam et suem. (fidēlis.)
(vii) canem et asinum et taurum. (sagāx.)
(viii) stilum et sellam et iānuam. (parvus)
(ix) Brūtum et Marcum et Tertium. (stultus.)
(x) hanc partem pēnsī et prīmam et alteram. (facilis.)
(xi) hanc sententiam et prīmam et tertiam. (brevis.)

ŪNDĒQUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ. Comparātiō Adverbiōrum.
Villa Cornēliāna.

Mārcus vīlicum multa cottīdiē dē animālibus rogābat.
Aliquandō, dum per agrōs ambulant, 'Dīc mihi, Dāve,'
inquit, 'nōnne canis omnium animālium celerrimum est?'

Respondit Dāvus, 'Minimē, cervī enim celerius quam
canēs currunt, et celerrimē omnium animālium.'

Tum Mārcus 'Nōnne vēnātōribus,' inquit, 'canēs sunt
quī cervōs in silvīs agunt? Cūr igitur hōs canēs adhibent,
sī lentius quam cervī currunt?'

'Sunt ista, ut dīcis, respondit vīlicus; 'sunt canēs
vēnāticī quī vel cervōs celeritāte superant.'

Deinde Mārcus 'Sed certē', inquit, 'si nōn celerrimum,
at ūtilissimum omnium animālium canis est.'

Tum vīlicus: 'Quid dīcis, Mārce? Mihi fortasse aliīsque
pāstōribus canis est ūtilissimus; sed mīlitī equus,
agricolae bōs, viātōrī mūlus, aliīs alia animālia ūtiliōra
sunt quam canis.'

Mārcus, quī dē hōc respōnsō diū cōgitābat, tandem
'Sed ego,' inquit, 'canem māximē āmō, et libentius
cum cane meō lūdō quam cum omnibus aliīs animālibus.'

PĒNSUM.
A. Scrībe gradūs comparātīvum et superlātīvum hōrum
adverbiōrum: celeriter, lentē, rapidē, prūdenter,
fortiter, bene, male, facile.
B. Adiectīva in adverbia verte et finge novās sententiās:
(i) In campō eques celerior est quam pedes. (īre.)
(ii) In montibus pedite lentior est eques.
(iii) Canis sagācior est sue. (āgnōs redigere.)
(iv) Equus fidēlior est asinō. (magistrum amāre.)
(v) Caesar prūdentior erat Hannibale. (exercitum
dūcere.)
(vi) Hannibal Caesare audācior erat. (bellum gerere.)
(vii) Mīles fortior est quam pāstor. (pūgnāre.)
(viii) Padus flūmen celerius est quam Rhodanus. (fluere.)
(ix) Quīntus melior scrīptor est quam Titus. (scrībere.)
(x) Hic servus illō pēior arātor est. (arāre.)
C. Respondē:
(i) Uter celerius currit, tū an amīcus tuus?
(ii) Ex nostrīs discipulīs, quis celerrimē currit? quis
optimē cantat? quis facillimē pēnsum Latīnum
facit? quis saepissimē abest?
(iii) Quae īnstrūmenta tibi in lūdō ūtilia sunt?
(iv) Quod īnstrūmentum magistrō ūtilissimum est?
(v) Utram linguam libentius discis, Gallicam an Latīnam?
(vi) Quāle animal est cervus?
(vii) Quōs cervus fugit?
(viii) Curritne cervus celerius quam canēs vēnāticī?
(ix) Quibus hominibus canēs ūtilēs sunt?
D. Aliī discipulī verba Mārcī, aliī verba Dāvī ēdiscent.
Posteā in lūdō sermōnem eōrum iterābunt.

QUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ. Gerundium.
Servī.

Hostēs, quōs Rōmānī cēpērunt, servī fīunt. Aliī
autem barbarī erant et rudēs; agrōs igitur colēbant aut
pecudēs pāscēbant. Aliī servī erant Graecī, quī Rōmānīs
saepe doctiōrōs semperque callidiōrēs erant. Hī librōs
dominī cūrābant, lītterās scrībēbant, pecūniam numerābant.
Domina etiam habēbat servās multās, quae vestēs
faciēbant aut īnfantem cūrābant. Stolam enim tunicamque,
quas Semprōnia gerit, et togam, quam Cornēlius
gerit, domī fēcērunt servae. Prope Cornēlium
stat nūntius; mox Rōmam ībit lītterāsque amīco dominī
reddet.

Servī, quī in villā nātī sunt ibique semper vīxērunt,
vernae vocantur. Mārcus parvum vernam habet, qui
cum eō ad lūdum it et librōs portat. Quō cōnsiliō
Mārcus ipse ad lūdum it? Discendī causā ad lūdum it.

Servī, quī validiōrēs erant quam cēterī, saepe in Circō
Māximō pūgnābant. Hi gladiātōrēs vocābantur, quia
saepius gladiō pūgnābant. Plērīque gladiātōrum capillōs
flāvōs oculōsque caeruleōs habebant; Germānī enim
erant aut Britannī. Nunquam patriam suam iterum
vidēbunt; nam servus effugere nōn potest. Multī ex eīs
in Circō Māximō pūgnāre mālunt quam in vīllā Rōmānā
servīre. Fortasse eōs aliī gladiātōrēs occīdent! Hic
servitūtis erit fīnis. Hoc spectāculum videndī causā
Rōmānī conveniēbant. Saepe ante decem mīlia spectātōrum
gladiātōrēs alius alium occīdēbant.

PĒNSUM.
A. (i) Quō cōnsiliō ego ad tabulam eō?
(ii) Quō cōnsiliō tū ad mēnsam cōnsīdis?
(iii) Quō cōnsiliō puerī in campum eunt?
(iv) Quō cōnsiliō nōs ad flūmen īmus?
(v) Quō cōnsiliō tū stilum sūmis?
(vi) Quō cōnsiliō Iūlius Caesar mare trānsiit?
(vii) Quō cōnsiliō agricola et fīlius ēius Rōmam īvērunt?
(viii) Quō cōnsiliō discipulī ad lūdum veniunt?
(ix) Quō cōnsiliō tū in lēctum tē iacis?
(x) Quō cōnsiliō Rōmānus post mūrum sē posuit?
(xi) Quō cōnsiliō Hannibal Alpēs trānsiit?
(xii) Quō cōnsiliō Horātius pontem dēfendit?
(xiii) Quō cōnsiliō Rōmānī ad Circum conveniēbant?
(xiv) Quō cōnsiliō verna cum Mārcō ad lūdum ībat?
(xv) Quō cōnsiliō nūntius Rōmam currēbat?
(xvi) Quō cōnsiliō vōs domum ā lūdō redītis?
(xvii) Quō cōnsiliō cīvēs fūnem dē portā dēmīsērunt?
(xviii) Quō cōnsiliō Horātius in Tiberim dēsiluit?
(xix) Sī magister imperat: 'Aperī omnēs fenestrās!'
quō cōnsiliō ē sellā venīs?
(xx) Quō cōnsiliō magister ad lūdum venit?
B. Scrībe Nōminātīvum et Genetīvum Cāsūs Singulāris
Numerī et Genus: hostis, ager, pecus, pecūnia,
nuntius, circus, servitūs, fīnis, spectātor, gladiātor.
C. Explicā per clausulam relātīvam: gladiātor, verna,
spectātor, toga, stola, servus, serva, dominus.
D. Scrībe Partēs Prīncipālēs et Gerundium: eō, discō,
conveniō, videō, gerō, pāscō, capiō, colō, cūrō,
scrībō, referō, vīvō, effugiō, possum, mālō, serviō,
occīdō.

ŪNA ET QUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ. Cāsus Ablātivus.
Vīlla Cornēliāna.

Contentī sumus fundō nostrō. Vaccae enim lāc et
cāseum, gallīnae anatēsque ōva, pecora carnem praebent.
Flūmen etiam, quod praeter vīllam fluit, piscibus
plēnum est. Haec omnia nūllō labōre habēmus, sed sī
frūmentum et vīnum cupimus, multō labōre opus est.
Nostrī autem servī fundum dīligenter cūrant; nam
dominum amant, quia et iūstus et benignus est; sī
enim servus laude dīgnus est, et laudem et praemium
accipit, sed is quī indīgnus est sine morā poenās dat.

Apud Claudium contrā miserī sunt servī; dominus
enim ipse Rōmae habitat, vīlicus autem est omnium
hominum iniūstissimus. Servōs enim cottīdiē ferit, neque
unquam satis cibī eīs dat. Eī quī ēsuriunt nōn bene
labōrāre possunt. Nōlunt igitur servī Claudiam dīligenter
labōrāre, et quam plūrimī ē fundō aufugiunt. Eīs enim
quī labōrant opus est cibō; eīs etiam qui nōn labōrant
cibō opus est vīvendī causā.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: lāc, pecus, carō, laus.
B. Respondē:
(i) Quālī pēnsō contentus est magister?
(ii) Quālibus servīs contentus est dominus?
(iii) Quibus rēbus mēnsa magistrī plena est?
(iv) Quibus rēbus nostra camera plēna est?
(v) Quālibus hominibus nostra camera plēna est?
(vi) Quibus rēbus malum pēnsum est plēnum?
(vii) Quibus animālibus ager est plēnus? Quibus avibus
fundus? Quibus auimālibus mare?
(viii) Quā rē dīgnus es, sī pēnsum bene fēcistī?
(ix) Quā rē dīgnus es, sī pēnsum male fēcistī?
(x) Quā rē tibi opus est scrībendī causā?
(xi) Quibus membrīs tibi opus est videndī causā? Et
natandī causā? Et ambulandī causā?
(xii) Cūr servī apud Cornēlium libenter manēbant?
(xiii) Cūr apud Claudium nōn manēbant?
(xiv) Quis nostrōrum rēgum iūstus erat et benīgnus?
(xv) Quis nostrōrum rēgum poenās dedit, quia iniūstus
erat?
C. 'Pāstor ōlim erat quī culpā dīgnus erat, quia ovēs
nōn diligenter cūrābat.' Hoc est initium novae
fābulae. Complē fābulam.

ALTERA ET QUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ. Verbum Impersōnāle.
Villa Cornēliāna.

Mārcus ōlim aegrōtābat neque ad lūdum īre volēbat.
Ōtium igitur agere eī licuit. Patrem autem rēs
agendī causā Tībur īre oportuit et Mārcus illum rogāvit:
'Licetne mihi, Ō pater, tēcum venīre? Volō
enim rūrī errāre et vōcēs avium audīre, dum tū negōtium
in urbe agis?'

Cornēlius respondit: 'Sī vīs, mī fīlī, mēcum venīre,
tibi licet. Properā tamen, quia ego iam parātus sum.'

Mox extrā rūra Cornēliāna erant et, dum eunt, multa
inter sē disserēbant. Subitō leporem in viā occīsum
vīdērunt, et Mārcus 'Ō miserum leporem!' inquit.
'Cūr hominēs volunt animālia interficere?' Pater 'Hoc
nesciō,' inquit, 'barbarī tamen multō plūs quam nōs hoc
faciunt, quia animālia ferōciōra apud eos sunt; nōnnūlla
etiam hominēs vorant. In Āfricā, ut incolae dīcunt,
leō, quī rēx animālium vocātur, noctū vīcum saepissimē
intrat et īnfantem aufert vel, sī māgnopere ēsurit, hominēs
etiam vī petit. In Indīs tigris habitat, quī neque
hominēs neque ferās, nisi elephantum, timet. Apud
nōs etiam aper in mediīs silvīs latet; nōn carnem ille
hūmānām, ut leō tigrisque, vorat, sed ferōcissimus tamen
est vēnātōribusque diū resistit.'

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: leō, tigris, aper, lepus.
B. Scrībe in omnibus persōnīs: mihi licet exīre; mē
oportet bene labōrāre.
C. Respondē:
(i) Quid vōbīs facere nōn licet, dum Latīnam linguam
discitis?
(ii) Quid vōs facere oportet, dum Latīnam linguam
discitis?
(iii) Ubi tē labōrāre oportet? Ubi lūdere licet?
(iv) Quandō ad lūdum venīre tibi nōn licēbit?
(v) Curritne lepus ex omnibus animālibus celerrimē?
(vi) Quod animal ferōcissimum est?
(vii) Quālem carnem tigris libenter vorat?
(viii) Quandō leō hominēs oppūgnat?
(ix) Quamdiū aper vēnātōribus resistit?
(x) Unde leō saepe īnfantem aufert?
(xi) Quandō Cornēlius et Mārcus multa inter se disserēbant?
(xii) Quō cōnsiliō Cornēlius Tībur iit?
(xiii) Ubi erat Tībur oppidum?
(xiv) Quam procul Rōmā aberat?
(xv) Quae ferae in Britanniā habitant?

TERTIA ET QUADRĀGĒNSINA LĒCTIŌ. Futūrum Perfectum.
Vīlla Cornēliāna.

Prīmō vēre agricola sēmina in agrō serēbat, cum
Mārcus forte appropinquāvit. Hic agricolam rogāvit:
'Cūr nihil in agrīs crēscit?' Ille dē respōnsō diū cōgitāvit,
tum ita respondit: 'Cum pluerit et sōl fulserit,
tum plantae tenerae ex humō surgent; aestāte aristae
flāvēscent; autumnō segetem metēmus. Cum segetem
messuerimus, tum frūmentum in horreum ferēmus.
Dum autem sermōnem tēcum cōnferō, cessō; neque ante
pluviam tōtum agrum sēverō.'

Deinde Mārcus 'Num pluet?' inquit. 'Quōmodo hoc
scīs?'

Tum agricola 'Multa', inquit, 'sunt sīgna pluviae.
Nōnne hirundinēs vidēs? Suprā fluvium multae volitant;
māgnī igitur erunt imbrēs. Nōnne cornīcem ibi
vidēs? Ecce, cornīx sōla in rīpā fluviī hūc illūc ambulat
et plēnā vōce pluviam vocat. Poēta noster haec
cecinit:
 Tum cornīx plēnā pluviam vocat improba vōce
 Et sōla in siccā sēcum spatiātur harēnā.

Haec et alia sunt sīgna pluviae. Ecce autem certissimum
sīgnum; dēnsa enim nūbēs inter nōs et sōlem pendet.
Nisi tū quam celerrimē domum cucurreris, imber tē
intercipiet; equidem, nisi nunc properābō, nōn ante imbrem
agrum sēverō.'

PĒNSUM.
A. Dēclīnā in futūrō perfectō: fulgeō, volitō, currō.
B. Scrībe prīmam persōnam singulāris numerī futurī
perfectī temporis; serō, appropinquō, crēscō, surgō,
metō, ferō, videō, canō, pendeō, intercipiō.
C. Respondē per futūrum perfectum:
(i) Quandō in campum ībis?
 e.g. Cum pēnsum meum fēcerō, in campum ībō.
(ii) Quandō ad lūdum redībis?
(iii) Quandō seges crēscet?
(iv) Quandō pluet?
(v) Quandō magister contentus erit?
(vi) Quī discipulus praemium accipiet?
(vii) Quandō dormītum ībis?
(viii) Quandō Mārcus vir erit?
(ix) Quandō agricolae frūmentum in horreum ferent?
(x) Quandō plantae tenerae ex humō surgent?
(xi) Quandō tū contentus eris?
(xii) Quandō vōs Latīnam linguam bene dīcere poteritis?
D. Respondē:
(i) Quōcum Mārcus sermōnem cōnferēbat?
(ii) Quibus rēbus caelum saepe est plēnum?
(iii) Quō tempore annī hirundinēs in Britanniam redeunt?
(iv) Quae sunt quattuor tempora annī?
(v) Quō tempore annī agricolae serunt? metunt? nōn
labōrant?
(vi) Quō tempore annī plūrimum pluit?
(vii) Quōmodo vocātur ille poēta quī dē cornīce cecinit?
(viii) Dum ad lūdum cum amīcō venīs, quid per tōtum
iter facis?
(ix) Dē quibus rēbus sermōnem cum hōc amīcō cōnfers?
(x) Quandō sōl nōn fulget?
(xi) Hieme quid humī iacet?
(xii) Quō hirundinēs autumnō volant?
(xiii) Cūr agricolae cornīcēs nōn amant?
(xiv) Scrībe ea nōmina avium quae scīs.
(xv) Quid nunc in caelō vidēs?

QUĀRTA ET QUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Praeteritum Perfectum Tempus.
Dē Rōmulō et Remō.

Nūtrīx cum īnfante Titō et sorōribus ēius sub vetere
quercū sedebat, dum Mārcus in silvā lūdit. Ad eōs
pāstor senex appropinquat, quem omnēs ūnā vōce rogant:
'Narrā nōbīs, sōdēs, ō senex, fābulam dē hērōibus'.
Itaque nārrāre incēpit:

'Rōmulus et Remus, ut ferunt, Mārtis deī et Rheae
Silviae geminī erant fīliī. Rēx autem crūdēlis, nōmine
Amūlius, Albae Longae tum rēgnābat. Frātrem enim
suum rēgnō iam expulerat omnēsque frātris fīliōs interfēcerat;
Rheae tamen Silviae pepercerat. Tandem hōs
etiam īnfantēs necāre cōnstituit; itaque in Tiberim
fluvium servōs cōnicere eōs iussit. Forte Tiberis super
rīpās aquam effūderat et agrōs, quī circā erant, inundāverat;
neque adīre servī ad iūstum fluviī cursum
poterant. Itaque in stāgnō parvum alveum, in qua
īnfantēs iacēbant, relīquērunt. Postquam aqua iterum
cōnsēdit, lupa sitiēns, quae ad flūmen dēscendēbat,
vāgītūs puerōrum audiit. Multōs diēs eōs nūtrīvit.
Tandem pāstor rēgiī gregis geminōs invēnit et uxōrī
suae dedit. Illa eōs ēducāvit. Ita cōnservātī puerī
Rōmam urbem posteā condidērunt.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā in tempore praeteritō perfectō: expellō, inundō.
B. Scrībe Partēs Prīncipālēs omnium in hāc fābulā verbōrum.
C. Scrībe omnia nōmina in cāsibus Nōminātīvō et
Genetīvō Singulāris Numerī cum genere.
D. Respondē:
(i) Quot quercūs in hortō tuō sunt?
(ii) Quōcum Titus sedēbat?
(iii) Ubi Amūlius rēgnābat?
(iv) Quem rēgnō expulerat?
(v) Quem interfēcerat?
(vi) Cūr Rhea Silvia adhūc vīvēbat?
(vii) Quōmodo Numitor geminōs necāre cōnstituit?
(viii) Quid servōs facere iussit?
(ix) Cūr servī id facere nōn poterant?
(x) Quandō flumen super rīpās aquam effundit?
(xi) Sī flūmen aquam super rīpās effūdit, quālēs sunt, agrī?
(xii) Quāndo lupa ad Tiberim dēscendit?
(xiii) Quis īnfantēs servāvit?
(xiv) Ubi est Rōma?
(xv) Quis Rōmam condidit?
E. Explicā per clausulam relātīvam: rēx, nūtrīx, pāstor,
quercus, senex, īnfāns, Tiberis, alveus, stāgnum,
rīpae.

QUĪNTA ET QUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Vōx Passīva: Tempus Praesēns.
Castra Rōmāna.

Diē quōdam Mārcus ē cubīlī modo surrēxerat, cum
castra ūltrā fluvium in clīvō posita cōnspexit. Tum
'Quae sunt ista tabernācula?' inquit; 'herī ibi nōn erant
antequam dormītum īvī.' Pater illī respondit: 'Castra
sunt, ubi exercitus Rōmānus noctū dormit, cum bellum
gerit.' Dum prandium igitur edunt, tālibus verbīs pater
castra explicat.

'Cum āgmen Rōmānum iter facit, vesperī tribūnus
lēctīs cum mīlitibus castra pōnendī causā praemittitur.
Locus ab eō capitur, prope quem aqua cibusque facile
invenīrī possunt. Statim tribūnus vēxillum ērigit et
quadrātum spatium sīgnat, quod sociī mūnire incipiunt.
Fossa circum tōta castra foditur, ex quā terra vāllum
struendī causā cumulātur. In vāllō quattuor portae
fīunt. Intereā ab aliīs mīlitibus media castra in variās
partēs viīs dīviduntur et in propriīs locīs tabernācula
pōnuntur. Sēparātim praetōrium, quod imperātōris
tabernāculum est, exstruitur; quae omnia summā celeritāte
fīunt, quod haud procul āgmen fessum appropinquat.'

PĒNSUM.
A. Scrībe tempus praesēns vōcis passīvae hōrum verbōrum:
cumulō, doceō, pōnō, fodiō, inveniō, faciō.
B. Respondē ad interrogatum: Quid fit? (Verte in passīvam vōcem.)
(i) Sententiam scrībō.
(ii) Cibum edimus.
(iii) Castra pōnimus.
(iv) Tribūnum praemittō.
(v) Duōs tribūnōs praemittō.
(vi) Terram cumulāmus.
(vii) In vāllō quattuor portās facimus.
(viii) Castra in variās partēs dīvidimus.
(ix) Praetōrium exstruimus.
(x) Fossam fodimus.
(xi) Vōs doceō.
(xii) Mē audītis.
(xiii) Nōs docēs.
(xiv) Tē audīmus.
(xv) Tē interrogō.
C. Respondē ad interrogātum: Ā quō hoc fit?
(i) Agricola agrum colit.
(ii) Gubernātor nāvem gubernat.
(iii) Ego vōs doceō.
(iv) Pāstor ovēs pāscit.
(v) Magister nōs interrogat.
(vi) Puer iānuam aperit.
(vii) Mīlitēs imperātor dūcit.
(viii) Caesar Britannōs vincit.
(ix) Horātius pontem dēfendit.
(x) Sagittārius sagittam mittit.
(xi) Sociī castra mūniunt.
(xii) Mīles aquam invenīre potest.
(xiii) Mārcus castra cōnspicit.
(xiv) Mea verba audīs.
(xv) Nōs docēs et interrogās.

SEXTA ET QUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Vōx Passīva: Praesēns et Futūrum.
Castra Rōmāna.

