The Project Gutenberg eBook of Pons tironum, by R. B. Appleton and W. H. S. Jones

[Transcriber's note: This text marks a few vowels as long which are considered short by the Oxford Latin Dictionary/OLD (or vice versa). This affects the following words: (i) 'mīsceō' (long i); OLD considers 'misceō' (short i) correct. (ii) 'affīrmō' (long i); OLD considers 'affirmō' (short i) correct. (iii) 'mīttō' (long i); OLD considers 'mittō' correct. This affects also the corresponding composites. (iv) 'īmmō' (long i), whereas OLD considers 'immō' (short i) correct (v) 'līttera' (long i, 2 't'); OLD considers 'littera' or 'lītera' correct (vi) īgnis (long first i); OLD considers 'ignis' (short first i) correct (vii) Some prefixes "in-" (like īnsalūbris) have 'long i' in the text, but are considered short in the OLD. In the "Poēta" chapter, one misprint has been corrected: "dormio" -> "dormiō".

In the appendix, which lists the vocabulary ("index verbōrum"), a few words are explained by pictures. To avoid these pictures in the interest of readers who cannot display pictures on their devices, they have been replaced by their definitions in English, using the label 'Image.']

PONS TIRONUM

QUEM FECERUNT R. B. APPLETON ET W. H. S. JONES

Trita manu puerili est ut, mea cura, senescas; si modo non frustra, non mihi tota peris.

LONDINII APUD AEDES G. BELL ET FILIORUM CIↃIↃCCCCXIIII

PRAEFATIO

Libellum habes, lector benevole, quo quasi ponte usi tirones a primo tirocinii anno in secundum transire possint. Primo enim anno solum simplices, quas vocant, sententiae tractari solent; secundo autem adfectanda sunt difficiliora. Multa singularum constructionum exempla in unoquoque capite ita congregata sunt ut discipuli ipsa similium sententiarum frequentia sensim difficultates superare possint. Latinam linguam ubique, nusquam invenies Anglicum.

Gratias debemus maximas amico nostro A. W. Spratt, Aulae S. Catharinae socio, et W. H. D. Rouse, viro doctissimo, gratissima nobis amicitia coniuncto, qui ambo, qua sunt benevolentia, multis modis nos adiuverunt. Si tamen menda te offendent, ita nobis ipsis culpam ascribe, ut veniam non omnino deneges.

R. B. A. W. H. S. J.

EXPERGĪSCOR.

Ante lūcem servus quīdam nōmine Dāvus ad cellam, ubi dormiō, venit; forēs pulsat, āc mihi ut surgam imperat. Ego dormīre volō; servō igitur ut abeat imperō. Servus abit, sed pater eum redīre iubet. Redit igitur et clāmāns "Pater tuus," inquit, "ut statim surgās tibi imperat." Ē lectulō, in quō dormiēbam, sine morā surgō; sed vestēs, quibus mē amicīre soleō, invenīre nōn possum. Dāvō igitur ut novam tunicam quaerat imperō. Ille autem "Cūr," inquit, "quod māter tibi imperat numquam facis? Cūr eī nōn pārēs? Nam semper tibi imperat ut tunicam apud lectulum tuum dēpōnās." Ego tamen īrātus eī ut taceat imperō. Tacet igitur et aliī imperat servō ut tunicam novam mihi det. Servus ille alteram tunicam adfert, et mihi "Dāvus," inquit, "ut hanc tunicam tibi darem mihi imperāvit. Imperāvit quoque ut celeriter tē amicīrēs." Fēstīnō igitur et servum alterum calceōs (quōs in pedibus gerere soleō) adferre iubeō. Calceōs ille adfert, quōs ego pedibus indūcō. Deinde redit Dāvus, et "Māter tua," inquit, "ut statim ad sē veniās tibi imperat." Ad mātrem igitur eō, quae tunicam et calceōs meōs cūriōsē īnspicit, et ut comās pectam mihi imperat. Dāvum igitur pectinem (quō comās pectimus) quaerere iubeō. Deinde māter mihi imperat ut collum iterum lavem, atque ut ad lūdum lītterārium (ubi nōs puerī lītterās discimus) proficīscar. Servum mēcum īre iubet. Hīc igitur servus, quī paedagōgus appellātur, mē ad lūdum comitātur. Loculōs meōs (quī librōs continent) ut portet imperō; at ille mihi imperat nē in viīs morer. Hōc modō ad lūdum venīmus, et paedagōgō ut domum redeat imperō.