Āgmen castra intrat. Impedīmenta et spolia in spatiō,
quod inter vāllum et tabernācula est, cumulantur; ibi
etiam equī pecudēsque pāscuntur. Deinde legiōnēs ad
suam quaeque castrōrum partem dīmittuntur. Cēna
statim parātur; arma et tēla repōnuntur; mīlitēs edunt
et bibunt. Post cēnam vigilēs per tōtum vāllum dispōnuntur;
itaque omne perīculum āvertitur; nam
hostēs, sī ad vāllum silentiō adībunt aut explōrandī aut
expūgnandī causā, ā vigilibus cernentur; hī extemplō
exclāmābunt et sīgnum tubā dabunt; omnēs statim
ex somnō excitābuntur hostēs repellendī causā. Dum
vigilēs castra cūstōdiunt, legiōnēs tūtae sēcūraeque
dormiunt.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā in tempore futūrō passīvae vōcis: excitō,
cernō.
B. Dēclīnā in tempore praesentī passīvae vōcis: parō,
āvertō, cūstōdiō.
C. Respondē ad interrogatum: Ā quō hoc fit?
(i) Mīlitēs impedīmenta in castrīs cumulant.
(ii) Pāstōrēs pecudēs pāscunt.
(iii) Equōs nostrōs pāscimus.
(iv) Hunc equum pāscimus.
(v) Servī cēnam parant.
(vi) Vigilēs castra cūstōdiunt.
(vii) Vigilēs urbem cūstōdiunt.
(viii) Hannibal Hibērum flūmen trānsit.
(ix) Hannibal Alpēs trānsit.
(x) Peditēs elephantōs trāns viam ruptam trahunt.
(xi) Vigil hostēs cernit.
(xii) Vigilēs hostem cernunt.
(xiii) Fessī arma repōnimus.
(xiv) Magister vōs interrogat.
(xv) Magister vōs audit.
D. Respondē:
(i) Quō īnstrūmentō sīgnum in castrīs datur?
(ii) Quō īnstrūmentō pēnsum scrībitur?
(iii) Quō īnstrūmentō Horātius ē flūmine trahitur?
(iv) Quō īnstrūmentō malus discipulus ferītur?
(v) Quō tēlō hostis occīditur?
(vi) Quibus tēlīs hostēs occīdī possunt?
(vii) Quō vehiculō nautae vehuntur?
(viii) Quō vehiculō agricola vehitur?
(ix) Quō vehiculō eques vehitur?
(x) Quō instrūmentō sententia in tabulā scrībitur?

SEPTIMA ET QUADRĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Vōx Passīva: Tempus Futūrum.
Castra Rōmāna.

Māne tribūnī centuriōnēsque extrā praetōrium convocantur.
Illīs dux iussa dat et tālia verba dīcit.

'Castra extemplō movēbuntur; arma ab omnibus parābuntur;
aciēs īnstruētur. Nam hostēs iam in cōnspectū
sunt; nostrum impetum, ut crēdō, nōn manēbunt,
sed ipsī priōrēs nōs oppūgnābunt. Sī prīmō ab
hostibus repellēminī, nōlīte dēspērāre. Sī enim fortēs
eritis et quam ācerrimē pūgnābitis, hostēs tandem ā
vōbīs fugābuntur. Eōs quī se dēdere nōlent occīdite;
sed captīvōs nōlīte occīdere. Hī enim Rōmam auferentur,
ubi vendentur; et pecūnia vōbīs mīlitibusque distribuētur.
Haec iussa, Ō tribūnī centuriōnēsque, extemplō
mīlitibus nūntiāte.'

PĒNSUM.
A. Dēclīnā in tempore futūrō vōcis passīvae: parō, moveō,
   īnstruō, capiō, cūstōdiō, faciō.
B. Verte in tempus futūrum sententiās quae in pēnsō
   B XLV sunt; deinde in vōcem passīvam verte.
C. Verte in tempus futūrum sententiās quae in pēnsō
   C XLV sunt; deinde respondē ad interrogātum:
   Ā quō hoc fīet?
D. Explicā per clausulam relātīvam in quā verbum
passīvae vōcis adhibētur: pāstor, dux, magister,
stilus, pāgina, gladius, sagitta, pōns, cibus, vigilēs
e. g. Pāstor est is ā quō ovēs pāscuntur.

DUODĒQUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Vōx Passīva: Tempora Praeterita.
Obsidiō Alesiae.

Mārcus dē proeliīs et victōriīs multa libenter audiēbat.
Praecipuē Caesaris dē victōriīs audīre semper volēbat.
Pater enim ēius, Caesare duce, contrā Gallōs Britannōsque
pūgnāverat; multa igitur dē bellō Gallicō Mārcō nārrāre
poterat.

Cornēlius ōlim Mārcō 'Hodiē,' inquit, 'dē obsidiōne
Alesiae tibi nārrābō.'

Cuī Mārcus 'Sorōribusne etiam,' inquit, 'hanc historiam
audīre licet?' Postquam sorōrēs convocātae
sunt, pater līberīs haec nārrāre incēpit:

'Plēraeque Gallōrum gentēs ā Iūliō Caesare victae
erant; ūna tamen gēns, cuī nōmen erat Arvernī, diū
Rōmānīs resistēbat. Rēgulus eōrum erat Vercingetorīx,
dux summā fortitūdine, quī multīs proeliīs dēfessus
tandem intrā moenia Alesiae fugātus est. Dum autem
Caesar contrā oppidum omnibus cum cōpiīs tendit,
moenia ā Gallīs fīrmābantur. Mox Caesar advēnit et,
quia nōn statim oppidum capī poterat, cōnsilia ad obsidendum
vertit.'

PĒNSUM.
A. Scrībe tempora imperfectum et perfectum vōcis passīvae
hōrum verbōrum: fugō, obsideō, vertō, faciō,
audiō.
B. Verte in vōcem passīvam:
(i) Vercingetorīx Arvernōs dūcēbat.
(ii) Iūlius Caesar hanc gentem vīcit.
(iū) Rōmānī Gallōs fugāvērunt.
(iv) Arvernī moenia Alesiae firmābant.
(v) Caesar Alesiam obsidēbat.
(vi) Rōmānī Alesiam obsēdērunt.
(vii) Ego vōs herī docēbam.
(viii) Obsessī arma parāvērunt.
(ix) Vōs sententiās octō scrīpsistis.
(x) Caesar castra prope Alesiam posuit.
(xi) Quam fābulam herī vōbīs nārrābam?
(xii) Quot fābulās iam vōbīs nārrāvī?
(xiii) Dux tribūnōs centuriōnēsque convocāvit.
(xiv) Dux eīs iussa dedit.
(xv) Tribūnī iussa mīlitibus nūntiāvērunt.
C. Quōmodo Rōmām castra pōnēbant? Scrībe decem
līneās.

ŪNDĒQUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Vōx Passīva: Tempora Praeterita.
Obsidiō Alesiae.

Caesar, ut dīxī, Alesiam oppidum obsidēre cōnstituit.
Castra extrā moenia ā Rōmanīs posita sunt, et
oppidum exteriōre mūrō cīnctum est; unde Caesar
cottīdiē moenia oppūgnābat, sed neque impetū capere
neque tormentīs dēicere poterat. Itaque obsidiō multōs
mēnsēs prōdūcēbātur: tandem autem obsessī cibō aquāque
carēbant. Omnēs in forum convocātī sunt. Tum
quīdam ē prīncipibus Gallōrum hoc cōnsilium dedit:
'Nūllum cibum habēmus; cibō nōbis opus est vīvendī
causā; īnfantēs nostrōs edere nōs oportet.' Vercingetorīx
tamen Gallōs hoc facere vetuit. Tum prīncipēs sē
Rōmānīs dēdere cōnstituērunt. Eī, quī vī et armīs capī
nōn poterant, famē tandem victī sunt. Vercingetorīx
Gallīque Caesarī sē dēdidērunt. Quōrum multī quidem
extemplō occīsī sunt; cēterī—fortissimus quisque, validissimus
quisque, pulcherrimus quisque—cum ipsō Vercingetorige
in vincula coniectī sunt. Proximō annō
Rōmam addūctī sunt. Ibi Caesar eōs in triumphō dūxit.

PĒNSUM.

A. Dēclīnā in temporibus imperfectō et perfectō passīvae
vōcis: pōnō, cōniciō.
B. Verte in vōcem passīvam:
(i) Rōmānī castra extrā moenia posuērunt.
(ii) Rōmānī oppidum exteriōre mūrō cīnxērunt.
(iii) Caesar Alesiam capere nōn poterat.
(iv) Rōmānī moenia dēicere nōn poterant.
(v) Obsidiōnem multōs mēnsēs Gallī prōdūcēbant.
(vi) Multōs Gallōs occīdimus.
(vii) Cēterōs in vincula coniēcimus.
(viii) Hōs tandem Rōmam attulimus.
(ix) Caesar Vercingetorigem per triumphum dūxit.
(x) Dux hominēs fēmināsque in forum convocāvit.
C. Tū es mīles Rōmānus; Rōmānī, Caesare duce, Alesiam
obsident. Dēscrībe obsidiōnem Alesiae.

QUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Participium Perfectum Passīvum.
Triumphus Rōmānus.

Caesar victor cum Gallīs captīvīs Rōmam redierat, et
Cornēlius in āgmine erat. Īnstitūtō igitur diē Semprōnia
tōtam familiam spectandī causā sēcum dūxit
et inter cīvēs fēstīs vestibus indūtōs prope forum
sē posuit. In templīs apertīs ārae flōribus ōrnātae
fūmābant. Iam Titus 'Equōs,' inquit, 'nōn videō. Ubi
est pater, ubi Caesar? Cuī māter respondet: 'Caesar
ōrātiōnem apud mīlitēs extrā urbem convocātōs habet;
virtūtem eōrum laudat; spolia distribuit; mox autem
currum ascendet et per portam Triumphālem urbem
intrābit. Tum et Caesarem et patrem tuum vidēbis.'
Subitō ūniversī clāmōrem tollunt; triumphus enim
adest. Praeībat senātus quī Caesarem salūtandī causā
convēnerat; deinde plaustra erant optimīs spoliīs
onerāta; tum albī taurī aurātīs cornibus ā sacerdōtibus
ad sacrificium dūcēbantur; post eōs ībat inter aliōs
captīvōs Vercingetorīx, vir superbus, vinculīs vinctus;
tum Caesar ipse, togā pīctā vestītus et laurō corōnātus,
currū splendidō, quem quattuor equī trahēbant, vehēbātur;
dēnique, novissimum āgmen, equitēs peditēsque clāmitābant
'Iō, triumphe!' et māgnā vōce cantābant; neque
Cornēlius vōcem īnfantis, quī 'Pater!' iterābat, parvam
inter illōs clāmōrēs audīre poterat. Postquam autem
Caesar ad Capitōlium ascendit, taurī in ārīs caesī et
spolia Iovī dēdicāta sunt.

PĒNSUM.
A. Scrībe participium praeteritum passīvum hōrum
verbōrum et cum participiīs singula nōmina:
  e. g. pingō–tabula pīcta.
  īnstituō, ornō, vestiō, convocō, onerō, vinciō, corōnō,
  caedō, dēdico, obsideō, fugō, fodiō, mūniō, vincō,
  capiō, distribuō, dō, condō, aperiō, claudō, parō,
  scrībō, effundō, serō.
B. Respondē:
(i) Quālia erant templa, plaustra, cornua taurōrum?
(ii) Quāles erant cīvēs, ārae, taurī?
(iii) Quālis erant Vercingetorīx, Caesar, toga Caesaris,
      currus Caesaris, vōx Titī, vōx mīlitum?
(iv) Quō diē Semprōnia Rōmam īvit?
(v) Quem sēcum dūcēbat?
(vi) Quō cōnsiliō Rōmam īvit?
(vii) Ubi familia Cornēliāna sē posuit?
(viii) Apud quōs Caesar ōrātiōnem habuit?
(ix) Quid Caesar laudābat? Quid distribuēbat?
(x) Quō cōnsiliō senātus convēnerat?
(xi) Quō taurī dūcēbantur?
(xii) A quibus taurī dūcēbantur?
(xiii) Quōmodo Caesar ībat?
(xiv) Ubi taurī caesī sunt?
(xv) Quōmodo pater deōrum vocātur?
C. Coniunge in ūnam sentantiam:
(i) Caesar corōnātus est; Caesar currum ascendit.
e. g. Caesar corōnātus currum ascendit.
(ii) Gallī vinctī sunt; Gallī per triumphum dūctī sunt.
(iii) Gallī obsessī sunt; Gallī oppidum dēfendērunt.
(iv) Vercingetorīx victus est; Vercingetorīx sē Rōmānīs dēdit.
(v) Mīlitēs convocātī sunt; Mīlitēs Caesaris ōrātiōnem audīvērunt.

(vi) Caesar mīlitēs convocāvit; Mīlitēs Caesaris ōrātiōnem audīvērunt.
(vii) Rōmānī Gallōs obsēdērunt; Gallī oppidum dēfendērunt.
(viii) Etruscī Horātium vulnerāvērunt; Horātius in flūmen dēsiluit.
(ix) Dux tribūnum praemīsit; Tribūnus castra posuit.
(x) Caesar Gallōs cēpit; Caesar Gallōs Rōmam dūxit.
(xi) Caesar Alesiam diū obsedit; Caesar Alesiam tandem cēpit.
(xii) Pōns frāctus est; Horātius pontem trānsīre nōn potuit.
(xiii) Caesar mīlitēs convocāvit; Caesar mīlitēs laudāvit.

(xiv) Caesar Gallōs cēpit; Caesar cum Gallīs Rōmam rediit.
(xv) Caesar mīlitēs convocāvit; Caesar apud mīlitēs ōrātiōnem habuit.
(xvi) Sacerdōtēs ārās ornāvērunt; Ārae fumābant.
(xvii) Centuriō vulnerātus est; Dux centuriōnī praemium dedit.

(xviii) Magister iānuam aperuit; Magister cameram intrāvit.
(xix) Puer pēnsum fēcit; Puer dormītum īvit.
(xx) Mīlitēs arma reposuērunt; Mīlitēs cēnāvērunt.
(xxi) Spolia Iovī dēdicāta sunt; Caesar domum rediit.
D. Tū es Mārcus; dēscrībe triumphum, dum Rōmānī tē
praetereunt.

ŪNA ET QUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Cornēlius lītterās scrībit.
GĀIUS QUĪNTŌ S.D.P.

Dōnum, quod nūntius tuus in manum mihi trādidit,
māgnō cum gaudiō accipiō. Ego et uxor mea multās tibi
grātiās agimus. Quid Rōmae nūper accidit? Quam
opīniōnem senātōrēs dē Iūliō Caesare habent? haec
cōgnōscere volēbās; tamen Brundisiī omnia tantā celeritāte
annūntiantur. Quid novī tibi nārrāre possum?

Iūlius in diēs potentior fit et ā plēbe magis amātur;
paucīs enim ante diēbus, dum Albā ad Urbem iter facit,
multī exclāmābant 'Salvē, Rēx!'; at Iūlius, homō prūdentissimus,
'Caesar sum,' inquit, 'nōn rēx.' Equidem
tamen dē salūte ēius metuō. Dum enim fēstō diē
senātōriī iuvenēs cursum inter sē Viā Sacrā currunt et
ipse ex gradibus templī spectat, māgna multitūdō convēnit;
subitō autem Mārcus Antōnius diadēma illī
offert; ubīque silentium fit; nēmō plaudit praeter
paucōs Iūlī amīcōs. Ille diadēma rēiēcit; tum omnēs
plausērunt. Antōnius autem, nōndum contentus, ter
diadēma obtulit. Gaudeō quod tam stultē ēgit;
in invidiam enim Caesarem addūxit. Iam plērīque
senātōrēs eum ōdērunt, neque Cassius saltem, ut putō,
hanc facultātem agendī praetermittet. Caesar tamen
sēcūrus mihi esse vidētur. Hās lītterās Brundisium per
eundem nūntium mittō. Kalendīs Mārtiīs dedī.
  Valē.

PĒNSUM.
A. Scrībe tertiam persōnam singulārem et plūrālem temporum
  futūrī et imperfectī et perfectī passīvae
  vōcis verbōrum: trādō, annūntiō, offerō, rēiciō,
  addūcō, mittō, accipiō.
B. Dēclīnā: īdem nūntius, haec facultās, fēstus diēs.
C. Scrībe hanc epistulam: Mārcus Antōnius ad amīcum
  suum Claudium, quī Athēnīs est, lītterās dē
  diadēmate Caesarī oblātō mittit.
D. Scrībe participium perfectum passīvum in locō
clausulae temporālis:
(i) Postquam Mārcus Antōnius diadēma obtulit, Caesar
id rēiēcit.
(ii) Postquam Caesar salūtātus est, respondit: 'Nōn
rēx sum.'
(iii) Postquam tuum nūntium accēpī, eum dīmīsī.
(iv) Postquam tuās lītterās accēpī, Rōmam īvī.
(v) Postquam Alesiam cēpit, Caesar domum rediit.

ALTERA ET QUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Alterae dē eādem rē lītterae.
GĀIUS QUĪNTŌ S. D. P.

Lītterās tuās accēpī, prō quibus multās tibi grātiās agō.
Illud, quod metuēbam, accidit. Iūlius enim herī interfectus
est. Quī autem sunt coniūrātī? Hōs bene nōvistī;
Mārcus Brūtus, quī homō honestus est, sed rempublicam
magis quam ipsum Caesarem amābat, et Cassius,
quī Caesarī invidēbat, auctōrēs erant coniūrātiōnis.
Neque prōdigia dēerant; Kalendīs enim Martiīs vātēs
quīdam Caesarem in viā admonuit: 'Cavē Īdūs Mārtiās!'
Sēcūrus tamen Iūlius Īdibus Mārtiīs ad senātum
ībat, cum vātem inter multitūdinem cōnspexit, cuī 'Heus
vātēs', inquit, 'vēnērunt Īdūs Mārtiae.' Tum ille:
'Vēnērunt quidem, Ō Caesar, sed nōndum praeteriērunt.'
Deinde, dum cīvēs ab illō rēs variās petunt, Artemidōrus
eī libellum dedit, in quō coniūrātōrum nōmina indicāverat;
coniūrātī autem nūllam facultātem Caesarī
dabant legendī; undique enim eum premēbant. Tum,
sīgnō datō, gladiōs stringunt–ipse etiam aderam, sed
obstupefactus nihil facere poteram–et innumerīs
īctibus Caesarem trānsfīgunt. Ille sōlus parumper
silentiō resistēbat; sed simul ac Brūtum, amīcum suum,
inter inimīcōs cernit, 'Et tū, Brūte? exclāmat et ante
statuam ipsam Pompēī mortuus cadit.

Miseret me illīus tam illūstris imperātōris, sed gaudeō
quod Brūtus rempublicam servāvit. Et tū, quid dē hīs
rēbus putās?

Valē.
a.d. XVII Kal. Apr. dedī.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā: rēspublica, idem nōmen, vātēs quīdam.
B. Scrībe omnia nōmina in hāc lēctiōne cum genere et
cāsū genetīvō ambōrum numerōrum.
C. Scrībe Partēs Prīncipālēs omnium in hāc lēctiōne verbōrum.
D. Scrībe hanc epistulam: Brūtus vesperī Īdibus
Mārtiīs lītterās dē coniūrātiōne ad amīcum
scrībit.
E. Respondē:
(i) Cūr Gāius Quīntō grātiās agēbat?
(ii) Cūr Caesar ā Brūtō occīsus est?
(iii) Cūr ā Cassiō occīsus est?
(iv) Quō cōnsiliō hī coniūrāvērunt?
(v) Quō diē vātēs Caesārem admonuit?
(vi) Quō diē Caesar occīsus est?
(vii) Quō cōnsiliō Artemidōrus libellum scrīpserat?
(viii) Quid spectātōrēs faciēbant?
(ix) Cūius Cornēlium miserēbat?
(x) Quālium hominum tē miseret?
(xi) Ā quibus Caesar premēbātur?
(xii) Quā dē rē vātēs Caesarem admonuerat?
F. Verte in vōcem passīvam:
(i) Dōnum, quod nūntius trādidit, accēpī.
(ii) Caesar diadēma rēiēcit.
(iii) Antōnius Caesarem in invidiam addūxit.
(iv) Ego hās lītterās ad tē mittō.
(v) Caesar libellum Artemidōrī nōn lēgit.

TERTIA ET QUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Verbum Dēpōnēns.
Profectiō Mārcī.

Mārcus prīmā lūce ē cubīlī surgit neque cibum ante
est quam domō ad lūdum proficīscitur. Sī in itinere
morārī vult animālia persequendī causā, senex servus,
quī eum comitātur, ita loquitur: 'Properā, Mārce, tē
precor, nisi sērō in lūdum vīs ingredī.' Illōs sequitur
verna parvus, quī librōs tabellāsque portat. Sī forte
librī aut stilī oblītus erit, magister īrātus Mārcō ita
loquētur: 'Cūr stilum domī relīquistī? Quō īnstrūmentō
ad scrībendum ūtī vīs? Nōnne verbera meritus es?'
Puer silentiō poenās dabit; at verna etiam, ut opīnor,
post lūdum verbera patiētur, quae plēnē meritus est.

PĒNSUM.
A. Scrībe Partēs Prīncipālēs verbōrum dēpōnentium.
B. Quem cāsum haec verba regunt? careō, ūtor, miseret,
  oblīvīscor, invideō, licet, oportet.
C. Respondē:
(i) Unde Mārcus prīmā hōrā cottīdiē proficīscēbātur?
(ii) Quandō ē cubīlī surgēbat?
(iii) Quōmodo differunt inter sē servus et verna?
(iv) Quō cōnsiliō verna Mārcum sequēbātur?
(v) Quō cōnsiliō servus senex eum comitābātur?
(vi) Quō cōnsiliō Mārcus saepe morābātur?
(vii) Cūr magister īrātus est?
(viii) Uter puerōrum verbera meritus erat?
(ix) Uter verbera passus est?
(x) Quō īnstrūmentō ūteris ad scrībendum in tabulā?
(xi) Quibus membrīs ūtimur ad natandum? Quibus ad
     saliendum?
(xii) Quis tē ad lūdum comitātur?
(xiii) Sī sērō in lūdum vēneris, quid magister loquētur?
(xiv) Quandō tū ē cubīlī surgis?
(xv) Quandō domō proficīsceris?
D. Dēclīnā tempora praesēns et futūrum: moror, mereor,
patior.

QUĀRTA ET QUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Verbum Dēpōnēns.
Reditus Mārcī.

Sextā hōrā, dum Mārcus domum redit, parentēs eum in
hortō exspectābant. Postquam mātrem amplexus est et
patrem salūtāvit, illa eum rogāvit: 'Cūr toga tibi tam
sordida est?' Cuī Mārcus 'Quia in līmō,' inquit, 'dēlāpsus
sum, dum avem persequor'. Tum māter īrāta,
quod puer tam imprūdēns erat, 'Nōn cēnābis igitur,'
inquit, 'statim ad cubiculum abī.' Mārcus autem lacrimāre
incēpit—nam persuādēre lacrimīs mātrī sciēbat—
et 'Īgnōsce mihi', inquit, 'māter mea; nōlī īrāscī; iam
satis poenārum dedī; paene enim ante mortuus sum,
quam servus mē ē fossa extrāxit'. Tum māter fīlium
iterum amplexa alteram togam induendī causā dīmīsit.
Ille mox ad cēnam regreditur rīdēns et pūrā togā
vestītus.

PĒNSUM.
A. Dēclīnā tempus perfectum verbōrum: amplector,
morior.
B. Scrībe Partēs Prīncipālēs: redeō, amplector, dēlābor,
persequor, īrāscor, persuādeō, sciō, īgnōscō, nōlō,
morior, extrahō, induō, regredior, rīdeō.
C. Respondē:
(i) Quōmodo vocantur pater et māter?
(ii) Utrum parentem Mārcus amplectēbātur?
(iii) Utrum parentem salūtāvit?
(iv) Cūr sordida facta erat toga Mārcī?
(v) Quandō toga Mārcī sordida facta est?
(vi) Cūr Semprōnia īrāta est?
(vii) Quōmodo Mārcus mātrī suae persuādēbat?
(viii) Cūr mātrēs fīliīs suīs semper īgnōscunt?
(ix) Oportetne mātrēs fīliīs suīs semper īgnōscere?
(x) Quō cōnsiliō Semprōnia Mārcum dīmīsit?
(xi) Meritusne est Mārcus cēnam?
(xii) Ā quō Mārcus ē fossā extrāctus est?
(xiii) Quālis Mārcus ad cubiculum dīmissus est?
(xiv) Quālis Mārcus ad cēnam regressus est?
D. Coniunge in ūnam sententiam:
(i) Mārcus mātrem amplexus est; Mārcus patrem salūtāvit.
(ii) Mārcus regressus est; Mārcus cēnāvit.
(iii) Puer in līmō dēlāpsus est; Puer sordidam togam habet.
(iv) Mārcus domō profectus est; Mārcus in itinere morābātur.
(v) Discipulī stilōrum oblītī sunt; Discipulī poenās dabunt.
(vi) Casar in senātum ingressus est; Coniūrātī Caesarem occīdērunt.
(vii) Mārcus ā lūdō regressus est; Māter Mārcum amplectitur.
(viii) Mārcus verbera meritus est; Māter Mārcō īgnōvit.
(ix) Avus mortuus est; Puerī puellaeque lacrimant.
(x) Mārcus animālia persecūtus est; Mārcus sērō ad lūdum advēnit.

QUĪNTA ET QUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Participia Praesēns et Futūrum.
Hortus.

Diē quōdam prīmō vēre Titus, quī iam pedibus īre
poterat, cum nūtrīce in hortum ingressus flōrēs spectābat.
Ubīque stant arborēs, quae aestāte, dum sōl fulget,
dulcem umbram praebēbunt et autumnō pōma ferent.
Hīc sata sunt sēmina, ex quibus mox flōrēs variīs colōribus,
līlia, violae, rosae, nāscentur; illīc iam flōrent
hyacinthī, crocī, narcissī. Omnēs Titus amābat et
praecipuē hyacinthum; quem ad flōrem currit et carptūrus
eum manū tangit. Subitō autem nōn verba
tantum nūtrīcis, sed verbera etiam meminit; illa enim
flōrēs carpere saepe eum vetuerat. Tum 'Quōmodo',
inquit, 'hic flōs vocātur?' Postquam hoc didicit, iterum
rogāvit: 'Cūr hyacinthus vocātur?' Illa 'Tibi hoc
dīcam', inquit. 'Hyacinthus puer erat pulcherrimus et
tam grandis quam Mārcus. Eum et Phoebus Apollō
et Zephyrus amābant; libentius tamen cum Apolline
puer lūdēbat. Ōlim Zephyrus eōs inter sē discum
iacientēs cōnspexit, et īrātus discum ā deō coniectum
in cor puerī dēvertit. Ille gravī vulnere īctus humī
cecidit; neque ars Phoebī neque lacrimae Zephyrī,
quem iam factī paenitet, ad vītam eum revocāre
possunt. Ē sanguine ēius exortus est flōs semper
nōmen servātūrus.'

PĒNSUM.
A. Scrībe participia praesēns et futūrum āctīvae vōcis
et perfectum passīvae vōcis verbōrum:
spectō, ferō, serō, vocō, carpō, servō, tangō, dīcō, lūdō,
doceō, iaciō, audiō.
B. Scrībe participia praesēns et futūrum et perfectum
verbōrum dēpōnentium: moror, comitor, mereor,
sequor, loquor, ingredior, patior, īrāscor, oblīvīscor,
amplector, morior, exorior.
C. Respondē:
(i) Quid sīgnificat Verbum Dēpōnēns?
(ii) Quō tempore annī Titus flōrēs spectābat?
(iii) Quō tempore annī arborēs umbram praebent?
      Quandō pōma ferunt?
(iv) Explicā vocābula: sēmen, cor, sanguis.
(v) Quō colōre sunt flōrēs?
(vi) Quī flōrēs vēre nāscuntur? Quī aestāte?
(vii) Quō cōnsiliō Titus hyacinthum tangit?
(viii) Cūr cōnsilium vertit?
(ix) Comparā Hyacinthum cum Mārcō.
(x) Quī ventus ex occidente flat? Quī ex oriente?
    Quī ē merīdiē? Qui ā septentriōnibus?
(xi) Quōcum puer libentius lūdēbat?
(xii) Quis illīs invidēbat?
(xiii) Paenitetne tē, sī malum fēcistī?
(xiv) Cūius reī tum tē paenitet?
(xv) Unde flōs exortus est?
D. Coniunge in ūnam sententiam:
(i) Puer rīdēbat; Puer ad cēnam regressus est.
(ii) Phoebus Apollō et Mārcus discum iaciēbant;
     Illī sermōnem inter sē cōnferēbant.
(iii) Zephyrus lacrimābat; Zephyrus corpus Hyacinthī spectāvit.
(iv) Gladiātōrēs moritūrī sunt; Gladiātōrēs cōnsulem salūtant.
(v) Mīles profectūrus est; Mīles uxōrem suam amplectitur.
(vi) Coniūrātī Caesarem occīsūrī erant; Coniūrātī eum undique premēbant.
E. Clausulam temporālem verte in participium:
(i) Horātius, dum in aquam dēsilit, exclāmāvit: Rōmam servāvī.'
(ii) Senex, dum moritur, 'Valēte,' inquit, 'līberī meī!'
(iii) Dum sōl oritur, Gallus cantat.
(iv) Caesar, dum iter facit, lītterās ā senātū accēpit.
(v) Postquam Caesar Rōmam regressus est, Brūtus
    Cassiusque eum occīdērunt.
(vi) Postquam geminī prope Tiberim relictī sunt, lupa
     eōs invēnit.
(vii) Lupa, dum aquam bibit, vāgītūs puerōrum audit.
(viii) Pāstor, postquam puerōs invēnit, eōs uxōrī suae
       dedit.

SEXTA ET QUĪNQUĀGĒNSIMA LĒCTIŌ.
Mēnsa.

Hōra cēnae adest, et omnēs propter labōrem ēsurientēs
et sitientēs domum redeunt. Nōnne famēs optimum
cibi condīmentum est? Cibō igitur parātō servīsque
circumstantibus, tōta familia in trīclīniō accumbit:
Cornēlius ipse in summa locō, uxor in proximō, deinde
fīliī fīliaeque. Servī cibum ante eōs pōnunt et ex
amphorā vīnum aut aquam in pōcula fundunt; prīmō
ōva aut piscēs edunt, deinde carnem aut ovium aut boum
aut avium, postrēmō pōma. Pānem digitīs frangunt;
dextrā omnēs cibōs ad ōs ferunt; pōcula vīnō plēna ad
labra tollunt. Nōnnunquam Semprōnia Titum culpat,
quod nimis est et rapidius quam oportet. 'Nōlī tanta
frusta sorbēre, sed parvam partem dentibus mordē!'
Tum pater 'Neque edācēs', inquit, 'nōs oportet esse
neque ēbriōsōs, sed sobriōs; satis este et satis bibite,
meī līberī; deinde, famē sitīque dēpulsīs, dēsistite!
mentem sānam ita servābitis in corpore sānō. Hominibus
vērō edendum est vīvendī causā; sīc renovātus
sanguis ex corde per omnia membra fluit; itaque corpora
nōbīs validiōra fīunt et sāniōra.'

PĒNSUM
A. Scrībe Partēs Prīncipālēs: accumbō, fundō, mordeō,
edō, bibō, dēsistō, ēsuriō, sitiō, sorbeō, fluō,
frangō.
B. Respondē:
(i) Quandō tōta familia in trīclīniō accumbit?
(ii) Cūr Semprōnia Titum culpat?
(iii) Quid Titum nōn oportet facere?
(iv) Quālēs nōs nōn oportet esse?
(v) Quandō nōbīs dēsistendum est?
(vi) Quō cōnsiliō hominibus edendum est?
(vii) Quid Titō nōn sorbendum est?
(viii) Quid eī mordendum est?
(ix) Quantum nōbīs edendum et bibendum est?
(x) Cūr omnēs domum redeunt?
(xi) Quō cōnsiliō omnēs domum redeunt?
(xii) Cūr omnēs ēsuriunt et sitiunt?
(xiii) Quālēs nōs oportet esse?
(xiv) Quōmodo corpora nōbīs validiōra fīunt?
(xv) Unde servus vīnum effundit?
C. Dēclīnā: famēs, sitis, dēns, cor, ōs, sanguis, bōs, carō.
D. Tū Mārcus es; dēscrībe cēnam.

ARS GRAMMATICA
PRĪMA PARS: ACCIDENTIA

NŌMINA.

§1. Flexibus nōminum Numerus et Cāsus dēclārantur.

Numerī sunt duo, Singulāris et Plūrālis.

Cāsūs sunt sex, Nōminātīvus, Vocātīvus, Accūsātīvus,
Genetīvus, Datīvus, Ablatīvus.

Genera etiam tria sunt nōminum, Māsculīnum, Fēminīnum,
Neutrum.

§2. Quīnque sunt dēclīnatiōnes nōminum, quās īnfrā
expōnēmus; Genetīvī Cāsūs terminātiōnibus dēcernendae
sunt.

§3. Prīma Dēclīnātiō.

Prīma Dēclīnātiō eōrum est nōminum quōrum Genetīvus
in Singulārī Numerō in -ae exit. E. g.

     Sing.     Plūr.
N.V. mēns-a    mēns-ae
  A. mēns-am   mēns-ās
  G. mēns-ae   mēns-ārum
  D. mēns-ae   mēns-īs
Abl. mēns-ā    mēns-īs

Hōrum nōminum Genus est Fēminīnum, nisi quod ea
quae virōs dēsīgnant Māsculīna sunt.

Eōdem modō dēclīnantur haec:

Fēminīna:
amphora   camera     columba      dextra
aqua      carta      columna      domina
āra       causa      crēta        epistula
arista    cēna       culpa        fābula

Fēminīna:
familia   līnea      poena        tabella
fēmina    lingua     porta        tabula
fenestra  līttera    prōra        terra
fera      lōrīca     prōvincia    toga
ferula    lupa       puella       tuba
fīlia     mēnsa      pūgna        tunica
fossa     mora       rīpa         umbra
galea     nota       rosa         vacca
gallīna   ōra        sagitta      vāgīna
harēna    paenīnsula scientia     via
hasta     pāgina     sella        victima
historia  patria     sententia    victōria
hōra      pecūnia    serva        vigilia
iānua     pīctūra    silva        vīlla
īnsula    pila       sinistra     viola
invidia   planta     statua       vīta
lacrima   pluvia     stola

Āfrica    Germānia   Melita (1)   Athēnae (2)
Britannia Graecia    Rhea Silvia  cōpiae
Cornēlia  Helvētia   Rōma (1)     grātiae
Corsica   Hibernia   Sardinia     lītterae
Eurōpa    Hispānia   Semprōnia
Gallia    Ītalia     Sicilia

Māsculīna:
agricola  nauta      verna
incola    poēta      Mūrēna

(1) Cāsus Locātīvus: Melitae, Rōmae. (2) Cāsus Locātīvus: Athēnīs.

Secunda Dēclīnatiō.

§4. Hāc in Dēclīnātiōne Nōminātīvus Singulāris in
-us aut -er aut -um, Genetīvus in -ī, exit.

Nōmina quae in -us aut -er exeunt Māsculīna sunt.

     Sing.   Plūr.      Sing.  Plūr.
  N. amīc-us amīc-ī     ager   agr-ī
  V. amīc-e  amīc-ī     ager   agr-ī
  A. amīc-um amīc-ōs    agr-um agr-ōs
  G. amīc-ī  amīc-ōrum  agr-ī  agr-ōrum
  D. amīc-ō  amīc-īs    agr-ō  agr-īs
Abl. amīc-ō  amīc-īs    agr-ō  agr-īs

Eōdem modō dēclīnantur:
āgnus      fundus          servus        Iūlius (3)
alveus     gallus          socius        Mārcus
amīcus     gladius         somnus        Notus
animus     hortus          stilus        Ōceanus
annus      humus (1)       taurus        Padus
asinus     hyacinthus      tribūnus      Phoebus
autumnus   lēctus          triumphus     Poenus
avus       libellus        umerus        Quīntus
campus     līmus           ventus        Remus
capillus   loculus         vīcus         Rōmānus
captīvus   locus (2)       vīlicus       Rōmulus
cāseus     lūdus                         Sextus
cervus     modus           Brūtus        Titus
cibus      mūlus           Circus        Zephyrus
clipeus    mūrus           Cornēlius (3)
clīvus     narcissus       Etruscus      geminī
coniūrātus nāsus           Eurus         lūdī
crocus     numerus         Gāius         ager
digitus    nūntius         Gallus        aper
discipulus oculus          Germānus      liber
discus     populus         Graecus       magister
dominus    pūgnus          Hispānus      puer (4)
equus      rēgulus         Horātius      vir (4)
fīlius (3) rēmus           Indus         Ister
fluvius    sagittārius (3) Ītalus        līberī (4)
(1) Fēminīnī Generis; Cāsus Locātivus, humī. (2) pl. loca. (3) Voc.
et Gen. sing. -ī.    (4) Gen. puerī, virī, līberōrum.

§5. Ea nōmina quae in -um exeunt Generis sunt
Neutrī; hōc modō dēclīnantur:
       Sing.      Plūr.
N.V.A. bell-um    bell-a
G.     bell-ī     bell-ōrum
D.     bell-ō     bell-īs
Abl.   bell-ō     bell-īs

Eōdem modō dēclīnantur:
aedificium   caelum       dōnum         frustum
arātrum      collum       exemplum      gaudium
baculum      condīmentum  factum        gubernāculum
bellum       cōnsilium    forum         horreum
bracchium    cubiculum    frūmentum     iaculum
imperium     perīculum    silentium     vēlum
initium      plaustrum    spatium       verbum
īnstrūmentum pōculum      spectāculum   vestīmentum
interrogātum pōmum        spolium       vēxillum
iugum        praemium     stāgnum       vinculum
iussum       praetōrium   tabernāculum  vīnum
labrum       prandium     tēctum        vitium
līlium       prōdigium    tēlum
mālum        proelium     templum       Brunidisium (1)
membrum      rēgnum       tergum        Capitōlium
negōtium     respōnsum    theātrum      Latium
oppidum      rōstrum      tormentum     Ōstium (1)
ōstium       sacrificium  trānstrum
ōtium        saxum        trīclīnium    arma
ōvum         scūtum       vāllum        castra
pēnsum       sīgnum       vehiculum     impedīmenta
(1) Loc. sing. in -ī.

Tertia Dēclīnātiō: Nōmina Parisyllabica.

§6. Hāc in Dēclīnatiōne Genetīvus Singularis in -is
exit.

Distinguenda sunt Parisyllabica nōmina ab Imparisyllabicīs:
parisyllabica sunt ea nōmina quae in Genetīvō
parēs atque in Nōminātivō syllabās praebent; haec omnia
Genetīvum Plūrālem in -ium formant, e.g.

     Sing.   Plūr.
N.V. cīv-is  cīv-ēs
  A. cīv-em  cīv-ēs
  G. cīv-is  cīv-ium
  D. cīv-ī   cīv-ibus
Abl. cīv-e   cīv-ibus

Eōdem modō dēclīnantur haec Māsculīna et Fēminīna
nōmina:
avis (1)   invenis               ovis (1)     sitis (1,3)
canis (2)  senex (2) (g. sen-is) pānis        tigris (3)
fīnis                            pellis (1)   vestis (1)
fūnis      mēnsis                piscis       Tiberis (3)
hostis     nāvis (1)             puppis (1,3)
(1) Fem. (2) Gen. pl. canum, iuvenum, senum. (3) Acc. s. -im, abl. s. -ī.

famēs (1,4)        arx (arc-is) (1)      nix (niv-is)        Alpēs (Alp-ium) (1)
nūbēs (1)          dēns (dent-is)        nox (noct-is) (1)   Occidēns (Occident-is)
vātēs              frōns (front-is) (1)  pars (part-is) (1)
imber (g. imbr-is) gēns (gent-is) (1)    plēbs (plēb-is) (1) Oriēns (Orient-is)
                   mēns (ment-is) (1)    pōns (pont-is)
ars (art-is) (1)   mōns (mont-is)        urbs (urb-is) (1)
(1) Fēm. (2) Abl. s. famē.

Nōmina Imparisyllabica.

§7. Hōrum nōminum Genetīvus Plūrālis in -um, nōn
in -ium, exit.

Animadverbenda est summā cūrā in hūiusmodī nōminibus
Rādīx, i.e. ea pars nōminis cuī īnflexiōnēs adiungis
eō cōnsiliō ut nōmen dēclīnēs, e.g. leō, rādīx leōn-.

     Sing.     Plūr.
N.V. leō       leōn-es
A.   leōn-em   leōn-es
G.   leōn-is   leōn-um
D.   leōn-ī    leōn-ibus
Abl. leōn-e    leōn-ibus

Alia exempla rādīcum:
labōr-      Nom. S. labor             Gen. Pl. labōr-um
flōr-       Nom. S. flōs              Gen. Pl. flōr-um
patr-       Nom. S. pater             Gen. Pl. patr-um
mīlit-      Nom. S. mīles             Gen. Pl. mīlit-um
greg-       Nom. S. grēx (= greg-s)   Gen. Pl. greg-um
iūdic-      Nom. S. iūdex (= iūdic-s) Gen. Pl. iūdic-um
ōrātiōn-    Nom. S. ōrātiō            Gen. Pl. ōrātiōn-um
fortitūdin- Nom. S. foritūdō          Gen. Pl. fortitūdin-um
aestāt-     Nom. S. aestās            Gen. Pl. aestāt-um
virtūt-     Nom. S. virtūs            Gen. Pl. virtūt-um
pāc-        Nom. S. pax (= pāc-s)
vōc-        Nom. S. vōx (= vōc-s)     Gen. Pl. vōc-um
lūc-        Nom. S. lūx (= lūc-s)

Māsculīna Nōmina Imparisyllabica.
§8. Māsculīna sunt ea nōmina Tertīae Dēclīnatiōnis
quae in -ō, -or, -ōs, -ter, -es, -ex exeunt, e.g.
centuriō       imperātor       eques            rēmēx (rēmig-is)
leō            pāstor          mīles
sermō          senātor         pedes            sōl (sōl-is)
Septentriōn-ēs spectātor       pēs (ped-is)     vigil (vigil-is)
               vēnātor         sanguis (sanguin-is)
arbor (1)      viātor
clāmor         victor                           Apollō (Apollin-is)
color          flōs
labor          mōs             ānas (anat-is)   Aquilō
soror (1)      hērōs (hērō-is) dux (duc-is)     Caesar
uxor (1)       sacerdōs        grēx (greg-is)   Hannibal
arātor         (sacerdōt-is)   lepus (lepor-is) Mārs (Mārt-is)
auctor                         prīnceps (prīncip-is)  Scīpiō
gladiātor      frāter                           Vercingetorīx
gubernātor     māter (1)       parēns (parent-is)
iaculātor      pater
(1) Fēm. secundum sēnsum.

Fēminīna Nōmina Imparisyllabica.

§9. Fēminīna sunt ea nōmina quae in -dō, -iō, -tās,
-ūs, -x exeunt, e. g.

fortitūdō   ōrātiō      virtūs      carō (carn-is)
multitūdō   profectiō   sūs (su-is) hiems (hiem-is)
hirundō     aestās      cornīx      laus (laud-is)
coniūrātiō  celeritās   lūx         pecus (pecud-is)
lēctiō      facultās    nūtrīx      seges (seget-is)
legiō                   pāx
obsidiō     salūs       vōx         Carthāgō (1)
opīniō      servitūs                (Cartāgin-is)
(1) Loc. sing. Carthāginī.

Neutrālia Nōmina.
§10. (1) Parisyllabica.

        Sing. Plūr.
N.V.A.  mar-e  mar-ia
    G.  mar-is mar-ium
    D.  mar-ī  mar-ibus
  Abl.  mar-ī  mar-ibus

Eōdem modō dēclīnantur: cubīle, animal, moenia (pl.).

(2) Imparisyllabica.
§11. Neutrālia sunt ea nōmina quae in -en (e. g. nōmen,
nōmin-is), -us (e.g. genus, generis; corpus, corpor-is),
-er (e. g. verber, verber-is) exeunt.

       Sing.     Plūr.
N.V.A. genus     gener-a
    G. gener-is  gener-um
    D. gener-ī   gener-ibus
  Abl. gener-e   gener-ibus

Eōdem modō dēclīnantur:
āgmen    opus           crūs      caput (capit-is)
carmen   vulnus         rūs (2)   cor (cord-is)
flūmen                            lāc (lāct-is)
sēmen    corpus (1)     iter (3)  diadēma (diadēmat-is)
         lītus (1)      vēr
genus    pecus (1)      verber
onus     tempus (1)     ōs (ōr-is)
(1) Gen. sing. in -oris.  (2) Loc. sing. rūrī.  (3) Gen. sing. itineris.

Quārta Dēclīnātiō.

§12. Hūiūs dēclīnātiōnis sunt nōmina in -us et -ū
exeuntia quae Genetīvum in -ūs formant, e.g. portus
(māsc.), genū (neut.).

         Sing.   Plūr.
  N.V. port-us   port-ūs
    A. port-um   port-ūs
    G. porb-ūs   port-uum
    D. port-uī   port-ibus
  Abl. port-ū    port-ibus

N.V.A. gen-ū     gen-ua
    G. gen-ūs    gen-uum
    D. gen-ū     gen-ibus
  Abl. gen-ū     gen-ibus

Eōdem modō dēclīnantur haec Māsculīna et Neutrālia:
arcus (2)   exercitus  portus        vāgītus
ascēnsus    gradus     porticus (1)  Īdūs (pl.) (1)
cōnspectus  īctus      quercus (1)
currus      impetus    reditus       cornū
cursus      manus (1)  saltus        genū
dēscēnsus   passus     senātus
(1) Fēm.   (2) D.Abl.pl. arcubus.