Māter ad lūdum nōn it. Servōs ad sē venīre iubet. Omnibus nē tempus terant imperat; hunc ātrium purgāre, illum aquam ex impluviō (hōc est, ē stāgnō in mediō ātriō sitō in quod pluviae cadunt) adferre iubet. Dāvō tamen ut ad macellum (ubi multae sunt tabernae ex quibus variās rēs emimus) eat cibumque emat imperat. Dāvus igitur ad macellum abit et vēnditōrī ut būbulam domum nostram tempore mīttat imperat. Saepenumerō tamen vēnditor nōn tempore mīttit. Pater igitur īrātus Dāvum ad sē venīre iubet et "Nōnne," inquit, "domina tibi imperāvit ut cibum emerēs?" Cuī Dāvus "Imperāvit," inquit, "ut ad macellum īrem. Ad macellum īvī; laniō, ā quō carnem emere solēmus, ut būbulam mihi mōnstrāret imperāvī; nūllam praestō habēbat, sed aliī cuīdam ut bovem quaereret imperāvit; alius ille in agrōs abīvit, agricolaeque ut bovem trucīdāret imperāvit. Agricola uxōrī imperāvit ut cultrum sibi daret; uxor vīcīnō, quī prope habitābat, cuī mūtuum dederat cultrum, ut sibi redderet imperāvit. Is cultrum reddidit, et uxōrī imperāvit ut grātiās marītō ageret. Uxor marītō suō cultrum dedit, eīque ut bovem statim trucīdāret imperāvit. Marītus ēius bovem trucīdāvit, servīsque ut ad macellum portārent imperāvit. Servī ad macellum bovem portāvērunt, laniōque ut pecūniam solveret imperāvērunt. Lanius eīs nē nimis poscerent imperāvit; ego quoque laniō nē nimis ā mē posceret imperāvī; būbulam ad nōs statim mīttere iūssī. Lanius ad nōs būbulam mīsit; ego coquō dedī, eīque ut statim coqueret imperāvī. Coquus mihi ut omnia tibi expōnerem imperāvit, āc būbulam coquere incēpit, quae nunc, ecce! parāta adest." Pater servum būbulam adportantem vīdit, et Dāvō ut ad culīnam redīret imperāvit.

Pater mihi nē nimis celeriter edam semper imperat. Ō mē miserum, ut multa sunt quibus semper dēbēmus abstinēre! Magister semper mihi imperat nē in lūdō lūdam; paedagōgus nē in viīs morer imperat; māter mihi nē digitōs rōdam imperat, imperat quoque nē frāterculum laedam. Frāterculus mihi nē crepundiīs suīs (quibus ipse lūdere solet) lūdam imperat. Herī frāterculum crepundia in ōs īnserentem vīdī, cuī "Nōnne," inquam, "māter tibi imperāvit nē crepundia in ōs īnsererēs?" āc crepundia ab eō āvellere cōnābar. Ille autem vāgīre incēpit; imperāvī eī nē īnfantem sē praestāret; vāgītum tamen māter audīvit, et mihi ut statim ad sē īrem imperāvit. "Nōnne," inquit, "tibi imperāvī nē frātrem laederēs?" Cuī ego "Nōnne frātrī," inquam, "imperāvistī nē crepundia in ōs īnsereret? Ille tamen crepundia hōc modō in ōs īnserēbat"—et digitōs in ōs īnseruī. Sed—ō mē miserum!—digitōs māter vīdit et "Nōnne," inquit, "nē digitōs mordērēs tibi imperāvī?" Deinde paedagōgum ad sē venīre iubet, cuī ut mē ad patrem dūcat imperat. Paedagōgus mē ad patrem dūcit. Ego īre nōlō; itaque moror, sed paedagōgus "Nōnne," inquit, "saepenumerō nē morēris tibi imperāvī?" Pater mē reprehendit et "Nōnne," inquit, "ut mātrī semper oboedīrēs tibi herī imperāvī? " Ego nihil respondeō, et pater mē ad cubiculum abīre iubet.

POĒTA.