Quīnta Dēclīnātiō.
§13. Hanc in Dēclīnatiōnem cadunt plēraque nōmina
quae in -ēs exeunt. Omnia praeter diēs (m.) fēminīna
sunt.
     Sing.  Plūr.
N.V. di-ēs  di-ēs
A.   di-em  di-ēs
G.   di-ēī  di-ērum
D.   di-ēī  di-ēbus
Abl. di-ē   di-ēbus

Ita etiam: aciēs, glaciēs, merīdiēs, rēs.

§14. Anōmala Nōmina.

     Sing.    Plūr.     Sing.        Plūr.
N.V. bōs      bov-es    deus         dī
                        (voc. deus)
A.   bov-em   bov-es    de-um        de-ōs
G.   bov-is   bo-um     de-ī         de-ōrum _vel_ de-um
D.   bov-ī    bō-bus    de-ō         dīs
Abl. bov-e    bō-bus    de-ō         dīs

     Sing.    Plūr.     Sing.    Sing.
N.V. domus    dom-ūs    vīs      Iuppiter
A.   dom-um   dom-ōs    vim      Iov-em
G.   dom-ūs   dom-ōrum  (dēest)  Iov-is
D.   dom-uī   dom-ibus  (dēest)  Iov-i
Abl. dom-ō    dom-ibus   vī      Iov-e

N.B. Rēspublica, Gen. reīpublicae, &c.

ADIECTĪVA
§15. Adiectīva Prīmae Classis.

Bon-us (m.), bon-a (f.), bon-um (n.).

              M.     F.       N.
Sing.    N. bon-us   bon-a    bon-um
         V. bon-e    bon-a    bon-um
         A. bon-um   bon-am   bon-um
         G. bon-ī    bon-ae   bon-ī
         D. bon-ō    bon-ae   bon-ō
       Abl. bon-ō    bon-ā    bon-ō
Plūr. N. V. bon-ī    bon-ae   bon-a
         A. bon-ōs   bon-ās   bon-a
         G. bon-ōrum bon-ārum bon-ōrum
    D. Abl. bon-īs   bon-īs   bon-īs

Eōdem modō dēclīnantur:
acūtus     honestus    obscūrus      splendidus
adversus   īgnāvus     obsessus      studiōsus
aequus     improbus    obstupefactus stultus
albus      inclūsus    parātus       superbus
altus      indīgnus    parvus        suus
angustus   indūtus     perīculōsus   tantus
antīquus   īnfestus    permultus     timidus
apertus    inīquus     plēnus        tranquillus
aurātus    iniūstus    propinquus    tuus
barbarus   innumerus   proprius      tūtus
benīgnus   īnstitūtus  pūrus         umbrōsus
bonus      īrātus      quantus?      ūniversus
caeruleus  iūstus      quadrātus     varius
callidus   laetus      quotus?       validus
cārus      lātus       rapidus       vēnāticus
certus     lēctus      rēgius
clārus     lentus      rōbustus      Anglicus
clausus    longus      rotundus      Cornēliānus
contentus  māgnus      ruptus        Gallicus
dēfessus   malus       saevus        Latīnus
dēnsus     medius      sānus         Mārtius
dīgnus     meus (1)    secundus      Rōmānus
doctus     mortuus     sēcūrus
ēbriōsus   multus      senātōrius    cēterī
fessus     nātus       siccus        paucī
fēstus     nitidus     sobrius       plērīque
flāvus     novus       sordidus      singulī
hodiernus  oblongus
(1) Voc. Māsc. S. mī.

Eōdem modō dēclīnantur participia futūrum āctīvum et
perfectum passīvum.
N.B. Dexter, dextr-a, dextr-um. Ita etiam niger,
noster, pulcher, ruber, sacer, sinister, vester.

Tener, tener-a, tener-um; miser, miser-a,
miser-um.

Anōmala Adiectīva.
     M.      F.      N.      M.      F. N.
  N. ūn-us   ūn-a    ūn-um   ali-us  ali-a   ali-ud
  V. ūn-e    ūn-a    ūn-um           (dēest)
  A. ūn-um   ūn-am   ūn-um   ali-um  ali-a   ali-ud
  G. ūn-īus  ūn-īus  ūn-īus  alī-us  alī-us  alī-us
  D. ūn-ī    ūn-ī    ūn-ī    ali-ī   ali-ī   ali-ī
Abl. ūn-ō    ūn-ā    ūn-ō    ali-ō   ali-ā   ali-ō

Pl. ali-ī, ali-ae, ali-a, &c.

Eōdem modō dēclīnantur: nūllus, sōlus, tōtus, nōnnūllī,
alter (Gen. alterius), uter (Gen. utrīus).

Adiectīva Secundae Classis.
§16. Parisyllabica.
          Sing.            Plūr.
      M.F.     N.       M.F.     N.
N. V. brev-is  brev-e   brev-ēs  brev-ia
A.    brev-em  brev-e   brev-ēs  brev-ia
G.        brev-is         brev-ium
D.        brev-ī          brev-ibus
Abl.      brev-ī          brev-ibus

Ita etiam:
crūdēlis    fertilis  illūstris  tālis
difficilis  fidēlis   omnis      trīstis
docilis     fortis    quālis?    triumphālis
dulcis      grandis   rudis      ūtilis
facilis     gravis

     Sing.                   Plūr.
     M.     F.      N.       M.F.    N.
N.V. ācer   ācr-is  ācr-e    ācr-ēs  ācr-ia
  A. ācr-em ācr-em  ācr-e    ācr-ēs  ācr-ia
  G.        ācr-is               ācr-ium
  D.        ācr-ī                ācr-ibus
Abl.        ācr-ī                ācr-ibus

N.B. Celer, celeris, celere.

§17. Imparisyllabica.

          Sing.               Plūr.
      M.F.      N.      M.F.     N.
N.V.      audāx         audāc-ēs  audāc-ia
  A. audācem    audāx   audāc-ēs  audāc-ia
  G.      audāc-is      audāc-ium
  D.      audāc-ī       audāc-ibus
Abl.      audac-ī       audāc-ibus

Eōdem modō dēclīnantur:
dīves (1) (dīvit-)  imprūdēns         pauper (1)  rapāx
edāx                (imprūdent-)      potēns      sagāx
ferōx (ferōc-)      ingēns (ingent-)  prūdēns     vetus (2) (veter-)
(1) G. pl. dīvitum, pauperum.    (2) N. pl. vetera, G. pl. veterum.

Comparātīva hōc modō dēclīnantur:
           Sing.                Plūr.
      M.F.      N.        M.F.       N.
N.V. melior     melius    meliōr-ēs  meliōr-a
  A. meliōr-em  melius    meliōr-ēs  meliōr-a
  G.      meliōr-is          meliōr-um
  D.      meliōr-ī           meliōr-ibus
Abl.      meliōr-e           meliōr-ibus

Comparātiō Adiectīvōrum.
§18. Trēs sunt Gradūs Comparātiōnis, Positīvus, Comparātīvus,
Superlātīvus; quī hōc modō formantur.

       Posit.     Rādīx     Comp.        Superl.
       clārus     clār-     clār-ior     clār-issimus
       brevis     brev-     brev-ior     brev-issimus
       audāx      audāc-    audāc-ior    audāc-issimus
       prūdēns    prūdent-  prūdent-ior  prūdent-issimus

N.B.1. niger   nigr-    nigr-ior    nigerrimus
       miser   miser-   miser-ior   miserrimus

Eōdem modō quō _niger_ et _miser_ comparantur alia adiectīva
quae in -er exeunt, e.g. pulcher, ācer, celer.

N.B.2. facilis    facil-    facil-ior    facil-limus
       difficilis difficil- difficil-ior difficil-limus

§19. Anōmala Comparātiō.
 bonus    melior      optimus
 malus    pēior       pessimus
 māgnus   māior       māximus
 parvus   minor       minimus
 multus   plūs (1)    plūrimus
 multī    plūrēs (2)  plūrimī
 vetus    vetustior   veterrimus
 exterus  exterior    extrēmus
 īnferus  īnferior    īnfimus _vel_ īmus
 superus  superior    summus
 (dēest)  prior       prīmus
 (dēest)  propior     proximus
 (1) Neut.     (2) Gen. plūrium, N. et A. Neut. plūra.

ADVERBIA.
§20. Formātiō Adverbiōrum.

(a) Adiectīva prīmae classis -ē plērumque rādīcī
addunt, e.g. amīcē, īgnāvē, lentē, miserē, &c.
Excepta: bene, male.
         cito, subitō, rārō.
         multum, māgnopere, plērumque.

(b) Adiectīva secundae classis -iter rādīcī addunt,
e.g. ācriter, celeriter, fortiter, sagāciter.
Excepta: audācter, dīligenter, libenter, prūdenter.
         facile, difficulter.

Index Adverbiōrum.
§21. Adverbia modi.

Quōmodo? forte, fortasse, ita, quam? sēparātim,
sīc; accedunt etiam omnia quae in -ē et -ter exeunt.

Quantum? haud, immō, multum, magis, māximē,
nē...quidem, nōn, plūs, minimē, satis, nimis, ferē,
paene, praecipuē, longē, procul, plērumque, tantum, vīx.

Adverbia temporis.

Quandō? adhūc, aliquandō, anteā, cottīdiē, crās,
deinde, dēnique, extemplō, herī, hodiē, iam, interdum,
intereā, māne, modo, mox, noctū, nōndum, nōnnunquam,
nunquam, nunc, nūper, ōlim, posteā, posthāc, postrēmō,
prīmō, prīmum, semper, statim, tandem, unquam,
vesperī.

Quamdiū? diū, parumper.

Quotiēns? iterum, saepe, semel, bis, ter, &c.

Adverbia locī.
Ubi? circā, hīc, ibi, illīc, īnfrā, ubīque; domī,
humī, rūrī, Brundisiī, Rōmae, &c.

Quō? hūc, illūc; domum, Rōmam, &c.

Unde? hīnc, illīnc, undique; domō, rūre, Rōmā, &c.

Comparātiō Adverbiōrum.

§22. Grad. pos.    Grad. comp.   Grad. superl.
     clār-ē        clār-ius      clār-issimē
     brev-iter     brev-ius      brev-issimē
     audāc-ter     audāc-ius     audāc-issimē
     prūden(t-)ter prūdent-ius   prūdent-issimē
     miser-ē       miser-ius     miser-rimē
     facil-e       facil-ius     facil-limē
     -----------------------------------------
     bene          melius        optimē
     male          pēius         pessimē
     māgnopere     magis         māximē
     multum        plūs          plūrimum
     paullum       minus         minimē
     diū           diūtius       diūtissimē
     (dēest)       prius         prīmum
     (dēest)       propius       proximē

NUMERĀLIA.
§23. Cardinālia      Ordinālia             Adverbia
      (Quot?)        (Quotus?)             (Quotiēns?)
    I ūnus           prīmus                semel
   II duo            secundus _vel_ alter  bis
  III trēs           tertius               ter
   IV quattuor       quārtus               quater
    V quīnque        quīntus               quīnquiēns
   VI sex            sextus                sexiēns
  VII septem         septimus              septiēns
 VIII octō           octāvus               octiēns
   IX novem          nōnus                 noviēns
    X decem          decimus               deciēns
   XI ūndecim        ūndecimus             ūndeciēns
  XII duodecim       duodecimus            duodeciēns
 XIII tredecim       tertius decimus       terdeciēns
  XIV quattuordecim  quārtus decimus       quaterdeciēns
   XV quīndecim      quīntus decimus       quīndeciēns
  XVI sēdecim        sextus decimus        sēdeciēns

      Cardinālia       Ordinālia           Adverbia
      (Quot?)          (Quotus?)           (Quotiens?)
 XVII septendecim      septimus decimus    septiēns deciēns
XVIII duodēvīgintī     duodēvīcēnsimus     duodēvīciēns
  XIX ūndēvīgintī      ūndēvīcēnsimus      ūndēvīciēns
   XX vīgintī          vīcēnsimus          vīciēns
  XXI ūnus et vīgintī  ūnus et vīcēnsimus  semel et vīciēns
  XXX trīgintā         trīcēnsimus         trīciēns
   XL quadrāgintā      quadrāgēnsimus      quadrāgiēns
    L quīnquāgintā     quīnquāgēnsimus     quīnquāgiēns
   LX sexāgintā        sexāgēnsimus        sexāgiēns
  LXX septuāgintā      septuāgēnsimus      septuāgiēns
 LXXX octōgintā        octōgēnsimus        octōgiēns
   XC nōnāgintā        nōnāgēnsimus        nōnāgiēns
    C centum           centēnsimus         centiēns

Dēclīnātiō Numerālium.
§24. Dēclīnantur ūnus (v. §15), duo, trēs.
Alia ā quattuor usque ad centum Cardinālia indēclīnābilia sunt.

Duo (ambō) et trēs hōc modō dēclīnantur:
       M.      F.      N.        M.F.  N.
  N.V. duo     duae    duo       trēs  tria
    A. duōs    duās    duo       trēs  tria
    G. duōrum  duārum  duōrum      trium
D.Abl. duōbus  duābus  duōbus      tribus

Ordinālia eōdem modō dēclīnantur quō _bonus, bona, bonum_.

PRŌNŌMINA.
§25. (a) Persōnālia.
     Sing. Plūr.            Sing. Plūr.
N.   ego   nōs              tū    vōs
A.   mē    nōs              tē    vōs
G.   meī   nostrum, nostrī  tuī   vestrum, vestrī
D.   mihi  nōbīs            tibi  vōbīs
Abl. mē    nōbīs            tē    vōbīs

(b) Reflexīva.
     Sing. et Plūr.
  A. sē _vel_ sēsē
  G. suī
  D. sibi
Abl. sē _vel_ sēsē

(c) Dēmōnstrātīva.
Sing. M.    F.     N.    Plūr. M.      F.     N.
   N. hic   haec   hoc         hī      hae    haec
   A. hunc  hanc   hoc         hōs     hās    haec
   G.       hūius              hōrum   hārum  hōrum
   D.       huīc                       hīs
 Abl. hōc   hāc    hōc                 hīs

   N. is    ea     id         eī, iī  eae    ea
   A. eum   eam    id         eōs     eās    ea
   G.       ēius              eōrum   eārum  eōrum
   D.       eī                    eīs _vel_ iīs
 Abl. eō    eā     eō             eīs _vel_ iīs

   N. ille  illa   illud      illī    illae   illa
   A. illum illam  illud      illōs   illās   illa
   G.       illīus            illōrum illārum illōrum
   D.       illī                  illīs
 Abl. illō  illā   illō           illīs

Eōdem modō qua ille dēclīnatur iste et ipse, nisi
quod ipse Neutrum N. et A. ips-um praebet.

Īdem, quod vocābulum ex is et -dem compositum
est, hōc modō dēclīnātur:

Sing. M.      F.       N.       Plūr. M.       F.       N.
   N. īdem    eadem    idem           īdem     eaedem   eadem
   A. eundem  eandem   idem           eōsdem   eāsdem   eadem
   G.         ēiusdem                 eōrundem eārundem eōrundem
   D.         eīdem                      īsdem _vel_ eīsdem
 Abl. eōdem   eādem    eōdem             īsdem _vel_ eīsdem

(d) Relātīvum.
Sing. M.    F. N.     Plūr. M.     F.     N.
   N. quī   quae quod       quī    quae   quae
   A. quem  quam quod       quōs   quās   quae
   G.       cūius           quōrum quārum quōrum
   D.       cuī                    quibus
 Abl. quō   quā  quō               quibus

Ita dēclīnantur Prōnōmina quis? quid?-aliquis aliqua
aliquid-quis qua quid-quisque quaeque quidque-quīdam
quaedam quiddam; etiam Adiectīva quī? quae? quod?-
quisque quaeque quodque-quīdam quaedam quoddam.
N.B. Acc. S. quendam quandam quiddam.
     Gen. Pl. quōrundam quārundam quōrundam.

PRAEPOSITIŌNĒS.
§26. Ā, ab, cum, dē,
Prō, sine, ex, ē,
Cāsum regunt Ablātīvum.
Ad, ante, apud, circum,
Contrā, extrā, infrā, inter,
Intrā, per, post, praeter,
Prope, propter, suprā, ultrā,
Cāsum regunt Accūsātīvum.
Haec tria, in, sub, super,
Secundum sēnsum Ablātīvum
Regunt aut Accūsātīvum.

CONIŪNCTIŌNĒS.
§27. (1) Hae coniūnctiōnēs aliam aliī sententiās coniungunt:
At, aut (aut ... aut), autem (1), enim (1), et (et
... et), etiam, igitur (1), itaque, nam, neque (neque
... neque), -que (1), sed, tamen, vel (vel ... vel).
(1) Nōn potest prīmum in sententiā stāre; _tamen_ etiam plērumque
post prīmum vocābulum stat.

(2) Hae coniūnctiōnēs clausulam sententiae coniungunt:
Antequam, cum, dum, nisi, postquam, quam,
quia, quod, sī, simul āc _vel_ atque, ut.

(3) Hae coniūnctiōnēs Interrogātīvam sententiam indicant:
 -ne, num, utrum...an, -ne...an, annōn.

INTERIECTIŌNĒS.
§28. Haec vocābula sunt quae extrā sententiam stant,
e.g. ecce, heus, iō, ō.

VERBA.
§29. Inflexiōnēs verbōrum Persōnam, Numerum,
Tempus, Modum, Vōcem dēclārant.

Trēs sunt Persōnae, Prīma, Secunda, Tertia: e.g.
amāba-m, amābā-s, amāba-t.

Duo sunt Numerī, Singulāris et Plūrālis: e.g.
amāba-m, amābā-mus.

Sex sunt Tempora, Praesēns, Praeteritum Imperfectum,
Futūrum, Perfectum, Praeteritum Perfectum,
Futūrum Perfectum: e.g. ama-t, amā-bat, amā-bit,
amā-vit, amā-verat, amā-verit.

Quattuor sunt Modī, Indicātīvus, Imperātīvus,
Īnfīnītīvus, Coniūnctīvus: e.g. am-ās, am-ā, am-āre
am-ēs.

Duae sunt Vōcēs, Āctīva et Passīva: e.g. am-at,
am-atur.

Dēpōnentia sunt ea verba quae formam Passīvam
sed sēnsum Āctīvum habent.

Coniugātiō Verbōrum.

§30. Quattuor sunt Coniugātiōnes verbōrum; distinguuntur
autem secundum rādīcem hōc modō:
  _Prīma Coniugātiō_: Rādīx amā-
  _Secunda Coniugātiō_: Rādīx monē-
  _Tertia Coniugātiō_: Rādīx rege-
  _Quārta Coniugātiō_: Rādīx audī-

             Vōx Āctiva: Modus Indicātivus.
-------------------------------------------------------------------------------
            | 1. Rādīx amā- | 2. Rādīx monē- | 3. Rādīx rege- | 4. Rādīx audī-
-------------------------------------------------------------------------------
Praesēns    |               |                |                |
     S.1    | amō           | mone-ō         | regō           | audi-ō
       2    | amā-s         | monē-s         | regi-s         | audī-s
       3    | ama-t         | mone-t         | regi-t         | audi-t
    Pl.1    | amā-mus       | monē-mus       | regi-mus       | audī-mus
       2    | amā-tis       | monē-tis       | regi-tis       | audī-tis
       3    | ama-nt        | mone-nt        | reg-unt        | audi-unt
-------------------------------------------------------------------------------
Praeteritum |               |                |                |
Imperfectum |               |                |                |
     S.1    | amā-bam       | monē-bam       | regē-bam       | audiē-bam
       2    | amā-bās       | monē-bās       | regē-bās       | audiē-bās
       3    | amā-bat       | monē-bat       | regē-bat       | audiē-bat
    Pl.1    | amā-bāmus     | monē-bāmus     | regē-bāmus     | audiē-bāmus
       2    | amā-bātis     | monē-bātis     | regē-bātis     | audiē-bātis
       3    | amā-bant      | monē-bant      | regē-bant      | audiē-bant
-------------------------------------------------------------------------------
Futūrum     |               |                |                |
     S.1    | amā-bō        | monē-bō        | reg-am         | audi-am
       2    | amā-bis       | monē-bis       | reg-ēs         | audi-ēs
       3    | amā-bit       | monē-bit       | reg-et         | audi-et
    Pl.1    | amā-bimus     | monē-bimus     | reg-ēmus       | audi-ēmus
       2    | amā-bitis     | monē-bitis     | reg-ētis       | audi-ētis
       3    | amā-bunt      | monē-bunt      | reg-ent        | audi-ent
-------------------------------------------------------------------------------

              Vōx Āctiva: Modus Indicātivus.
------------------------------------------------------------------------------
Perfectum   |               |                |                |
     S.1    | amāv-ī *      | monu-ī *       | rēx-ī *        | audīv-ī *
       2    | amāv-isti     | monu-istī      | rēx-istī       | audīv-istī
       3    | amāv-it       | monu-it        | rēx-it         | audīv-it
    Pl.1    | amāv-imus     | monu-imus      | rēx-imus       | audīv-mus
       2    | amāv-itis     | monu-istis     | rēx-istis      | audīv-istis
       3    | amāv-ērunt    | monu-ērunt     | rēx-ērunt      | audīv-ērunt
------------------------------------------------------------------------------
Praeteritum |               |                |                |
Perfectum   |               |                |                |
     S.1    | amāv-eram     | monu-eram      | rēx-eram       | audīv-eram
       2    | amāv-erās     | monu-erās      | rēx-erās       | audīv-erās
       3    | amāv-erat     | monu-erat      | rēx-erat       | audīv-erat
    Pl.1    | amāv-erāmus   | monu-erāmus    | rēx-erāmus     | audīv-erāmus
       2    | amāv-erātis   | monu-erātis    | rēx-erātis     | audīv-erātis
       3    | amāv-erant    | monu-erant     | rēx-erant      | audīv-erant
------------------------------------------------------------------------------
Futūrum     |               |                |                |
Perfectum   |               |                |                |
     S.1    | amāv-erō      | monu-erō       | rēx-erō        | audīv-erō
       2    | amāv-eris     | monu-eris      | rēx-eris       | audīv-eris
       3    | amāv-erit     | monu-erit      | rēx-erit       | audīv-erit
    Pl.1    | amāv-erimus   | monu-erimus    | rēx-erimus     | audīv-erimus
       2    | amāv-eritis   | monu-eritis    | rēx-eritis     | audīv-eritis
       3    | amāv-erint    | monu-erint     | rēx-erint      | audīv-erint
------------------------------------------------------------------------------
*Rādīcēs Perfectī Temporis: amāv-, monu-, rēx (=reg-s), audīv-