Posterō diē pater meus negōtia aliquot āctūrus in urbem est prōgrēssus. Dum ante tabernam quandam stat, subitō accurrit malus nescioquis poēta quī "Carmen," inquit, "ut recitem, amīce, ad tē veniō." Cuī pater "Nōn vacō," respondet, nē tālī pēste vexētur. Merīdiē in porticū Pompēiī ut sē recreāret cōnsēdit; cuī sedentī Ligurīnus īdem accurrēns "Ō optime," inquit, "iterum ad tē veniō ut carmina mea recitem." Cuī pater "Nōn vacō," inquit, "nam ut dormīrem hūc ā multitūdine recēssī." Ligurīnus discēssit, et pater iterum obdormīvit. Octāvā hōrā, in thermās fūgit nē iterum poētae fieret obvius. Sed statim ad aurem sonat "Ō optime patrōne, vēnī tibi carmen aliquod recitātum." Fugit pater ad piscīnam. Nōn tamen natāre licet, quia Ligurīnus exclāmāns "Nunc tandem," inquit, "ut audiās carmina, prope aquam stāns sum tibi recitātūrus."

Et stantī legis et legis sedentī,
Currentī legis et legis morantī.
In thermās fugiō; sonās ad aurem.
Piscīnam peto: nōn licet natāre:
Ad cēnam properō; tenēs euntem.
Ad cēnam veniō; fugās sedentem.
Lassus dormiō; suscitās iacentem.

Quam pulchrum est carmen! Ego quoque dum carmina audiō poēta fierī volō. Nōnnumquam versūs compōnere cōnor, sed malī, īmmō vērō pessimī, sunt versiculī. Aliquando versiculōs quōs scrīpsī lūdī magistrō mōnstrō, sed ille "Vīsne, Lūcī," inquit, "poēta fierī?" Ego āiō, et ille semper mihi imperat ut Graecōs scrīptōrēs identidem diēs noctēsque perlegam ut optima imiter exempla. Sed rēs est difficillima; multō facilius mihi vidētur esse prō patriā pūgnāre. Herī dum domum redeō multōs vīdī mīlitēs, et mīles fierī et ipse cōnstituī. Quam pulchram speciem prae sē ferunt mīlitēs! Ut dulce et decōrum est prō patriā pūgnāre! Quam fortēs videntur esse mīlitēs! Ut nihil honestius agere possumus quam prō patriā morī! Nihil pulchrius esse potest quam mīlitis habitus. Ut hunc habitum videās spectā tabulam pīctam.

MĪLES.

Hīc est mīles; gregārius est mīles quī ita appellātur quia quasi ūnus est ex grege mīlitum. Ut in pūgnā servētur fert scūtum, galeam, lōrīcam, brācās; galeam quae caput ab ictibus dēfendat, lōrīcam quae pectus prōtegat, brācās nē crūra volnerentur, scūtum ut ab omnī corpore ictūs arceat. Tenet quoque, ut vidēs, pīlum et gladium; pīlum habet ut in hostēs ēminus cōniciat, gladium ut comminus eōs feriat.

In Rōmānō exercitū alia quoque mīlitum sunt genera; equitēs, quī ex equō pūgnant, ut victōs hostēs persequantur, funditōrēs quī fundīs glandēs vel lapidēs in hostēs iaciant, sagittāriī quī sagittās arcubus ēmīttant. Est etiam dux ut exercitūs quasi caput sit. Is ut omnia ōrdine agantur iūssa dat mīlitibus. Ante pūgnam solet omnibus imperāre ut summā virtūte, summō animō, summīs vīribus dēcertent.

CĒNA.

Cottīdiē ferē domum apud nōs convīvae cēnātum veniunt. Convīvās pater ita dispōnit: ut in summō lectō accumbant rogat Semprōnium, avunculum meum, frātrēsque ēius duōs, ut in mediō cōnsulem aliōsque duōs magistrātūs, ut in īmō, ubi ipse accumbit, duōs reliquōs. Tum servō cuīdam imperat ut gustum appōnat. Ōvīs plērumque aliīsque ēscīs, quō magis edere cupiant convīvae, initiō cēnae vescimur; deinde per cēnam rēctam prōcēdimus ūsque ad mēnsās secundās, frūgēs cūiusvīs generis ut māla, pira, ūvās,—unde fit prōverbium "Ab ōvō ūsque ad mālum." Dum secundīs fruuntur mēnsīs quīdam ex convīvīs patrem ōrat ut mē vocet. "Cupiō enim," inquit, "eum recitantem audīre." Pater igitur servō imperat ut mē roget ut praestō sim. Servus igitur mē intrōdūxit; tum pater mē ōrāvit ut quam optimē carmen aliquod recitārem. Ego autem omnēs precātus sum ut attentō animō mē audīrent et hunc in modum incēpī:—

Ut nova rīdent
nitōre prāta daedalō,
rīdet iuventūs
ah! quam fugāx!
Carpite (nam licet)
pūra, sodālēs,
gaudia quae dabit
prīma iuventūs.