  Imperātīvus Modus.
-----------------------------------------------------------------------------
      S.2   | amā           | monē           | rege           | audī
        3   | amā-tō        | monē-tō        | regi-tō        | audī-tō
     Pl.2   | amā-te        | monē-te        | regi-te        | audī-te
        3   | ama-ntō       | mone-ntō       | reguntō        | audiuntō
-----------------------------------------------------------------------------
Participia  |               |                |                |
    Praes.  | amā-ns        | monē-ns        | reg-ēns        | audiē-ns
     Pers.  | (dēest)       | (dēest)        | (dēest)        | (dēest)
      Fut.  | amātūrus      | monit-ūrus     | rēct-ūrus      | audīt-ūrus
-----------------------------------------------------------------------------
Īnfīnītīvus |               |                |                |
     Praes. | amā-re        | monē-re        | rege-re        | audī-re
      Pers. | amāv-isse *   | monu-isse *    | rēx-isse *     | audīv-isse *
       Fut. | amātūrus esse | monitūrus esse | rēctūrus esse  | audītūrus esse
-----------------------------------------------------------------------------
Gerundium   | amandum       | monendum       | regendum       | audiendum
Supīnum     | amātum        | monitum        | rēctum         | audītum
-----------------------------------------------------------------------------
*Rādīcēs Perfectī Temporis: amāv-, monu-, rēx (=reg-s), audīv-

§31.               Vōx Passīva: Modus Indicātivus.
-------------------------------------------------------------------------------
            | 1a. Coni.     | 2a. Coni.      | 3a. Coni.      | 4a. Coni.
-------------------------------------------------------------------------------
Praesēns    |               |                |                |
     S.1    | am-or         | mone-or        | reg-or         | audi-or
       2    | amā-ris       | monē-ris       | rege-ris       | audī-ris
       3    | amā-tur       | monē-tur       | regi-tur       | audī-tur
    Pl.1    | amā-mur       | monē-mur       | regi-mur       | audī-mur
       2    | amā-minī      | monē-minī      | regi-minī      | audī-minī
       3    | ama-ntur      | mone-ntur      | reguntur       | audiuntur
-------------------------------------------------------------------------------
Praeteritum |               |                |                |
Imperfectum |               |                |                |
     S.1    | amā-bar       | monē-bar       | regē-bar       | audiē-bar
       2    | amā-bāris     | monē-bāris     | regē-bāris     | audiē-bāris
       3    | amā-bātur     | monē-bātur     | regē-bātur     | audiē-bātur
    Pl.1    | amā-bāmur     | monē-bāmur     | regē-bāmur     | audiē-bāmur
       2    | amā-bāminī    | monē-bāminī    | regē-bāminī    | audiē-bāminī
       3    | amā-bantur    | monē-bantur    | regē-bantur    | audiē-bantur
-------------------------------------------------------------------------------
Futūrum     |               |                |                |
     S.1    | amā-bōr       | monē-bōr       | regar          | audiar
       2    | amā-beris     | monē-beris     | regē-ris       | audiē-ris
       3    | amā-bitur     | monē-bitur     | regē-tur       | audiē-tur
    Pl.1    | amā-bimur     | monē-bimur     | regē-mur       | audiē-mur
       2    | amā-biminī    | monē-biminī    | regē-minī      | audiē-minī
       3    | amā-buntur    | monē-buntur    | rege-ntur      | audie-ntur
-------------------------------------------------------------------------------

              Vōx Āctiva: Modus Indicātivus.
------------------------------------------------------------------------------
Perfectum   |               |                |                |
     S.1    | amātus sum    | monitus sum    | rēctus sum     | audītus sum
       2    | amātus es     | monitus es     | rēctus es      | audītus es
       3    | amātus est    | monitus est    | rēctus est     | audītus est
    Pl.1    | amātī sumus   | monitī sumus   | rēctī sumus    | audītī sumus
       2    | amātī estis   | monitī estis   | rēctī estis    | audītī estis
       3    | amātī sunt    | monitī sunt    | rēctī sunt     | audītī sunt
------------------------------------------------------------------------------
Praeteritum |               |                |                |
Perfectum   |               |                |                |
     S.1    | amātus eram   | monitus eram   | rēctus eram    | audītus eram
       2    | amātus erās   | monitus erās   | rēctus erās    | audītus erās
       3    | amātus erat   | monitus erat   | rēctus erat    | audītus erat
    Pl.1    | amātī erāmus  | monitī erāmus  | rēctī erāmus   | audītī erāmus
       2    | amātī erātis  | monitī erātis  | rēctī erātis   | audītī erātis
       3    | amātī erant   | monitī erant   | rēctī erant    | audītī erant
------------------------------------------------------------------------------
Futūrum     |               |                |                |
Perfectum   |               |                |                |
     S.1    | amātus erō    | monitus erō    | rēctus erō     |  audītus erō
       2    | amātus eris   | monitus eris   | rēctus eris    |  audītus eris
       3    | amātus erit   | monitus erit   | rēctus erit    |  audītus erit
    Pl.1    | amātī erimus  | monitī erimus  | rēctī erimus   |  audītī erimus
       2    | amātī eritis  | monitī eritis  | rēctī eritis   |  audītī eritis
       3    | amātī erunt   | monitī erunt   | rēctī erunt    |  audītī erunt
------------------------------------------------------------------------------

  Imperātīvus Modus.
-----------------------------------------------------------------------------
      S.2   | amā-re        | monē-re        | rege-re        | audī-re
        3   | amā-tor       | monē-tor       | regi-tor       | audī-tor
     Pl.2   | amā-minī      | monē-minī      | regi-minī      | audī-minī
        3   | ama-ntor      | mone-ntor      | reguntor       | audiuntor
-----------------------------------------------------------------------------
Participia  |               |                |                |
    Praes.  | (dēest)       | (dēest)        | (dēest)        | (dēest)
     Pers.  | amā-tus       | moni-tus       | rēc-tus        | audī-tus
      Fut.  | (dēest)       | (dēest)        | (dēest)        | (dēest)
-----------------------------------------------------------------------------
Īnfinitivus |               |                |                |
     Praes. | amā-rī        | monē-rī        | regī           | audī-rī
      Pers. | amātus esse   | monitus esse   | rēctus esse    | audītus esse
       Fut. | amātum īrī    | monitum īrī    | rēctum īrī     | audītum īrī
-----------------------------------------------------------------------------

Verba Dēpōnentia.
Eōdem modō quō Vōx Passīva dēclīnantur verba Dēpōnentia. Āctīva etiam
Participia habent.

Index Verbōrum.

§32. (1) Verba Prīmae Coniugātiōnis quae eōdem
modō quō amō coniugantur:

aedificō     cūrō      interrogō  pulsō
aegrōtō      dēdicō    intrō      putō
ambulō       dēspērō   inundō     recitō
amō          dēvolō    iterō      rēgnō
annūntiō     errō      labōrō     rēmigō
appropinquō  excitō    lacrimō    renovō
arō          exclāmō   laudō      revocō
cantō        explicō   mōnstrō    rogō
cēnō         explōrō   nārrō      sacrificō
cessō        expūgnō   natō       salūtō
clāmitō      exspectō  necō       servō
clāmō        fīrmō     numerō     sīgnō
cōgitō       flō       nūntiō     spectō
comparō      fugō      onerō      spērō
coniūrō      fūmō      oppūgnō    superō
cōnservō     gubernō   ornō       vītō
convocō      habitō    parō       vocō
corōnō       īgnōrō    portō      volitō
culpō        imperō    properō    vorō
cumulō       indicō    pūgnō      vulnerō.

(2) Verba Secundae Coniugātiōnis quae eōdem modō
quō moneō coniugantur:
admoneō      flōreō (1)  lateō (1)  praebeō
careō (1)    habeō       pāreō      sileō (1)
doleō        adhibeō     appāreō    timeō (1)
exerceō      iaceō (1)
(1) Dēest Supīnum.

(3) Verba Tertiae Coniugātōnis: vidē §35.

(4) Verba Quārtae Coniugātiōnis quae eōdem modō quō
audiō coniugantur:

cūstōdiō     nūtriō   serviō      feriō (2)
dormiō       sciō     vestiō      sitiō (2)
mūniō        nesciō   ēsuriō (2)
(2) Dēsunt et Perfectum et Supīnum.

Anōmala Verba.
§33. (1) Capio, capere, cēpī, captum.

            Vōx Āctīva.           | Vōx Passīva.
---------------------------------------------------------
           | Indic.    | Imper.   | Indic.    | Imper.
---------------------------------------------------------
Praesēns:
     S.  1 | capiō     |          | capior    |
         2 | capis     | cape     | caperis   | capere
         3 | capit     | capitō   | capitur   | capitor
     Pl. 1 | capimus   |          | capimur   |
         2 | capitis   | capite   | capiminī  | capiminī
         3 | capiunt   | capiuntō | capiuntur | capiuntor
---------------------------------------------------------
Praet.     | capiēbam  |          | capiēbar  |
Imp.       | &c.       |          | &c.       |
--------------------------------------------------------
Fut.       | capiam,&c.|          | capiar,&c.|
--------------------------------------------------------
Īnfīnīt.   |      capere          |         capī
--------------------------------------------------------
Gerund.    |      capiendum

Ita etiam coniugantur cupiō, faciō, fodiō, fugiō, iaciō,
rapiō, -spiciō, et hōrum composita.

Eōdem modō quō capior coniugantur gradior, morior,
patior.

(2) Sum, esse, fuī.
-------------------------------------------------------------------------
         | Praes. | Praet.Imp.| Fut.    | Perf.   |Praet.Perf.| Fut.Perf.
-------------------------------------------------------------------------
Indic.   |        |           |         |         |           |
     S.1 | sum    | eram      | erō     | fuī     | fueram    | fuerō
       2 | es     | erās      | eris    | fuistī  | fuerās    | fueris
       3 | est    | erat      | erit    | fuit    | fuerat    | fuerit
    Pl.1 | sumus  | erāmus    | erimus  | fuimus  | fuerāmus  | fuerimus
       2 | estis  | erātis    | eritis  | fuistis | fuerātis  | fueritis
       3 | sunt   | erant     | erunt   | fuērunt | fuerant   | fuerint
-------------------------------------------------------------------------
Imper.   |        |           |         |         |           |
     S.2 | es     |           |         |         |           |
       3 | estō   |           |         |         |           |
    Pl.2 | este   |           |         |         |           |
       3 | suntō  |           |         |         |           |
-------------------------------------------------------------------------
Particip.| (dēest)|           | futūrus | (dēest) |           |
-------------------------------------------------------------------------
Īnfīnīt. | esse   |           | fore    |         |
         |        |           | _vel_   | fuisse  |
         |        |           | futūrus |         |
         |        |           | esse    |         |
-------------------------------------------------------------------------

(3) Possum, posse, potuī.
     Praes. possum, potes, potest, possumus, potestis,
            possunt.
Praet. Imp. poteram, etc.
       Fut. poterō, etc.

(4) Ferō, ferre, tulī, lātum.

Praesēns hōc modō coniugātur:
------------------------------------------------
      | Āctīva Vōx.       | Passīva Vōx.
      | Indic.  | Imperāt.| Indic.   | Imperāt.
------------------------------------------------
S.  1 | ferō    |         | feror    |
    2 | fers    | fer     | ferris   | ferre
    3 | fert    | fertō   | fertur   | fertor
Pl. 1 | ferimus |         | ferimur  |
    2 | fertis  | ferte   | feriminī | feriminī
    3 | ferunt  | feruntō | feruntur | feruntor
-----------------------------------------------

(5) Eō, īre, īvī, itum.

   Praes. eo, īs, it, īmus, ītis, eunt.
   Praet. ībam, etc.
     Fut. ībō, etc.
 Imperāt. ī, ītō, īte, euntō.
Particip. iēns (euntis), itūrus.
 Īnfīnīt. īre, ī(vi)sse, itūrus esse.
  Gerund. eundum.

(6) Meminī, nōvī, ōdī.

Haec verba formam perfectī temporis habent, praesentis sēnsum.

N.B. In verbis 'nōvī' et 'ōdī' dēest imperātīvus
modus; sed 'meminī' praebet imperātīvum: mementō,
mementōte.

(7) Volō, velle, voluī. Nōlō, nōlle, nōluī. Mālō, mālle, māluī. Praesēns hōc
modō conjugātur:
-------------------------------------------------------------------
     | Indic.                         |            Imperāt.
-------------------------------------------------------------------
 S.1 | volō    | nōlō      | mālō     | (dēest) |         | (dēest)
   2 | vīs     | nōnvīs    | māvīs    |         | nōlī    |
   3 | vult    | nōnvult   | māvult   |         | nōlītō  |
Pl.1 | volumus | nōlumus   | mālumus  |         |         |
   2 | vultis  | nōnvultis | māvultis |         | nōlīte  |
   3 | volunt  | nōlunt    | mālunt   |         | nōluntō |
-------------------------------------------------------------------

(8) Fīō, fierī, factus sum.
Praes.     fīo, fīs, fit; fīunt.
Praet.Imp. fīēbam, &c.
Fut.       fīam, fīēs, &c.

(9) Edō, -ere, ēdī, ēsum.
Praes.    edō, es, est, edimus, estis, edunt.
Imperāt.  ede, este.
Īnfīn.    esse.

Partēs Prīncipālēs.
§34. Partēs verbī prīncipālēs quae vocantur hae sunt
quattuor: Praesēns et Perfectum Indicātīvī Modī,
Praesēns Īnfīnītivī Modī, Supīnum.

Ex hīs formantur aliae verbī partēs omnēs, e.g.

_Praesēns_ Iaciō, iacior:
 _Praeteritum Imperfectum_ iaciēbam, iaciēbar. _Futūrum_ iaciam, iaciar.
 _Participium Praesēns_ iaciēns, _Gerundium_ iaciendum.

_Īnfīnītīvus_ Iacere:
 _Imperātīvus Modus_ iace, iacite, &c. iacere, iacitor, &c.

_Perfectum_ Iēcī:
_Praeteritum Perfectum Āctīvum_ iēceram.
_Futūrum Perfectum Āctivum_ iēcerō.
_Īnfīnītīvus Āctīvus Perfectī Temporis_ iēcisse.

_Supīnum_ Iactum:
_Participium Perfectum Passīvum_ iactus.
_Participium Futūrum Āctīvum_ iactūrus.
_Perfecta tempora Passīva Vōcis_ iactus sum, iactus eram, iactus erō.

TABULA PARTIUM PRĪNCIPĀLIUM
§35. (1) Verba Prīmae Coniugātiōnis.
dō         dare    dedī    datum
secō       secāre  secuī   sectum
stō        stāre   stetī   statum
circumstō  -stāre -stitī   (dēest)

(2) Verba Secundae Coniugātiōnis.
caveō      -ēre cāvī     cautum
doceō      -ēre docuī    doctum
fulgeō     -ēre fulsī    (dēest)
iubeō      -ēre iussī    iussum
maneō      -ēre mānsī    mānsum
mordeō     -ēre momordī  morsum
moveō      -ēre mōvī     mōtum
removeō
pendeō     -ēre pependī  pēnsum
compleō    -ēre -plēvī   -plētum
impleō
prandeō    -ēre prandī   prānsum
rīdeō      -ēre rīsī     rīsum
sedeō      -ēre sēdī     sessum
obsideō    -ēre -sēdī    -sessum
sorbeō     -ēre sorbuī   (dēest)
respondeō  -ēre -spondī  -spōnsum
persuādeō  -ēre -suāsī   -suāsum
teneō      -ēre tenuī    -tentum
sustineō   -ēre -tinuī   -tentum
extergeō   -ēre -tersī   -tersum
videō      -ēre vīdī     vīsum
invideō

(3) Verba Tertiae Coniugātōnis.
carpō      -ere carpsī   carptum
cingō      -ere cīnxī    cīnctum
dīcō (1)   -ere dīxī     dīctum
(1) 2 sing. imperat. dīc.
dūcō (1)   -ere dūxī     dūctum
(1) 2 sing. imperat. dūc.
addūcō
prōdūcō
gero       -ere gessī    gestum
coniungō   -ere -iūnxī   -iūnctum
intellegō  -ere -lēxī    -lēctum
pingō      -ere pīnxī    pīctum
regō       -ere rēxī     rēctum
corrigō    -ere -rēxī    -rēctum
ērigō
pergō
surgō
scrībō     -ere scrīpsī  scrīptum
dēscrībō
stringō    -ere strīnxī  strīctum
struō      -ere struxī   structum
exstruō
īnstruō
sūmō       -ere sūmpsī   sūmptum
trahō      -ere trāxī    trāctum
extrahō
vehō       -ere vēxī     vēctum
vīvō       -ere vīxī     vīctum

prōcēdō    -ere -cessī   -cessum
claudō     -ere clausī   clausum
dīvidō     -ere dīvīsī   dīvīsum
trānsfigō  -ere -fīxi    -fīxum
fluō       -ere fluxī    fluxum
lūdō       -ere lūsī     lūsum
mittō      -ere mīsī     missum
dēmittō
dīmittō
praemittō
praetermittō
plaudō     -ere plausī   plausum
premō      -ere pressī   pressum
trūdō      -ere trūsī    trūsum
invādō     -ere -vāsī    -vāsum
cadō       -ere cecidī   cāsum
accidō     -ere -cidī    (dēest)
caedō      -ere cecīdi   caesum
occīdō     -ere -cīdī    -cīsum
canō       -ere cecinī   cantum
currō      -ere cucurrī  cursum
incurrō    -ere -currī   -cursum
occurrō
discō      -ere didicī   (dēest)
ēdiscō     -ere -didicī  (dēest)
parcō      -ere pepercī  parsum
dēpellō    -ere -pulī    -pulsum
expellō
prōpellō
repellō    -ere -ppulī   -pulsum
tangō      -ere tetigī   tāctum
tendō      -ere tetendī  tentum / tēnsum
ostendō    -ere -tendī   -tentum / -tēnsum

capiō      -ere cēpī     captum
accipiō    -ere -cēpī    -ceptum
incipiō
intercipiō
cupiō      -ere cupīvī   cupītum
faciō      -ere fēcī     factum
interficiō -ere -fēcī    -fectum
fodiō      -ere fōdī     fossum
fugiō      -ere fūgī     fugitum
aufugiō
effugiō
iacio      -ere iēcī     iactum
cōniciō    -ere coniēcī  coniectum
dēiciō
rēiciō
cōnspiciō  -ere -spexī   -spectum
edō        -ere ēdī      ēsum
dēfendō    -ere -fendī   -fēnsum
fundō      -ere fūdī     fūsum
ascendō    -ere -scendī  -scēnsum
dēscendō
cōnsīdō    -ere -sēdī    -sessum
vertō      -ere vertī    versum
āvertō
dēvertō

agō        -ere ēgī      āctum
redigō
bibō       -ere bibī     (dēest)
cernō      -ere crēvī    crētum
crēscō     -ere crēvī    crētum
frangō     -ere frēgī    frāctum
īcō        -ere īcī      īctum
legō       -ere lēgī     lēctum
relinquō   -ere -līquī   -lictum
(dēest)    (dēest) nōvī  nōtum
cōgnōscō   -ere -nōvī    -nitum
ignōscō    -ere -nōvī    -nōtum
pāscō      -ere pāvī     pāstum
serō       -ere sēvī     satum
vincō      -ere vīcī     victum
vīsō       -ere vīsī     visum
colō       -ere coluī    cultum
incolō     -ere -coluī   (dēest)
accumbō    -ere -cubuī   -cubitum
flāvēscō   -ere (dēest)  (dēest)
metō       -ere messuī   messum
pōnō       -ere posuī    positum
dispōnō
expōnō
repōnō
disserō    -ere -seruī    -sertum
volō       velle voluī    (dēest)
mālō       mālle māluī    (dēest)
nōlō       nōlle nōluī    (dēest)

petō       -ere petīvī   petītum
induō      -ere -duī     -dūtum
metuō      -ere metuī    metūtum
pluit      -ere pluit    (dēest)
cōnstituō  -ere -stituī  -stitūtum
distribuō  -ere -tribuī  -tribūtum
dēvolvō    -ere -volvī   -volūtum

addō       -ere -didī    -ditum
condō
dēdō
crēdō
trādō
reddō
vendō
dēsistō     -ere -stitī   -stitum
resistō

ferō       ferre  tulī    lātum
afferō     -ferre attulī  allātum
auferō     -ferre abstulī ablātum
cōnferō    -ferre contulī collātum
differo    -ferre distulī dilātum
offerrō    -ferre obtulī  oblātum
referō     -ferre rettulī relātum
tollō      -ere   sustulī sublātum

(4) Verba Quārtae Coniugātiōnis.
aperiō     -īre -peruī    -pertum
saliō      -īre saluī     saltum
dēsiliō    -īre -siluī    (dēest)
veniō      -īre vēnī      ventum
adveniō
conveniō
inveniō
perveniō
vinciō     -īre vinxī   vinctum

(5) Verba Dēpōnentia.
comitor  -ārī  comitātus sum
moror    -ārī  morātus sum
opīnor   -ārī  opīnātus sum
precor   -ārī  precātus sum
spatior  -ārī  spatiātus sum

mereor   -ērī  meritus sum

amplector  -ī  amplexus sum
dēlābor    -ī  -lāpsus sum
ingredior  -ī  gressus sum
regredior
loquor     -ī  locūtus sum
patior     -ī  passus sum
sequor     -ī  secūtus sum

persequor
ūtor       -ī    ūsus sum
īrāscor    -ī    īrātus sum
nāscor     -ī    nātus sum
oblīvīscor -ī    -lītus sum
proficīscor -ī   -fectus sum

exorior    -īrī  -ortus sum

Sēmi-dēpōnēns.
gaudeō     -ēre  gāvīsus sum

SECUNDA PARS: SYNTAXIS
Concordiae.
§36. (1) Adiectīvum cum Substantīvō concordat Genere,
Numerō, Cāsū: e. g.
  Bona Fortūna; bonās fēminās.
(2) Nōmen, quod cum alterō in appositiōne stat,
Cāsū concordat cum illō: e. g.
  Deinde Athēnās, _caput_ Graeciae, vīdimus.
(3) Verbum Fīnītum cum Subiectō concordat Numerō
 et Persōnā: e. g.
  Tempora mūt_antur_, nōs et mūt_āmur_ in illīs.
(4) Prōnōmen Relātīvum cum Antecēdente concordat
Genere et Numerō, sed nōn Cāsū: e.g.
  Alexander _urbem_ condidit _quae_ Alexandria vocātur.

Cāsus Nōminātīvus.
§37. (1) Nōminātīvus Cāsus Subiectī proprius est:
e.g.
  Flant ventī, tumet Ōceanus.
(2) Nōminātīvus Cāsus in praedicātiōne stat cum
verbīs 'esse', 'fierī' et Passīvīs nōnnūllīs: e.g.
  Nēmō fit cāsū _bonus_.
  Is quī imperat _imperātor_ vocātur.
  Locus castrīs _idōneus_ vidēbātur.

Cāsus Accūsātīvus.
§38. (1) Accūsātīvus Cāsus Obiectum trānsitīvī verbī
indicat: e.g.
  Līberī _parentēs suōs_ dīligunt.