Dum salit aestū
fervente sanguis artubus,
rōburque nescit
frangī malīs,
carpite (nam licet)
pūra, sodālēs,
gaudia quae dabit
prīma iuventūs.

Ēia! per aurās
follis sonantēs ēvolet;
nec lūsus ācris
cesset pilae.
Carpite (nam licet)
pūra, sodālēs,
gaudia quae dabit
prīma iuventūs.

Ōtia lūdōs
labōre parta suādeant
lūdīque Mūsīs
dent vigōrem.
Carpite (nam licet)
pūra, sodālēs,
gaudia quae dabit
prīma iuventūs.

Postquam carmen recitāvī pater servum semper rogat ut crūstula quaedam mihi adferat. Convīvae quoque nōnnūllīs praemiīs mē dōnant. Semprōnius librum pulcherrimum fābulās Aesōpī continentem mihi dedit. Hunc librum identidem legō, nam māximē mihi placet. Multae īnsunt tabulae pulcherrimē pīctae, quārum dē ūnā vōbīs nārrābō. Spectā tabulam.

CANIS.

Vidēsne hunc canem quī carnem ōre tenet? Scīsne quālis sit carō? Bovis est carō, būbula nōmināta. Dīc mihi quid canis agat. Intellegisne cūr pontem trānseat? Ut ā laniō effugiat pontem trānsit; nam carnem, quam ōre portat, ā laniō quōdam abstulit. Rogāsne cūr fugiat? Nē ā laniō capiātur scīlicet fugit. Dum aufugit ad pontem pervēnit. Quō ferret pōns omnīnō nesciēbat, sed ut lanium vītāret trānsgredī incēpit. Dum trānsgreditur aliquid in aquā vīdit; quid esset nesciēbat, nūllus enim canis quid sit imāgō intellegere potest. Sed carō esse vidēbātur, et canis ille invenīre cupiēbat utrum illa in aquā carō melior esset carne (quam in ōre habēbat) necne. Quid igitur āctūrus sit omnēs, ut putō, bene scītis. Ōs enim ut imāginem rapiat apertūrus est, nam, ut dīxī, quid imāgō esset nōn intellegēbat.

Ut mihi placet hūiusmodī legere librōs! Multō iūcundiōrēs sunt quam grammaticī istī quōs in lūdō recitāmus. Equidem vērō cūr necesse sit tālēs legere librōs nesciō. Sed quō sapientior fīam pater mihi imperat ut lūdum frequentem; lūdī magister omnibus ut librīs et stilō incumbāmus imperat nē semper rudēs incultīque sīmus. Sed cūr tantam necesse sit operam dare ut sapientēs fīāmus, nēmō mihi dīcere potest. Ōlim ipsum magistrum quam ob rem sapientēs nōn nātī essēmus rogāvī, sed ille nihil nisi mihi imperāvit nē stultum mē praestārem. Cūr hunc in modum respondisset tunc nescīvī; sed fortāsse et ipse nescit quam ob rem necesse sit studēre ut sapientēs fīāmus. Ego saltem quōmodo rēs sē habeant nesciō; hōc tamen sciō—māter mihi ut ad lūdum eam imperat; pater imperat ut mātrī pāream; lūdī magister mē operam librīs dare iubet.

LŪDUS.