(2) Stat etiam in praedicātiōne cum verbīs trānsitīvīs:
e.g.
  Praebē tē in malīs _hominem_.
  Urbem quam condidit Rōmulus _Rōmam_ vocāvit.

(3) Quaedam verba duo Obiecta admittunt: e.g.
  Amīcus _mē pecūniam_ rogāvit.
  Fortūna _victōs_ quoque _artem_ bellī docet.

(4) Accūsātīvus Exclāmātiōnis: e.g.
  Ō _mē_ miserum! ō _mē_ stultum.

(5) Accūsatīvus Nōmimis Propriī, quod oppidum vel
parvam īnsulam nōminat, cum verbīs mōtum sīgnificantibus
potest stāre: e. g.
  Prīmum Melit_am_, deinde Athēn_ās_ nāvigāvimus.

Ita etiam rūs et domum: e.g.
  Vōs īte _domum_, egō _rūs_ ībō.

Alia omnia nōmina praepositiōnem exigunt: e.g.
  _In_ Siciliam _ad_ māgnam urbem īmus.

(6) Accūsātīvus Spatiī et Temporis: e.g.
  Mārcus ā iānuā _multōs passūs_ stābat.
  Decem _annōs_ Trōia ā Graecīs oppūgnāta est.
  Mortuus est Caesar sex ex quīnquāgintā _annōs_ nātus.

(7) Post Praepositiōnēs: vidē §26.

Cāsus Datīvus.

§39. (1) Datīvus propriē ūsurpātur cum verbīs dandī
et hōrum similibus: e. g.
  Caesar fīliam _Pompēiō_ in mātrimōnium dedit.

(2) Datīvus possessiōnis: e. g.
  Quot _tibi_ librī sunt?
  Quod _puerō_ nōmen est?

(3) Datīvum regunt quaedam Verba: e.g.
  Imperāre _sibi_ māximum imperium est.
  Fortiter _hostibus_ resistite, ō mīlitēs.
  Centuriō _aliīs_ pāret, imperat _aliīs_.

Cāsus Ablātīvus.

§40. Ablātīvus Cāsus plūrēs habet sīgnificātiōnēs.
Cum enim propriō sēnsū ad ablātiōnem quandam vel
sēparātiōnem refert, tum āmissōs aliōs Cāsūs Īnstrūmentālem
et Locātīvum in sē complectitur.

I. (1) Ablātīvus Sēparātiōnis (vide §38.5): e.g.
  _Domō_ exiimus, _Rōmā_ excessimus.
(2) Ablātīvus Comparātiōnis: e.g.
  _Cicerōne_ nēmō Rōmānus fuit ēloquentior.

II. (1) Ablātīvus Īnstrūmentī: e.g.
  _Vī_ et _armīs_ urbem oppūgnāvērunt.
  Britannī _carne_ vīvunt, _āleā_ lūdunt.
(2) Ablātīvus Causae: e.g.
  _Timōre_ paene mortuus est.
(3) Ablātīvus Agentis nōn nisi adiectā Praepositiōne
ā _vel_ ab adhibētur: e.g.
  Servus _ā dominō_ baculō castīgatus est.
(4) Ablātīvum regunt Verba quaedam: e. g.
  Hāc dē rē ūtere _tuō iūdiciō_.
  _Cibō_ opus est hominibus.
  Quae caret ōra _cruōre_ nostrō?
Ita etiam cum adiectīvīs:
  _Parvō_ contentus est sapiēns.
  Plēna _vitiīs_ est haec ōrātiō.
(5) Ablātīvus Dēscrīptiōnis: e.g.
  Summā _fortitūdine_ restitērunt.
  Vir _summā honestāte_.
N.B. Nōn adhibendus est hūiusmodī Ablātīvus nisi
cum adjectīvīs 'māgnus' 'summus' et similibus.
(6) Ablātīvus Absolūtus: e. g.
  _Urbe captā_ rediērunt mīlitēs.
  _Mē iūdice_ vir fuit māgnus Caesar.

III. (1) Ablātīvus Locī. Rārus est sine praepositiōne
hic ūsus: e. g.
  _Terrā marīque_ Rōmānī bellum gerēbant.
(2) Ablātīvus Temporis: e.g.
  _Quā nocte_ nātus est Alexander, _eādem_ Diānae templum
  dēflāgrāvit.
(3) Post Praepositiōnēs: vidē §26.

Cāsus Genetīvus.
§41. (1) Genetīvus Partītiōnis: e.g.
  Uter _nostrum_ Corinthum prior adībit?
(2) Genetīvus Possessīvus: e.g.
  _Rōmae_ moenia nōs dēfendunt.
(3) Genetīvus Obiectī, ita vocātus quia ad Obiectum
Trānsitīvī verbī respondet: e. g.
  Vincit amor _patriae_ (cf. patriam amō).
(4) Genetīvus Praedicātīvus: e. g.
  _Hominis_ est errāre.
(5) Genetīvum regunt quaedam Verba: e. g.
  _Virōrum_ meminī nec tamen _Epicūrī_ licet oblīvīscī.

Cāsus Locātīvus.

§42. Hunc cāsum habent Propria Nōmina quae
oppidum vel parvam īnsulam nōminant; terminātiō ēius
in Singulārī Numerō -ae aut -ī est, in Plūrālī -īs, ut
Rōmae, Corinthī, Athēnīs: etiam humī, domī.
Vidē §§38. 5, 40. I.1.

Dīcendum est igitur
(1) _Rōmam_, vel _Melitam_, eō; sed _ad urbam_, vel _in
Siciliam_, eō.
(2) _Rōmā_, vel _domō_, exeō; sed _ab Ītaliā_, vel _ā forō_
discēdō.
(3) _Athēnīs_, vel _domī_, maneō; sed _in Āsiā_, vel _in
templō_, maneō.

Prōnōmina.
§43. Sē, sēsē Nōminātīvō Cāsū caret proptereā quod
Reflexīvum est: e.g.
  Brūtus gladiō _sē_ suō necāvit.
  Suī memor sed inimīcus _sibi_.

Mē, tē, nōs, vōs Reflexīva sunt pronōmina Prīmae
et Secundae Persōnae: e.g.
  Hāc victōriā _mē_ cōnsōlor.
  Somnō _vōs_ nunc date.

§44. Ipse, omnium persōnārum commūne, Adiectīvī
vim habet ita ut nōmina et alia prōnōmina corrōboret:
e. g.
  Audentēs pater _ipse_ iuvat.
  Hāc victōriā mē _ipse_ cōnsōlor.

§45. Hic primae persōnae prōnōmen est proprium,
iste secundae, ille tertiae: e. g.
  Quid facere vīs _istō_ tuō baculō?
  _Hic_ liber Latīnus, _ille_ Graecus est.

Is plērumque Antecēdēns est Relātīvī Prōnōminis:
e. g.
  Imperātōrem vocāmus _eum quī_ imperat.

§46. Alter ad duōs tantum, alius ad plūrēs refert:
e.g.
  _Alterā_ manū gladium, _alterā_ iaculum tenēbat.
  Ego sōlus restitī, _aliī_ fūgērunt.

Verba.
§47. Verba sunt Trānsitīva et Intrānsitīva.
Trānsitīvum Verbum ita vocātur quia āctiō ēius in
Obiectum trānsit: e.g.
  Brūtus _Caesarem_ occīdit.

§48. _Persōnae_. Persōnālia prōnōmina verbō nōn sunt
adicienda nisi discrīminis causā: e.g.
  _Tū_ pulsās, _ego_ vāpulō.

_Impersōnālia_ sunt quaedam verbam, ut licet, miseret,
oportet; pluit.

§49. _Tempora_ verbī sunt novem:

Praesēns Indēfīnītum, Praesēns Imperfectum,
Praesēns Perfectum.

Praeteritum Indēfīnītum, Praeteritum Imperfectum,
Praeteritum Perfectum.

Futurum Indefīnītum, Futūrum Imperfectum,
Futurum Perfectum.

Dē temporibus Latīnī verbī haec sunt summā cūrā
animadvertenda:

(1) Dēsunt Imperfecta Praesēns et Futūrum
nisi quod interdum Indēfīnīta Tempora illō sēnsū
ūsurpantur: e.g.
  Tū dum lūdis, adhūc ego _labōrō_.

(2) Una forma duōrum temporum Praesentis
Perfectī et Praeteritī Indēfīnītī officiō fungitur:
e. g. amāvī, monuī, &c.

§50. Vōx Passīva conversiō est Trānsitīvī Verbī, ita
ut Obiectum Āctīvī Verbī Subiectum fīat Passīvī
Verbī: e. g.
  Āct.  Brūtus _Caesarem_ occīdit.
  Pass. _Caesar_ ā Brūtō occīsus est.

§51. Nōmina Verbālia sunt Īnfīnītīvus, Gerundium,
et Supīnum.

Nōmen Verbāle partim verbī partim nōminis habet
vim, in eō quod et obiectum regere potest et cāsuum
flexiōnēs praebet.

Īnfīnītīvus aut Subiectum aut Obiectum potest
esse: e. g.
  Dulce et decōrum est prō patriā _morī_.
  Cicerō rempublicam _adiuvāre_ cupiit.

Ex Gerundiō suppeditantur oblīquī cāsūs Īnfīnītīvī:
e. g.
  _Agendō_ discimus.
  Ars _loquendī_ difficilis est.
  Ad _cōgitandum_ aptus est homō.

Supīnum cum verbīs mōtum sīgnificantibus ūsurpātur:
e. g.
  _Lūsum_ exīmus, deinde _dormītum_ abīmus.

§52. _Participium_ est Adiectīvum Verbāle; Adiectīvum
enim est quia eum nōmine concordat, verbī autem habet
vim in eō quod obiectum potest regere: e. g.
  In Āfricā _Poenōs oppūgnantēs_ Rōmam dēfendimus.

Clausulae.

§53. Clausulae sunt eae sententiae quae ex Prīncipālī
Sententiā pendent. Hārum tria sunt genera;
aut enim nōmināles vocantur sī nōminis, aut adiectīvālēs
sī adiectīvī, aut adverbiālēs sī adverbī, officiō
funguntur.

Adiectīvālis autem Clausula per Relātīvum Prōnōmen,
adverbiālis per coniūnctiōnem, alligātur.

Adverbiālēs clausulae plurium sunt generum, e.g.
(1) Temporālēs, quārum couiūnctiōnēs cum, dum, antequam,
 postquam, simul āc, et similia sunt.
(2) Causālēs, quārum coniūnctiōnēs quia, quod sunt.
(3) Comparātīvae, quārum coniūnctiōnēs quam, ut,
    sīcut sunt.
(4) Conditiōnālēs, quārum coniūnctionēs sī et nisi
    sunt.

Animadvertenda est in his sententiīs temporum
proprietās:
  Dum Brundisium iter _facit_, subitō ab hostibus oppressus est.
  Cum Rōmam _redierō_, Senātum dē rē _cōnsulam_.
  Sī tē hīc _offenderō_, _moriēre_.

VOCĀBULA

LŪDUS

magister      ita!          sella        rogāre
discipulus    sānē!         iānua        respondēre
liber         minimē!       fenestra     intellegere
lēctiō        prōnūntiātiō  mūrus        scīre
līttera       silentium     carta        nescīre
sententia     lingua        campus       oblīvīscī
līnea         numerus       ōtium        prōnūntiāre
pāgina        pēnsum        docēre       silēre
pīctūra       nota          discere      loquī
fābula        vitium        ēdiscere     numerāre
stilus        praemium      recitāre     laborāre
tabella       poena         legere       cessāre
tabula        ferula        scrībere     ferīre
crēta         verber        extergēre    mōnstrāre
interrogātum  camera        explicāre    adesse
respōnsum     mēnsa         interrogāre  abesse

DOMUS
lēctus     trīclīnium  pānis        accumbere
cubīle     cēna        cāseus       cēnāre
cubiculum  prandium    frustum      prandēre
tēctum     amphora     famēs        fundere
porticus   pōculum     condīmentum  bibere
epistula   lāc         dormīre      sitīre
lītterae   vīnum       aegrōtāre    edere
iānua      aqua        habitāre     mordēre
sella      sitis       vīsere       sorbēre
mūrus      cibus       scrībere     ēsurīre
mēnsa      carō

FAMILIA
pater     vir     senex     valē!
māter     uxor    avus      amāre
fīlius    īnfāns  servus    amplectī
fīlia     nūtrīx  serva     nūtrīre
parentēs  puer    servitūs  ēducāre
līberī    puella  verna     servīre
frāter    geminī  salvē!    salūtāre
soror     iuvenis

URBS
oppidum          circus       rēspublica  sacrificium
Rōma             spectāculum  aedificium  victima
Massilia         theātrum     columna     sacerdōs
Carthāgō         lūdī         statua      prōdigium
Ōstium           forum        templum     aedificāre
Brundisium       porta        deus        precārī
Athēnae          via          Iuppiter    laudāre
arx              portus       Apollō      cantāre
Capitōlium       pōns         Mārs        sacrificāre
moenia           cīvis        Phoebus     caedere
mūrus            senātor      āra         fūmāre
campus Mārtius   senātus

RŪS
ager       pecus    quercus     rosa
agricola   pecus    via         viola
fundus     lāc      viātor      pōmum
arātor     cāseus   iter        arāre
arātrum    flūmen   vīcus       fodere
iugum      fluvius  vīlla       serere
frūmentum  rīpa     vīlicus     metere
sēmen      līmus    vēnātor     pāscere
arista     stāgnum  hortus      fluere
seges      mōns     planta      inundāre
plaustrum  clīvus   flōs        natāre
horreum    saltus   crocus      errāre
humus      saxum    hyacinthus  crēscere
pāstor     silva    līlium      flōrēre
grēx       arbor    narcissus   nāscī

ANIMĀLIA
equus   āgnus    lupa     hirundō
asinus  sūs      tigris   ōvum
mūlus   fera     avis     piscis
canis   aper     anas     dēvolāre
bōs     cervus   columba  volitāre
taurus  elephās  cornīx   cantāre
vacca   leō      gallus   natāre
cornū   lepus    gallīna  vorāre
ovis

CORPUS
carō       cor       capillus     dēns
pellis     membrum   ōs           labrum
sanguis    caput     frōns        oculus
lacrima    sinistra  validus      edere
lingua     digitus   vīvus        bibere
vōx        pūgnus    mortuus      tangere
vāgītus    crūs      vidēre       pūgnāre
carmen     genū      spectāre     ambulāre
clāmor     pēs       lacrimāre    currere
nāsus      gradus    loquī        salīre
collum     passus    vocāre       surgere
umerus     vīta      cantāre      stāre
tergum     mors      clāmāre      cōnsīdere
bracchium  somnus    exclāmāre    sedēre
manus      sānus     clāmitāre    vīvere
dextra     rōbustus  rīdēre

VESTIS
vestīmentum  toga   induere  vestīre
tunica       stola

COLŌRĒS
albus   caeruleus  flāvus  flāvēscere
niger   ruber

ANIMUS
mēns       laetus      nōlle      intellegere
virtūs     trīstis     mālle      meminisse
fortis     miser       spērāre    oblīvīscī
timidus    tranquillus dēspērāre  timēre
superbus   sēcūrus     putāre     gaudēre
stultus    velle       crēdere    īrāscī
studiōsus

CARTA
aqua         mōns       Graecia   Padus
Ōceanus      locus      Helvētia  Athēnae
mare         incola     Hispānia  Brundisium
flūmen       patria     Ītalia    Carthāgō
fluvius      prōvincia  Latium    Massilia
rīpa         urbs       Hibernia  Ōstium
ōstium       oppidum    Corsica   Rōma
portus       Eurōpa     Melita    habitāre
terra        Āfrica     Sardinia  incolere
īnsula       Britannia  Sicilia   iacēre
paenīnsula   Gallia     Alpēs     stāre
ōra          Germānia   Ister     fluere

NĀVIS
nauta         vēlum   rōstrum    Ōceanus
magister      ventus  trānstrum  gubernāre
gubernātor    fūnis   portus     rēmigāre
gubernāculum  mālus   cursus     prōpellere
rēmēx         prōra   mare       trānsīre
rēmus         puppis

EXERCITUS
imperātor     iter       tēlum      dēfendere
dux           vēxillum   arcus      imperāre
tribūnus      sīgnum     sagitta    iubēre
centuriō      obsidiō    gladius    dūcere
mīles         obsessus   vāgīna     īnstruere
pedes         tormentum  hasta      fodere
eques         pūgna      iaculum    mūnīre
iaculātor     proelium   arma       obsidēre
sagittārius   impetus    galea      sē dēdere
vigil         spolium    clipeus    vincere
aciēs         vulnus     scūtum     superāre
āgmen         socius     lōrīca     fugāre
cōpiae        hostis     tuba       fugere
legiō         captīvus   pūgnāre    occīdere
castra        victor     oppūgnāre  gerere
tabernāculum  victōria   expūgnāre  stringere
praetōrium    triumphus  invādere   trūdere
fossa         perīculum  repellere  mittere
vāllum        bellum     resistere  iacere
impedīmenta   pāx

CAELUM
sōl       nūbēs      secundus       diēs
umbra     obscūrus   adversus       lūx
umbrōsus  ventus     oriēns         nox
pluvia    Eurus      merīdiēs       fulgēre
imber     Notus      occidēns       pluere
nix       Zephyrus   septentriōnēs  flāre
glaciēs   Aquilō

TEMPUS
annus     Kalendae   vigilia  māne
vēr       Īdūs       hōra     vesperī
aestās    Mārtius    hodiē    cottīdiē
autumnus  diēs       crās     prīmā lūce
hiems     merīdiēs   herī     noctū
mēnsis    nox

HOMINĒS
populus   Rōmānī    Hispānī   Hannibal
gēns      Britannī  Ītalī     Horātius
plēbs     Etruscī   Poenī     Rōmulus
prīnceps  Gallī     Latīnī    Remus
rēx       Germānī   Caesar    Scīpiō
rēgulus   Graecī    Brūtus    Vercingetorīx
barbarī

INDEX

A.
ā, ab, praep. Abl. reg. 15.
abeō, īre, -iī, -itum. 15.
absum, -esse, āfuī, -. 20.
accidō, -ere, -cidī. -. 51.
accipiō, -ere, -cēpī, -ceptum. 23.
accumbō, -ere, -cubuī, -cubitum. 56.
ācer, ācris, ācre. 47.
aciēs, aciēī, f. 47.
ācriter, adv. 47.
acūtus, -a, -um. 9.
ad, praep. Acc. reg. 13.
addō, -ere, addidī, additum. 29.
addūcō, -ere, -dūxī, -dūctum. 51.
adeō, -īre, -iī, -itum. 29.
adhibeō, -ēre, -uī, -itum. 39.
adhūc, adv. 31.
admoneō, -ēre, -uī, -itum. 52.
adsum, -esse, -fuī, -. 28.
adversus, -a, -um. 32.
aedificium, aedificiī, n. 20.
aedificō, -āre, -āvī, -ātum. 18.
aegrōtō, -āre, -āvī, -ātum. 42.
aequus, -a, -um. 21.
astās, astātis, f. 43.
affero, -ferre, attulī, allātum. 49.
Āfrica, -ae, f. 12.
ager, agrī, m. 17.
āgmen, āgminis, n. 31.
āgnus, -ī, m. 25.
agō, -ere, ēgī, āctum. 23, 25, 39, 42, 51.
agricola, -ae, m. 17.
albus, -a, -um. 6.
aliquandō, adv. 26.
aliquis, aliquid, prōn. 31. gram. §25.
alius, alia, aliud. 9. gram. §15.
Alpēs, -ium, f. pl. 35.
alter, altera, alterum. 10. gram. §15.
altus, -a, -um. 14.
alveus, -ī, m. 44.
ambō, ambae, ambō. 27. gram. §24.
ambulō, -āre, -āvī, -ātum 13.
amīcē, adv. 22.
amīcus, -ī, m. 20.
amō, -āre, -āvī, -ātum. 31.
amphora, -ae, f. 56.
amplector, -ī, -plexus sum. 54.
an, coni. 3.
anas, anatis, f. 41.
Anglicus, -a, -um. 14.
angustus, -a, -um. 6.
animal, animālis, n. 83.
animus, -ī, m. 38.
annōn, coni. 3.
annūntiō, -āre, -āvī, -ātum. 51.
annus, -ī, m. 20.
ante, praep. Acc. reg. 12.
anteā, adv. 35.
antequam, coni. 37.
antīquus, -a, -um. 20.
aper, aprī, m. 42.
aperiō, -īre, aperuī, apertum. 7.
apertus, -a, -um. 6.
Apollō, Apollinis, m. 55.
appāreō, -ēre, -uī, -itum. 17.
appropinquō, -āre, -āvī, -ātum. 22.
apud, praep. Acc. reg. 20.
aqua, -ae, f. 9.
Aquilō, Aquilōnis, m. 55.
āra, -ae, f. 50.
arātor, arātōris, m. 34.
arātrum, -ī, n. 34.
arbor, arboris, f. 55.
arcus, -ūs, m. Dat. Abl. Pl. arcubus. 36.
arista, -ae, f. 43.
arma, armōrum, n. pl. 18.
arō, -āre, -āvī, -ātum. 34.
ars, artis, f. 55.
arx, arcis, f. 31.
ascendō, -ere, -scendī, -scēnsum. 36.
ascēnsus, -ūs, m. 36.
asinus, -ī, m. 26.
at, coni. 38.
Athēnae, -ārum, f. pl. 51.
auctor, auctōris, m. 52.
audācter, adv. 36.
audāx, adi. Gen. audācis. 34.
audiō, -ire, -īvi, -ītum. 4.
auferō, -ferre, abstulī, ablātum. 42.
aufugiō, ere, -fūgī, -fugitum. 41.
aurātus, -a, -um. 50.
aut, coni. 11.
autem, coni. 14.
autumnus, -ī, m. 43.
āvertō, -ere, -vertī, -versum. 46.
avis, -is, f. 33.
avus, -ī, m. 35.

B.
baculum, -ī, n. 34.
barbarus, -a, -um. 10.
bellum, -ī, n. 30.
bene, adv. 12.
benīgnus, -a, -um. 41.
bibō, -ere, bibī, -. 46.
bonus, -a, -um. 20.
bōs, bovis, m. 34. gram. §14.
bracchium, brachiī, n. 18.
brevis, breve. 38.
Britannia, -ae, f. 9.
Brundisium, Brundisiī, n. 51.
Brūtus, -ī, m. 22.

C.
cadō, -ere, cecidī, cāsum. 27.
caedō, -ere, cecīdī, caesum. 25.
caelum, -ī, n. 26.
caeruleus, -a, -um. 6.
Caesar, Caesaris, m. 29.
callidus, -a, -um. 40.
camera, ae, f. 5.
campus, -ī, m. 14.
canis, -is, m. Gen. Pl. canum. 33.
canō, -ere, cecinī, cantum. 43.
cantō, -āre, -āvī, -ātum. 24.
capillus, ī, m. 29.
capiō, -ere, cēpī, captum. 22.
Capitōlium, Capitōliī, n. 21.
captīvus, -ī, m. 29.
caput, capitis, n. 30.
careō, -ēre, -uī, -itum. Abl. reg. 49.
carmen, carminis, n. 34.
carō, carnis, f. 33.
carpō, -ere, carpsī, carptum. 55.
carta, -ae, f. 5.
Carthāgō, Carthāginis,f. 35.
cāseus, -ī, m. 41.
castra, castrōrum, n. pl. 18.
causa, -ae, f. 40.
caveo, -ēre, cāvī, cautum. 52.
celer, celeris, celere. 36.
celeritās, celeritātis, f. 39.
celeriter, adv. 36.
cēna, -ae, f. 24.
centuriō, centuriōnis, m. 47.
cēnō, -āre, -āvī, -ātum. 11.
cernō, -ere, crēvī, crētum. 46.
certē, adv. 37.
certus, -a, -um. 43.
cervus, -ī, m. 39.
cessō, -āre, -āvī, -ātum. 43.
cēterī, -ae, -a, pl. adi. 11.
cibus, -ī, m. 26.
cingō, -ere, cīnxī, cīnctum. 21.
circā, adv. 44.
circum, praep. Acc. reg. 12.
circumstō, -āre, -stetī, -. 56.
circus, -ī, m. 20.
cito, adv. 22.
cīvis, -is, m. 31.
clāmitō, -āre, -āvī, ātum. 50.
clāmō, -āre, -āvī, -ātum. 13.
clāmor, clāmōris, m. 31.
clārus, -a, -um. 31.
claudō, -ere, clausī, clausum. 7.
clausus, -a, -um. 6.
clipeus, -ī, m. 18.
clīvus, -ī, m. 17.
cōgitō, -āre, -āvī, -ātum. 28.
cōgnōscō, -ere, -nōvī, -nitum. 51.
collum, -ī, n. 18.
colō, -ere, coluī, cultum. 17.
color, colōris, n. 55.
columba, -ae, f. 33.
columna, -ae, f. 21.
comitor, -ārī, -ātus sum. 53.
comparō, -āre, -āvī, -ātum. 38.
compleō, -ēre, -plēvī, -plētum. 41.
condīmentum, -ī, n. 56.
condō, -ere, condidī, conditum. 44.
cōnfero, -ferre, contulī, collātum. 43
cōniciō, -ere, coniēcī, coniectum. 44.
coniungō, -ere, -iūnxī, -iūnctum. 32.
coniūrātiō, coniūrātiōnis, f. 52.
coniūrātus, -ī, m. 52.
coniūrō, -āre, -āvī, -ātum. 52.
cōnservō, -āre, -āvī, -ātum. 44.
cōnsīdō, -ere, -sēdī, sessum. 2.
cōnsilium, cōnsiliī, n. 29.
cōnspectus, -ūs, m. 47.
cōnspiciō, -ere, -spexī, -spectum. 45.
cōnstituō, -ere, -stituī, stitūtum. 35.
contentus, -a, -um. Abl. reg. 32.
contrā, praep. Acc. reg. 29.
contrā, adv. 41.
contrārium, contrāriī, n. 10.
conveniō, -īre, -vēnī, -ventum. 40.
convocō, -āre, -āvī, -ātum. 37.
cōpiae, -ārum, f. pl. 48.
cor, cordis, n. 55.
Cornēlia, -ae, f. 30.
Cornēliānus, -a, -um. 30.
Cornēlius, Cornēlī, m. 30.
cornīx, cornīcis, f. 43.
cornū, -ūs, n. 50.
corōnō, -āre, -āvī, -ātum. 50.
corpus, corporis, n. 30.
corrigō, -ere, -rēxī, -rēctum. 14.
Corsica, ae, f. 9.
cottīdiē, adv. 14.
crās, adv. 26.
crēdō, -ere, crēdidī, crēditum. 47.
crēscō, -ere, crēvī, crētum. 43.
crēta, -ae, f. 5.
crocus, -ī, m. 55.
crūdēlis, crūdēle. 44.
crūs, crūris, n. 30.
cubiculum, -ī, n. 24.
cubīle, cubīlis, n. 45.
culpa, -ae, f. 41.
culpō, -āre, -āvī, -ātum. 56.
cum, coni. 10.
cum, praep. Abl. reg. 22.
cumulō, -āre, -āvī, -ātum. 45.
cupiō, -ere, cupīvi, cupītum. 41.
cūr? adv. 23.
cūrō, -āre, -āvī, -ātum. 40.
currō, -ere, cucurrī, cursum. 14.
currus, -ūs, m. 50.
cursus, -ūs, m. 44.
cūstōdiō, -īre, -īvī -ītum. 46.

D.
dē, praep. Abl. reg. 22.
decem, adi. 10.
decimus, -a, -um. 10.
dēdicō, -āre, -āvī, -ātum. 50.
dēdō, -ere, dēdidī, dēditum. 47.
dēfendō, -ere, -fendī, -fēnsum. 19.
dēfessus, -a, -um. 48.
dēiciō, -ere, dēiēcī, dēiectum. 49.
deinde, adv. 11.
dēlābor, -ī, dēlāpsus sum. 54.
dēmittō, -ere, -mīsī, -missum. 31
dēnique, adv. 50.
dēns, dentis. m. 56.
dēnsus, -a, -um. 43.
dēpellō, -ere, -pulī, -pulsum. 56.
dēscendō, -ere, -scendī, -scēnsum. 20.
dēscēnsus, -ūs, m. 37.
dēscrībō, -ere, -scrīpsī, -scrīptum. 21
dēsiliō, -īre, -siluī, -sultum. 31.
dēsistō, -ere, dēstitī, dēstitum. 56
dēspērō, -āre, -āvī, -ātum. 47.
dēsum, dēesse, dēfuī, -. 52.
deus, -ī, m. 21. gram. §14.
dēvertō, -ere, -vertī, -versum. 55.
dēvolō, -āre, -āvī, -ātum. 83.
dēvolvō, -ere, -volvī, -volūtum. 36.
dexter, dextra, dextrum. 19.
dextra, -ae, f. 5.
diadēma, diadēmatis, n. 51.
dīcō, -ere, dīxī, dictum. 2.
diēs, diēī, m. 24.
differō, -ferre, distulī, dīlātum. 53.
difficilis, difficile. 34.
digitus, -ī, m. 56.
dīgnus, -a, -um. Abl. reg. 41.
dīligenter, adv. 41.
dīmittō, -ere, -mīsī, -missum. 46.
discipulus, -ī, m. 3.
discō, -ere, didicī, -. 3.
discus, -ī, m. 55.
dispōnō, -ere, -posuī, -positum. 46.
disserō, -ere, -seruī, -sertum. 42.
distribuō, -ere, -tribuī, -tribūtum. 47.
diū, adv. 29.
dīves, adi. Gen. dīvitis. 33.
dīvidō, -ere, dīvīsī, dīvīsum. 45.
dō, dare, dedī, datum. 23.
doceō, -ēre, docuī, doctum. 3.
docilis, docile. 33.
doctus, -a, -um. 40.
domī, adv. 24.
domina, -ae, f. 40.
dominus, -ī, m. 40.
domō, adv. 24.
domum, adv. 15.
dōnum, -ī, n. 51.
dormiō, -īre, -īvī, -ītum. 11.
dūcō, -ere, dūxī, dūctum. 20.
dulcis, dulce. 33.
dum, coni. 12.
duo, duae, duo, adi. 10.
duodecim, adv. 11.
duodecimus, -a, -um. 12.
duodevīcēnsimus, -a, -um. 18.
dux, ducis, m. 30.

E.
ē, ex, praep. Abl. reg. 15.
ēbriōsus, -a, -um. 56.
ecce! interi. 10.
edāx, adv. Gen. edācis. 56.
ēdiscō, -ere, ēdidicī, -. 9.
edō, -ere, ēdī, ēsum. 25.
ēducō, -āre, -āvī, -ātum. 44.
effugiō, -ere, -fūgī, -fugitum. 40.
effundō, -ere, -fūdī, -fūsum. 44.
ego, prōn. 3. gram. §25.
elephās, elephantī, m. 35.
enim, coni. 15.
eō, īre, īvī _vel_ iī, itum. 13.
epistula, -ae, f. 28.
eques, equitis, m. 35.
equidem, adv. 43.
equus, -ī, m. 20.
ērigō, -ere, -rēxī, -rēctum. gram. §45.
errō, -āre, -āvī, -ātum. 25.
ēsuriō, -īre, -, -. 41.
et, coni. 3.
etiam, coni. 9.
Etruscī, -ōrum, m. pl. 31.
Eurōpa, -ae, f. 9.
Eurus, -ī, m. 55.
ex, praep. Abl. reg. 15.
excitō, -āre, -āvī, -ātum. 46.
exclāmō, -āre, -āvī, -ātum. 13.
exemplum, -ī, n. 15.
exeō, -īre, -iī, -itum. 15.
exerceō, -ēre, -uī, -itum. 21.
exercitus, -ūs, m. 85.
exorior, -īrī, -exortus sum. 55.
expellō, -ere, -pulī, -pulsum. 84.
explicō, -āre, -āvī, -ātum. 32.
explōrō, -āre, -āvī, -ātum. 46.
expōnō, -ere, -posuī, -positum. 32.
expūgnō, -āre, -āvī, -ātum. 46.
exspectō, -āre, -āvī, -ātum. 27.
exstruō, -ere, -struxī, structum. 45
extemplō, adv. 46.
extergeō, -ēre, -tersī, -tersum. 15.
exterior, exterius, comp. adi. 49.
extrā, praep. Acc. reg. 12.
extrahō, -ere, -trāxī, -trāctum. 54.
extrēmus, -a, -um. Superl. Adv. 26

F.
fābula, ae, f. 20.
facile, adv. 38.
facilis, facile. 34.
faciō, -ere, fēcī, factum. 2.
factum, -ī, n. 55.
facultās, facultātis, f. 51.
famēs, famis, f. Abl. famē. 49.
familia, -ae, f. 30.
fēmina, -ae, f. 25.
fenestra, -ae, f. 5.
fera, -ae, f. 42.
ferē, adv. 9.
feriō, -īre, -, -. 25.
ferō, ferre, tulī, lātum. 43, 44.
ferōx, adi. Gen. ferōcis. 42.
fertilis, fertile. 33.
ferula, -ae, f. 22.
fessus, -a, -um. 45.
fēstus, -a, -um. 25.
fidēlis, fidēle. 33.
fīlia, -ae, f. 30.
fīlius, fīlī, m. Voc. fīlī. 20.
fīnis, -is, m. 38.
fiō, fierī, factus sum. 40.
fīrmō, -āre, -āvī, -ātum. 48.
flāvēscō, -ere, -, -. 43.
flāvus, -a, -um. 29.
flō, -āre, -āvī, -ātum. 55.
flōreō, -ere, -uī, -. 55.
flōs, flōris, m. 50.
flūmen, flūminis, n. 31.
fluō, -ere, fluxī, -fluxum. 17.
fluvius, fluviī, m. 17.
fodiō, -ere, fōdī, fossum. 18.
fortasse, adv. 39.
forte, adv. 43.
fortis, forte. 35.
fortiter, adv. 36.
fortitūdō, fortitūdinis, f. 48.
forum, -ī, m. 21.
fossa, -ae, f. 18.
frangō, -ere, frēgī, frāctum. 31.
frāter, frātris, n. 30.
frōns, frontis, f. 16.
frūmentum, -ī, n. 33.
frustum, -ī, n. 56.
fugiō, -ere, fūgī, fugitum. 26.
fugō, -āre, -āvī, -ātum. 47.
fulgeō, -ēre, fulsī, -. 43.
fūmō, -are, -āvī, -ātum. 50.
fundo, -āre, -āvī, -ātum. 56.
fundus, -ī, m. 41.
fūnis, is, m. 31.

G.
Gāius, Gāī, m. Voc. Gāī. 30.
galea, -ae, f. 18.
Gallia, -ae, f. 9.
Gallicus, -a, -um. 11.
gallīna, -ae, f. 33.
Gallus, -ī, m. 15.
gallus, -ī, m. 24.
gaudeō, -ēre, gāvīsus sum. 51.
gaudium, gaudiī, n. 51.
geminī, -ōrum, m. pl. 44.
gēns, gentis, f. 31.
genū, -ūs, n. 37.
genus, generis, n. 18.
Germānia, -ae, f. 9.
Germānus, -ī, m. 15.
gerō, -ere, gessī, gestum. 18, 45.
glaciēs, glaciēī, f. 37.
gladiātor, gladiātōris, m. 40.
gladius, gladiī, m. 18.
gradus, -ūs, m. 37.
Graecia, -ae, f. 9.
Graecus, -ī, m. 16.
grandis, grande. 55.
grātiae, -ārum, f. pl. 23.
gravis, grave. 36.
grēx, gregis, m. 34.
gubernāculum, -ī, n. 32.
gubernātor, gubernātōris, m. 32.
gubernō, -āre, -āvī, -ātum. 32.

H.
habeō, -ēre, -uī, itum. 7.
habitō, -āre, -āvī, -ātum, 16.
Hannibal, Hannibalis, m. 35.
harēna, -ae, f. 43.
hasta, -ae, f. 18.
haud, adv. 27.
Helvētia, ae, f. 9.
herī, adv. 25.
hērōs, hērōis, m. 44.
heus! interi. 52.
Hibernia, -ae, f. 9.
hic, haec, hoc. 6. gram. §25.
hīc, adv. 9.
hiems, hiemis, f. 43.
hirundō, hirundinis, f. 43.
Hispānia, -ae, f. 9.
Hispānus, -ī, m. 15.
historia, -ae, f. 48.
hodiē, adv. 22.
hodiernus, -a, -um. 25.
honestus, -a, -um. 52.
hōra, -ae, f. 11.
Horātius, Horātī, m. Voc. Horātī. 31.
horreum, -ī, n. 43.
hortus, -ī, m. 34.
hostis, -is, m. 31.
hūc, adv. 13.
humī, adv. 27.
humus, -ī, f. 43.
hyacinthus, -ī, m. 55.

I.
iaceō, -ēre, -uī, -itum. 12.
iaciō, -ere, iēcī, iactum. 18.
iaculātor, iaculātōris, m. 35.
iaculum, -ī, n. 18.
iam, adv. 20.
iānua, -ae, f. 5.
ibi, adv. 21.
īcō, -ere, īcī, īctum. 55.
īctus, -ūs, m. 52.
īdem, eadem, idem. 51. gram. §25.
Īdūs, -uum, f. pl. 52.
igitur, coni. 12.
īgnāvē, adv. 22.
īgnāvus, -a, -um. 22.
ignōrō, -āre, -āvī, -ātum. 82.
īgnōscō, -ere, -nōvī, -nōtum. 54.
ille, illa, illud. 3. gram. §25.
illīc, adv. 9.
illūc, adv. 33.
illūstris, illūstre. 52.
imber, imbris, m. 43.
immō vērō, adv. 36.
impedīmenta, -ōrum, n. pl. 46.
imperātor, imperātōris, m. 38.
imperō, -āre, -āvī, -ātum. 34.
imperium, imperiī, n. 29.
impetus, -ūs, m. 47.
impleō, -ēre, -plēvī, -plētum. 32.
improbus, -a, -um. 43.
imprūdēns, adi. Gen. imprūdentis. 54.
īmus, -a, -um, superl. adi. 16.
in, praep. Acc. reg. 13. Abl. reg. 16.
incipiō, -ere, -cēpī, -ceptum. 20.
inclūsus, -a, -um. 9.
incola, -ae, m. 17.
incolō, -ere, -coluī, -. 35.
incurrō, -ere, -currī, -cursum. 34.
indicō, -āre, -āvī, -ātum. 52.
indīgnus -a, -um. 41.
induō, -ere, -duī, -dūtum. 54.
Indus, -ī, m. 42.
indūtus, -a, -um. 50.
īnfāns, īnfantis, m. et f. 40.
īnferior, īnferius, comp. adi. 38.
īnfestus, -a, -um. 35
īnfrā, praep. Acc. reg. 12.
īnfrā, adv. 38.
ingēns, adi. Gen. ingentis. 34.
ingredior, -ī, ingressus sum. 53
inimīcē, adv. 22.
inīquus, -a, -um. 20.
initium, initiī, n. 41.
iniūstus, -a, -um. 41.
innumerus, -a, -um. 10.
inquit. vb. 13.
īnstitūtus, -a, -um. 50.
īnstrūmentum, -ī, n. 19.
īnstruō, -ere, -struxī, -structum. 47.
īnsula, -ae, f. 9.
intellegō, -ere, intellēxī, intellēctum. 4.
inter, praep. Acc. reg. 12.
intercipiō, -ere, -cēpī, ceptum. 43.
interdum, adv. 38.
intereā, adv. 31.
interficiō, -ere, -fēcī, -fectum. 42.
interrogātiō, interrogātiōnis, f. 4.
interrogātum, -ī, n. 13.
interrogō, -āre, -āvī, -ātum. 3.
intrā, praep. Acc. reg. 12.
intrō, -āre, -āvī, -ātum. 12.
inundō, ire, -āvī, -ātum. 44.
invādō, -ere, -vāsī, -vāsum. 35.
inveniō, -īre, -vēnī, -ventum. 27.
invideō, -ēre, -vīdī, -vīsum. Dat. reg. 52.
invidia, -ae, f. 51.
iō! interi. 50.
ipse, ipsa, ipsum. 36. gram. §25.
īrāscor, -ī, īrātus sum. 54.
īrātus, -a, -um. 53.
is, ea, id. 32. gram. §25.
iste, ista, istud. 39. gram. §25.
Ister, Istrī, m. 17.
ita, adv. 4.
Ītalia, -ae, f. 9.
Ītalus, -ī, m. 15.
itaque, coni. 46.
iter, itineris, n. 35.
iterō, -āre, -āvī, -ātum. 50.
iterum, adv. 11.
iubeō, -ēre, iussī, iussum. 44.
iugum, -ī, n. 34.
Iūlius, Iūlī, m. Voc. Iūlī. 29.
Iuppiter, Iovis, m. 50. gram. §14.
iussum, -ī, n. 32.
iūstus, -a, -um. 41.
iuvenis, -is, m. Gen. pl. iuvenum, 51.

K.
Kalendae, -ārum, f. pl. 51.

L.
labor, labōris, m. 56.
labōrō, -āre, -āvī, -ātum. 14.
labrum, -ī, n. 56.
lāc, lāctis, n. 41.
lacrima, -ae, f. 54.
lacrimō, -āre, -āvī, -ātum. 25.
laetē, adv. 22.
laetus, -a, -um. 22.
lateō, -ēre, -uī, -. 36.
Latīnus, -a, -um. 11.
Latium, Latiī, n. 21.
lātus, -a, -um, 6.
laudō, -āre, -āvī, -ātum. 25.
laurus, -ī, f. 50.
laus, laudis, f. 41.
lēctiō, lēctiōnis, f. 2.
lēctus, -ī, m. 24.
lēctus, -a, -um. 45.
legiō, legiōnis, f. 30.
legō, -ere, lēgī, lēctum. 28.
lentē, adv. 22.
lentus, -a, -um. 22.
leō, leōnis, m. 42.
lepus, leporis, m. 42.
libellus, -ī, m. 52.
libenter, adv. 39.
liber, librī. m. 14
līberī, -ōrum, m. pl. 48.
licet, -ēre, licuit, -. 42.
līlium, līliī, n. 55.
līmus, -ī, m. 54.
līnea, -ae, f. 33.
lingua, -ae, f. 5.
līttera, -ae, f. 5.
lītterae, -ārum, f. pl. 40.
loculus, -ī, m. 14.
locus, -ī. m. Pl. loca, n. 14.
longē, adv. 20.
longus, -a, -um. 6.
loquor, -ī, locūtus sum. 53.
lōrīca, -ae, f. 18.
lūdō, -ere, lūsī, lūsum. 11.
lūdus, -ī, m. 14.
lūdī, -ōrum, m. pl. 21.
lupa, -ae, f. 44.
lūx, lūcis, f. 53.

M.
magis, comp. adv. 51.
magister, magistrī, m. 13.
māgnus, -a, -um. 6.
māior, māius. comp. adv. 38.
male, adv. 22.
mālō, mālle, māluī, -. 40. gram. §33.
mālus, -ī, m. 32.
malus, -a, -um. 22.
māne, adv. 11.
maneō, -ēre, mānsī, mānsum. 20.
manus, -ūs, f. 37.
Mārcus, -ī, m. 13.
mare, maris, n. 32.
Mārs, Mārtis, m. 44.
Mārtius, -a, -um. 21, 51.
Massilia, -ae, f. 27.
māter, mātris, f. 30.
mathēmaticus, -a, -um. 11.
māximē, superl. adv. 31.
māximus, -a, -um, superl. adi. 20.
medius, -a, -um, 16.
Melita, ae, f. 9.
membrum, -ī, n. 18.
meminī, meminisse. 55. gram. §33.
mēns, mentis, f. 56.
mēnsa, -ae, f. 5.
mēnsis, -is, m. 49.
mereor, -ērī, meritus sum. 53.
merīdiēs, merīdiēī, m. 11, 55.
metō, -ere, messuī, messum. 43.
metuō, -ere, metuī, metūtum. 51.
meus, mea, meum; Voc. māsc. mī. 8.
mīles, mīlitis, m. 30.
mille, adi. 31.
minimē, superl. adv. 4.
minor, minus, comp. adi. 38.
miser, misera, miserum. 22.
miserē, adv. 22.
miseret, -ēre, miseruit, -. 52.
mittō, -ere, mīsī, missum. 36.
modo, adv. 37, 45.
modus, -ī, m. 31.
moenia, moenium, n. pl. 31.
mōns, montis, m. 31.
mōnstrō, -āre, -āvī, -ātum. 8.
mora, -ae, f. 27.
mordeō, -ēre, momordī, morsum. 56.
moror, -ārī, morātus sum. 53.
mortuus, -a, -um. 27.
moveō, -ēre, mōvī, mōtum. 47.
mox, adv. 24.
multitūdō, multitūdinis, f. 51.
multus, -a, -um. 10.
mūlus, -ī, m. 39.
mūniō, -īre, -īvī, -ītum. 45.
Mūrēna, -ae, m. 22.
mūrus, -ī, m. 14.