Multa posteā tibi dē lūdō nārrābō, nunc autem haec pauca. Lūdum frequentāre mihi molestum est; quam molestum sit nēmō nisi puer intellegere potest. Sed cum condiscipulīs lūdere satis grātum mihi est, atque ut amīcōs mihi conciliem necesse est ad lūdum īre. Quot in lūdō nostrō sint discipulī nōn nārrābō. Quis enim hōc scīre volt? Nōn quot, sed quālēs sint discipulī scīre vīs. Dē omnibus nunc nārrāre nōn possum, sed quantum licet nunc audī. Quīdam ex discipulīs, nōmine Gāius, ā condiscipulīs etiam Timidus est appellātus. Rogāsne cūr ita sit appellātus? Precārisne mē ut tibi dīcam cūr illud sit nōmen? Paucīs expōnam verbīs: Gāius semper timet, metuit, verētur; semper trepidus est. Māne timet nē pluat, nē magister pūniat. Dum pilā lūdit timet nē ipse cadat, vel nē cadat pila. Ante cēnam timet nē parum sit cibī. Dēnique semper timet nē quid malī accidat. Herī timēbat nē pēnsum recitāre nōn posset. A lūdō igitur omnīnō sē abstinuit; domum tamen nōn iit, timēbat enim nē māter sibi veniam nōn daret. Herī timēbat nē magister pūnīret; hodiē nē pūniat timet, crās timēbit nē pūniat. Intellegisne nunc tandem cūr Timidus sit appellātus?

Plērumque praelēctiōnēs in lūdō ōdī, sed interdum magister fābulās nōbīs nārrat. Hās valdē amō. Vīsne scīre quālēs sint? Animum igitur attende ut intellegās, āc tibi ūnam ex eīs quās magister nōbīs recitāvit nārrābō.

FĀBULA DĒ ANŪ.

"Ōlim erat anus quaedam quae sex assēs invēnit. Itaque ad macellum ut porculum emeret profecta est. Porculō emptō domum redībat, sed ad portam vēnit per quam porculus īre nōluit. Itaque anus canem ōrāvit ut porculum mordēret. Sed canis nōluit. Itaque cane recūsante ferulam ōrāvit ut canem percuteret. Sed ferula nōluit. Itaque ferulā recūsante īgnem rogāvit ut ferulam ūreret. Sed īgnis nōluit. Itaque īgnī recūsante aquae imperāvit ut īgnem exstingueret. Sed aqua nōluit. Itaque aquā recūsante taurum ōrāvit ut aquam biberet. Sed taurus nōluit. Itaque taurō recūsante lanium ōrāvit ut taurum interficeret. Sed lanius nōluit. Itaque laniō recūsante fūnem ōrāvit ut lanium suspenderet. Sed fūnis nōluit. Itaque fūne recūsante mūrem ōrāvit ut fūnem rōderet. Sed mūs nōluit. Itaque mūre recūsante fēlem ōrāvit ut mūrem ederet. Fēlēs autem 'Sī lac,' inquit, 'mihi dederis, ego mūrem edam.' Anus igitur ad vaccam prōgrēssa ōrāvit ut lac sibi daret. Vacca tamen 'Sī aliquantulum faenī,' inquit, 'mihi dederis, ego lac tibi dabō.' Itaque anus hominem quī agrōs colēbat ut faenum sibi daret ōrāvit. Sed homō 'Sī,' inquit, 'aquam in crībrō mihi adportāveris, faenum tibi dabō.' Anus igitur lapidēs et argillam crībrō imposuit et aquam adportāvit. Itaque aquā acceptā homō faenum dedit; faenō comēsō vacca lac dedit; lacte exhaustō fēlēs mūrem edere incēpit; caudā morsā mūs incēpit fūnem rōdere; quō factō fūnis lanium angere incēpit; iugulō compressō lanius incēpit taurum interficere; capite percussō taurus incēpit aquam bibere. Quibus factīs aqua īgnem exstinguere incēpit; aquā sparsā īgnis ferulam ūrere incēpit et ferula incēpit canem percutere. Itaque canis ferulā verberātus porculum mordēre incēpit et porculus per portam saltāns ēvāsit. Quibus factīs anus domum rediit."

Nūdius tertius hanc fābulam magister nōbīs nārrāvit, sed fābulās cottīdiē nōn nārrat. "Sī pēnsa," inquit, "bene fēceritis fābulam vōbīs nārrābō," sed ūnus et alter male faciunt. Nūllam igitur audīmus fābulam, sed magister artem grammaticam nōs docet.