N.
nam, coni. 23.
narcissus, -ī, m. 55.
nārrō, -āre, -āvī, -ātum. 20.
nāscor, -ī, nātus sum. 55.
nāsus, -ī, m. 18.
natō, -āre, -āvī, -ātum. 28.
nātus, -a, -um. 20.
nauta, ae, m. 17.
nāvis, -is, f. 32.
-ne? adv. 4.
nē ... quidem, adv. 37.
necō, -āre, -āvī, -ātum. 44.
negōtium, negōtiī, n. 42.
nēmō, nōminem, nūllīus, nēminī, nūllō, pron. 3.
neque, coni. 4.
nesciō, -īre, -īvī, -ītum. 5.
niger, nigra, nigrum. 6.
nihil, pron. 22.
nimis, adv. 56.
nisi, coni. 31.
nitidus, -a, -um. 30.
nix, nivis, f. 37.
noctū, adv. 24.
nōlō, nōlle, nōluī, -. 22. gram. §33.
nōmen, nōminis, n. 5, 30.
nōn, adv. 4.
nōndum, adv. 32.
nōnne? adv. 4.
nōnnūllī, -ae, -a. pl. adi. 28.
nōnnunquam, adv. 19.
nōnus, -a, -um. 9.
nōs, pron. 8. gram. §25.
noster, nostra, nostrum. 8.
nota, -ae, f. 23.
Nōtus, -ī. m. 55.
novem, adv. 10.
nōvī, nōvisse. 33. gram. §33.
novus, -a, -um. 29, 50.
nox, noctis, f. 11.
nūbēs, nūbis, f. 43.
nūllus, -a, -um. 10. gram. §15.
num? adv. 38.
numerō, -āre, -āvī, -ātum. 40.
numerus, -ī, m. 10.
nunc, adv. 7.
nūntiō, -āre, -āvī, -ātum. 47.
nūntius, nūntī, m. 40.
nūper, adv. 51.
nūtriō, -īre, -īvī, -ītum. 44.
nūtrīx, nūtrīcis,f. 44.

O.
oblīvīscor, -ī, oblītus sum; Gen. reg. 53.
oblongus, -a, -um. 18.
obscūrus, -a, -um. 26.
obsessus, -a, -um. 49.
obsideō, -ēre, -sēdī, -sessum. 48.
obsidiō, obsidiōnis, f. 48.
obstupefactus, -a, -um. 52.
occidēns, occidentis, m. 55.
occidō, -ere, -cīdī, -cīsum. 27.
occurrō, -ere, -currī, -cursum. 33.
Ōceanus, -ī, m. 17.
octāvus, -a, -um. 8.
octō, adv. 10.
oculus, -ī, m. 18.
ōdī, ōdisse. 51. gram. §33.
offerō, -ferre, obtulī, oblātum. 51.
ōlim, adv. 27.
omnīnō, adv. 11.
omnis, omne. 3.
onerō, -āre, -āvī, -ātum. 50.
onus, oneris, n. 37.
opīniō, opīniōnis, f. 51.
opīnor, -ārī, -ātus sum. 53.
oportet, -ēre, oportuit, -. 42.
oppidum, -ī, n. 21.
oppūguō, -āre, -āvī, -ātum. 19.
optimus, -a, -um; superl. adi. 30.
opus, operis, n. 41.
ōra, -ae, f. 29.
ōrātiō, ōrātiōnis, f. 50.
oriēns, orientis, m. 55.
ornō, -āre, -āvī, -ātum. 50.
ōs, ōris, n. 56.
ostendō, -ere, -tendere, -tēnsum vel -tentum. 36.
Ōstium, Ōstiī, n. 32.
ōstium, ōstiī, n. 32.
ōtium, ōtiī, n. 25.
ovis, -is, f. 34.
ōvum, -ī, n. 33.

P.
Padus, -ī, m. 17.
paene, adv. 54.
paenīnsula, -ae, f. 9.
paenitet, -ēre, paenituit, -. 55.
pāgina, -ae, f. 5.
pānis, -is, m. 56.
parātus, -a, -um. 42.
parcō, -ere, pepercī, parsum. Dat. reg. 44.
parēns, parentis, m. et f. Gen.pl. parentum. 54.
parō, -āre, -āvī, -ātum. 46.
pars, partis, f. 31.
parumper, adv. 52.
parvus, -a, -um. 6.
pāscō, -ere, pāvī, pāstum. 40.
passus, -ūs, m. 20.
pāstor, pāstōris, m. 31
pater, patris, m. 30.
patior, -ī, passus sum. 53.
patria, -ae, f. 9.
paucī, -ae, a, pl. adv. 10.
pauper, adi. Gen. pauperis. 34.
pāx, pācis, f. 29.
pecūnia, -ae, f. 40.
pecus, pecoris, n. 41.
pecus, pecudis, f. 33.
pedes, peditis, m. 35.
pellis, -is, f. 33.
pendeō, -ēre, pependī, pēnsum. 18.
pēnsum, -ī, n. 8.
per, praep. Acc. reg. 14.
pergō, -ere, perrēxī, perrēctum. 38.
perīculōsus, -a, -um. 38.
perīculum, -ī, n. 36.
permultus, -a, -um. 16.
persequor, -ī, persecūtus sum. 53.
persuādeō, -ēre, -suāsī, -suāsum. 54.
perveniō, -īre, -vēnī, -ventum. 36.
pēs, pedis. m. 30.
peto, -ere, petīvī, petītum. 15
Phoebus, -ī, m. 55.
pīctūra, -ae, f. 14.
pila, -ae, f. 5.
pingō, -ere, pīnxī, pīctum. 50.
piscis, -is, m. 41.
planta, -ae, f. 43.
plaudō, -ere, plausī, plausum. 51.
plaustrum, -ī, n. 50.
plēbs, plēbis, f. 51.
plēnē, adv. 53.
plēnus, -a, -um. 41.
plērīque, plēnaeque, plēraque, pl. adi. 40.
plērumque, adv. 34.
pluit, -ere, pluit, -. 43.
plūrimus, -a, -um, superl. adi. 41.
pluvia, -ae, f. 43.
pōculum, -ī, n. 56.
poena, -ae, f. 41.
Poenus, -ī, m. 35.
poēta, -ae, m. 43.
pōmum, -ī, m. 55.
pōnō, -ere, posuī, positum. 7.
pōns, pontis, m. 31.
populus, -ī, m. 25.
porta, -ae, f. 20.
porticus, -ūs, f. 35.
portō, -āre, -āvī, -ātum. 40.
portus, -ūs, m. 35.
possum, posse, potuī, -. 15.
post, praep. Acc. reg. 12
posteā, adv. 39.
posthāc, adv. 26.
postquam, coni. 44.
postrēmō, adv. 24.
potēns, adv. Gen. potentis. 51.
praebeō, -ēre, -uī, itum. 41.
praecipuē, adv. 48.
praeeō, -īre, -iī, itum. 56.
praemitto, -ere, -mīsī, -missum. 45.
praemium, praemiī, n. 23.
praeter, praep. Acc. reg. 21.
praetereō, -īre, -iī, -itum. 32.
praetermittō, -ere, -mīsī, -missum. 51.
praetōrium, praetōriī, n. 45.
prandeō, -ēre, prandī, prānsum. 11.
prandium, prandiī, n. 20.
precor, -ārī, precātus sum. 53.
premō, -ere, pressī, pressum. 52.
prīmō, adv. 47.
prīmum, adv. 24.
prīmus, -a, -um, superl. adv. 1.
prīnceps, prīncipis, m. 49.
prior, prius, comp. adi. 47.
prō, praep. Abl. reg. 17.
prōcēdō, -ere, -cessī, -cessum. 37.
procul, adv. 20.
prōdigium, prōdigiī, n. 52.
prōdūcō, -ere, -dūxī, -dūctum. 49.
proelium, proeliī, n. 31.
profectiō, profectiōnis, f. 53.
proficīscor, -ī, profectus sum. 53.
prōnūntiātiō, prōnūntiātiōnis, f. 1.
prope, praep. Acc. reg. 12.
prōpellō, -ere, -pulī, -pulsum. 32.
properō, -āre, -āvī, -ātum. 22.
propinquus, -a, -um. 22.
proprius, -a, -um. 45.
propter, praep. Acc. reg. 56.
prōra, -ae, f. 32.
prōvincia, -ae. f. 9.
proximus, -a, -um, superl. adi. 34.
prūdēns, adv. Gen. prūdentis. 35.
prūdenter, adv. 36.
puella, -ae, f. 25.
puer, puerī, m. 14.
pūgna, -ae, f. 27.
pūgnō, -āre, -āvī, -ātum. 17.
pūgnus, -ī, m. 18.
pulcher, pulchra, pulchrum. 23.
pulsō, -āre, -āvī, -ātum. 13.
puppis, -is, f. 32. gram. §6.
pūrus, -a, -um. 54.
putō, -āre, -āvī, -ātum, 52.

Q.
quadrāgēnsimus, -a, -um. 40.
quadrātus, -a, -um. 6.
quadringentī, -ae, -a. 20.
quālis? quāle? 6.
quam, adv. 41.
quam, coni. 38.
quam? adv. 20.
quamdiū? adv. 20.
quandō? adv. 24.
quantus? -a, -um. 6.
quārtus, -a, -um. 4.
quattuor, adv. 10.
-que, coni. 21.
quercus, -ūs, f. 44.
quī, quae, quod, prōn. 32. gram. §25.
quia, coni. 17.
quīdam, quaedam, quoddam, adi. 36. gram. § 25.
quīnque, adi. 10.
quīntus, -a, -um. 5.
Quīntus, -ī, m. 13.
quis? quid? prōn. 3. gram. §25.
quis, quid, prōn. 31. gram. §25.
quisque, quaeque, quodque, adi. 46. gram. §25.
quō? adv. 13.
quod, coni. 29.
quōmodo? adv. 14.
quot? adi. 10.
quotiēns? adv. 28.
quotus? -a, -um. 11.

R.
rapāx, adi. Gen. rapācis. 33.
rapidus, -a, -um. 17.
recitō, -āre, -āvī, -ātum. 2.
reddō, -ere, reddidī, redditum. 23.
redeō, -īre, -iī, -itum. 13.
redigō, -ere, -ēgī, -āctum. 34.
reditus, -ūs, m. 54.
referō, referre, rettulī, relātum. 40.
rēgius, -a, -um. 44.
rēgnō, -āre, -āvī, -ātum. 44.
rēgnum, -ī, n. 44.
regō, -ere, rēxī, rectum. 81.
regredior, regredī, regressus sum. 54.
rēgulus, -ī, m. 29.
rēicio, rēicere, rēiēcī, rēiectum. 51
relinquō, -ere, relīquī, relictum. 44.
rēmēx, rēmigis, m. 32.
remigō, -āre, -āvī, -ātum. 32.
removeō, -ēre, -mōvī, -mōtum. 22.
rēmus, -ī, m. 32.
Remus, -ī, m. 44.
renovō, -āre, -āvī, -ātum, 56.
repellō, -ere, reppulī, repulsum. 46.
repōnō, -ere, posuī, -positum. 46.
rēs, reī, f. 37.
resistō, -ere, restitī, -. 31.
respondeō, -ēre, respondī, respōnsum. 2.
respōnsum, -ī, n. 13.
rēspublica, reīpublicae, f. 52.
revocō, -āre, -āvī, -ātum. 55.
rēx, rēgis, m. 31.
Rhea Silvia, Rheae Silviae, f. 44.
rīdeō, -ēre, rīsī, rīsum. 54.
rīpa, -ae, f. 17.
rōbustus, -a, -um. 28.
rogō, -āre, -āvī, -ātum. 82.
Rōma, -ae, f. 9.
Rōmānus, -a, -um. 9
Rōmulus, -ī, m. 44.
rosa, -ae, f. 55.
rōstrum, -ī, n. 32.
rotundus, -a, -um. 6.
ruber, rubra, rubrum. 6.
rudis, rude. 40.
ruptus, -a, -um. 37.
rūrī, adv. 42.
rūs, rūris, n. 33.

S.
s.d.p. salūtem dīcit plūrimam. 51.
sacer, sacra, sacrum. 21.
sacerdōs, -dōtis. m. 50.
sacrificium, scrificiī, n. 26.
sacrificō, -āre, -āvī, -ātum. 25.
saepe, adv. 22.
saevus, -a, -um. 26.
sagāciter, adv. 36.
sagāx, adi. Gen. sagācis. 34.
sagitta, ae, f. 35.
sagittārius, sagittārī, m. 36
saliō, -īre, saluī, satum. 26.
saltem, adv. 84.
saltus, -ūs, n. 36.
salūs, salūtis, f. 51.
salūtō, -āre, -āvī, -ātum. 50.
salve! interi. 13.
sānē, adv. 4.
sānus, -a, -um. 56.
sanguis, sanguinis, m. 55.
Sardinia, -ae, f. 9.
satis, adv. 41.
saxum, -ī, n. 36.
scientia, -ae, f. 11.
sciō, -īre, scīvī, scītum. 5.
Scīpiō, Scipiōnis, n. 30.
scrībō, -ere, scrīpsī, scrīptum. 3.
scūtum, -ī, n. 18.
sē, suī, prōn. 14. gram. §25.
secō, -āre, secuī, sectum. 32.
secundus, -a, -um. 2, 32.
sēcūrus, -a, -um. 46.
sed, coni. 4.
sedeō, -ēre, sēdī, sessum. 3.
seges, segetis, f. 48.
sella, -ae, f. 5.
sēmen, sēminis, n. 43.
semper, adv. 22.
Semprōnia, -ae, f. 30.
senātor, senātōris, m. 51.
senātōrius, -a, -um. 51.
senātus, -ūs, m. 50.
senex, senis, m. Gen pl. senum. 34.
sententia, -ae, f. 7.
sēparātim, adv. 45.
septem, adi. 10.
septentriōnēs, um, m. pl. 55.
septimus, -a, -um. 7.
sequor, -ī, secūtus sum. 53.
sermō, sermōnis, m. 39.
serō, -ere, sēvī, satum. 43.
sērō, adv. 22.
serva, -ae, f. 40.
serviō, -īre, -īvī, -ītum. 40.
servitūs, servitūtis. f. 40.
servō, -āre, -āvī, -ātum. 31.
servus, -ī, m. 29.
sex, adi. 10.
sextus, -a, -um. 6.
Sextus, -ī. m. 22.
sī, coni. 17.
sīc, adv. 56.
Sicilia, -ae, f. 9
siccus, -a, -um, 43.
sīgnō, -āre, āvī, -ātum. 45.
sīgnum, -ī, n. 43.
silentium, silentiī, n. 46.
sileō, -ēre, siluī, -. 3.
silva, -ae, f. 17.
simul āc, coni. 52.
sine, prap. Abl. reg. 27.
singulī, -ae, -a. 50.
sinister, sinistra, sinistrum. 18.
sinistra, -ae, f. 5.
sitiō, -īre, -, -. 44.
sitis, sitis, f. 56. gram. §6.
sobrius, -a, -um. 56.
socius, sociī, m. 27.
sōdēs, adv. 44.
sōl, sōlis, m. 43.
sōlus, -a, -um, 27. gram. §15.
somnus, -ī, m. 25.
sorbeō, -ēre, sorbuī, -. 56.
sordidus, -a, -um. 54.
soror, sorōris, f. 30.
spatior, -ārī, -ātus sum. 43.
spatium, spatiī, n. 45.
spectāculum, -ī, n. 20.
spectātor, spectātōris, m. 31.
spectō, -āre, -āvī, -ātum. 3.
spērō, -āre, -āvī, -ātum. 28.
splendidus, -a, -um. 50.
spolium, spoliī, n. 46.
stāgnum, -ī, n. 44.
statim, adv. 22
statua, -ae, f. 52.
stilus, -ī, m. 14.
stō, stāre, stetī, statum. 3.
stola, -ae, f. 40.
stringō, -ere, strīnxī, strīctum. 18.
struō, -ere, struxī, structum. 45.
studiōsē, adv. 22.
studiōsus, -a, -um. 22.
stultē, adv. 22.
stultus, -a, -um. 22.
sub, praep. Abl. reg. 35.
subitō, adv. 22.
sum, esse, fuī, -. 5. gram. §33.
summus, -a, -um, superl. adi. 16. 45.
sūmō, -ere, sūmpsī, sūmptum. 7.
super, praep. Acc. reg. 27.
superbus, -a, -um. 50.
superior, superius, comp. adi. 38.
superō, -āre, -āvī, -ātum. 39.
suprā, praep. Acc. reg. 12.
surgō, -ere, surrēxī, surrēctum. 2
sūs, suis, m. 34.
sustineō, -ēre, -tinuī, -tentum. 21.
suus, -a, -um. 8.

T.
tabella, -ae, f. 14.
tabernāculum, -ī, n. 18.
tabula, -ae, f. 5.
tālis, tāle. 37.
tam, adv. 22.
tamen, coni. 28.
tandem, adv. 20.
tangō, -ere, tetigī, tāctum. 7.
tantum, adv. 28.
tantus, -a, -um. 35.
taurus, -ī, m. 26.
tēctum, -ī, n. 21.
tēlum, -ī, n. 18.
templum, -ī, n. 20.
tempus, temporis, n. 30.
tendō, -ere, tetendi, tentum _vel tēnsum. 48.
teneō, -ēre, tenuī, tentum. 7.
tener, tenera, tenerum. 43.
ter, adv. 51.
tergum, -ī, n. 16.
terra, -ae, f. 9.
tertius, -a, -um. 3.
theātrum, -ī, n. 28.
Tiberis, Tiberis, m. 31. gram. §6.
Tībur, Tīburis, n. 42.
tigris, tigris, m. 42. gram. §6.
timeō, -ēre, timuī, -. 42.
timidē, adv. 22.
timidus, -a, -um. 22.
Titus, -ī, m. 13.
toga, -ae, f. 40.
tollō, -ere, sustulī, sublātum. 50.
tormentum, -ī, n. 49.
tōtus, -a, -um. 16. gram. §15.
trahō, -ere, trāxī, trāctum. 31.
trādo, -ere, trādidī, traditum. 51.
tranquillē, adv. 22.
tranquillus, -a, -um. 22.
trānseō, -īre, -iī, -itum. 22.
trānsfīgō, -ere, -fīxī, -fīxum. 52.
trānstrum, -ī, n. 32.
tredecim, adi. 20.
trēs, tria. 10. gram. §24.
tribūnus, -ī, m. 45.
trīclīnium, trīclīniī, n. 56.
trīgēnsimus, -a, -um. 30.
trīstis, trīste. 34.
triumphālis, triumphāle. 50.
triumphus, -ī. m. 49.
trūdō, -ere, trūsī, trūsum. 18.
tū, prōn. 3. gram. §25.
tuba, -ae, f. 46.
tum, adv. 13.
tunica, -ae, f. 40.
tūtus, -a, -um. 37.
tuus, -a, -um. 8.

U.
ubi, adv. 14.
ubi? adv. 12.
ubīque, adv. 51.
ūltrā, praep. Acc. reg. 38.
umbra, -ae, f. 54.
umbrōsus, -a, -um. 35.
umerus, -ī, m. 33.
unde, adv. 32.
unde? adv. 15.
ūndecimus, -a, -um. 11.
ūndēvīcēnsimus, -a, -um. 19.
undique, adv. 52.
ūniversus, -a, -um. 50.
unquam, adv. 22.
ūnus, -a, -um. 10. gram. §15.
urbs, urbis, f. 31.
ut, coni. 28.
uter? utra? utrum? prōn. 9. gram. §15.
ūtilis, ūtile. 33.
ūtor, ūtī, ūsus sum. Abl. reg. 53.
uxor, uxōris, f. 30.

V.
vacca, ae, f. 25.
vāgīna, -ae, f. 18.
vāgītus, -ūs, m. 44.
valē! interi. 51.
validus, -a, -um. 21.
vāllum, -ī, n. 18.
varius, -a, -um. 45.
vātēs, -is, m. _et_ f. 52.
vehō, -ere, vēxī, vēctum. 20.
vehiculum, i, n. 46.
vel, coni. 12.
vēlum, -ī, n. 82.
vēnāticus, -a, -um. 39.
vēnātor, vēnātōris, m. 39.
vendō, -ere, vendidī, venditum. 47.
veniō, -īre, vēnī, ventum. 2.
ventus, -ī, m. 32.
vēr, vēris, n. 43.
verber, verberis, n. 53.
verbum, -ī, n. 55.
Vercingetorīx, Vercingetorigis, m. 48.
verna, -ae, f. 40.
vērō, adv. 56.
vertō, -ere, vertī, versum. 16.
vesperī, adv. 24.
vester, vestra, vestrum. 8.
vestīmentum, -ī, n. 29.
vestiō, -īre, -īvī, -ītum. 50.
vestis, vestis, f. 40.
vetō, -āre, vetuī, vetitum. 49.
vetus, adi. Gen. veteris. 44.
vēxillum, -ī, n. 45.
via, -ae, f. 20.
viātor, viātōris, m. 39.
vīcēnsimus, -a, -um. 20.
victima, -ae, f. 25.
victor, victōris, m. 50.
victōria, -ae, f. 29.
vīcus, -ī, m. 42.
videō, -ēre, vīdī, vīsum. 7.
videor, -ērī, vīsus sum. 51.
vigil, vigilis, m. 46.
vigilia, -ae, f. 11.
vīgintī, adi. 14.
vīlicus, -ī, m. 39.
vīlla, -ae, f. 30.
vinciō, -īre, vinxī, vinctum. 50.
vincō, -ere, vīcī, victum. 29.
vinculum, -ī, n. 49.
vīnum, -ī, n. 41.
viola, -ae, f. 25.
vir, virī, m. 21.
virtūs, virtūtis, f. 50.
vīs, nōm. f. Acc. vim, Abl. vī. 42. gram. §14.
vīsō, -ere, vīsī, vīsum. 20.
vīta, -ae, f. 28.
vitium, vitiī, n. 23.
vitō, -āre, -āvī, -ātum. 26.
vīvō, -ere, vīxī, vīctum. 28.
vocō, -āre, -āvī, -ātum. 11.
volitō, -āre, -āvī, -ātum. 43.
volō, velle, voluī, -. 18. gram. §33.
vorō, -āre, -āvī, -ātum. 42.
vōs, prōn. 3. gram. §25.
vōx, vōcis, f. 42.
vulnerō, -āre, -āvī, -ātum. 50.
vulnus, vulneris, n. 55.

Z.
Zephyrus, -ī, m. 55.







*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK PRIMUS ANNUS ***


    

Updated editions will replace the previous one—the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.


START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase “Project
Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg™ License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™
electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg™ License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work
on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the
phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
    at www.gutenberg.org. If you
    are not located in the United States, you will have to check the laws
    of the country where you are located before using this eBook.
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase “Project
Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format
other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg™ website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain
Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works
provided that:

    • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
        the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method
        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
        to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has
        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
        within 60 days following each date on which you prepare (or are
        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
        Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg
        Literary Archive Foundation.”
    
    • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
        License. You must require such a user to return or destroy all
        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™
        works.
    
    • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
        receipt of the work.
    
    • You comply with all other terms of this agreement for free
        distribution of Project Gutenberg™ works.
    

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right
of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg™
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s
goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg™ and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation’s website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread
public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.