Herī conclāve intrāvit. Cum intrāvisset discipulōs spectāvit. Cum discipulōs spectāvisset (vel, ubi discipulōs spectāvit; vel, postquam discipulōs spectāvit; vel, discipulīs spectātīs; vel, cum discipulī spectātī essent) crētam sustulit. Crētā sublātā (vel, cum sublāta esset crēta; vel, cum crētam sustulisset; vel, ubi crētam sustulit; vel, postquam crētam sustulit) in tabulā scrīpsit carmen. Carmine scrīptō (vel, ubi scrīptum est carmen; vel, postquam scrīpsit carmen; vel, cum scrīpsisset carmen; vel, cum scrīptum esset carmen) discipulōs recitāre iūssit. Discipulī iūssī carmen recitāvērunt. Carmine recitātō (vel, ubi recitāvērunt; vel, postquam recitāvērunt; vel, cum recitāvissent carmen) magister duās nārrāvit fābulās. Quibus fābulīs nārrātīs (vel, quās cum nārrāvisset fābulās; vel, quae cum nārrātae essent fābulae; vel, quās ubi nārrāvit fābulās) dīmīsit discipulōs. Discipulīs dīmīssīs ipse prandium ēdit; discipulī dīmīssī lūsum ēgrēssī sunt.

Ō mē miserrimum, stultissimum! Nōn possum haec omnia comprehendere. Mēns mihi pertūrbātur, cōnfunditur, mīscētur. Quam multa idem sīgnificant!

LECTĪCĀRIUS.

Dum hae fēriae aguntur Viā Sacrā forte ībam, cum subitō lectīcārius quīdam, quī aliquem lectīcā gestābat, ā tergō appropinquāns caput meum assere percussit. Petasum, ut accidit, gerēbam quī aliquid dē vī ictūs remīsit. Sed nisi petasum habuissem scelerātus ille omnīnō mē interfēcisset. Sī modo eum appropinquantem vīdissem dē viā eī dēcēssissem, sed nōn vīdī. Sī modo "Cavē" clāmāvisset, idem fēcissem, sed nihil clāmāvit. Itaque mē offendit. Sī mē multō vehementius percussisset fortāsse mē interfēcisset, et sī mē interfēcisset comprehēnsus esset ut sīcārius. Sī comprehēnsus esset in vincula esset iactus. Sī in vincula iactus esset inter sīcāriōs accūsātus esset. Sī accūsātus esset capitis esset damnātus. Sed, ut iam dīxī, nihil accidit nisi quod caput meum tumōre māgnō fīēbat tumidum. Sī pater adfuisset valdē, putō, īrātus esset et hominem pulsāvisset. Tū quoque sī capitis tumōrem vīdissēs hominem reprehendissēs. Equidem vērō hunc in modum hominem allocūtus sum. "Quid, malum, fēcistī? Cūr tam celeriter curris? Nisi celeriter fēstīnāvissēs mē nōn percussissēs. Cavē nē poenās posteā dēs. Nam sī adultus essem tē iam caederem, quod nunc facerem sī modo baculum habērem. Utinam habērem, vel pater vel paedagōgus adesset, āctum esset dē pelle tuā, fūrcifer!" Ille autem "Tacē," inquit, "nam quod mihi ita maledīxistī iterum tē percuterem nisi puerulus modo essēs." Quibus dictīs ego hominem quī in lectīcā vehēbātur āgnōvī. Ō mē miserum! lūdī magister erat! Quō cōgnitō quam celerrimē mē recēpī; timēbam enim nē ille quoque mē āgnōsceret. Domum reversus magistrum cum patre loquentem invēnī. Statim valdē timēbam nē rē vērā mē āgnōvisset nēve quod lectīcāriō dīxeram audīvisset. Diū quam ob rem apud nōs adesset frūstrā mīrābar, sed tandem Dāvus ad mē vēnit et "Pater," inquit, "ut statim ad sē in tablīnum eās tibi imperat."

Iterum nē poenās darem timuī, sed ut quam ob rem adesset magister invenīrem ad tablīnum sine morā mē contulī. Valvīs apertīs magistrum—mīrābile dictū!—rīdentem vīdī et, omnī timōre iam dēpositō, sēcūrus intrāvī. Pater, cum mē adstantem percēpisset, "Cornēlius," inquit,—ita enim nōminātus est lūdī magister—"ut negōtia quaedam sēcum agam mē in rūs vocāvit; itaque eum precātus sum ut tibi nōbīscum īre liceat." Quibus audītīs vix auribus meīs crēdere potuī et magistrum rogāvī num vēra nārrāret pater. Ille ait, et pater mihi imperāvit ut statim mē parārem.

Dum ego mē ad profectiōnem parō haec quoque pater mihi expōnit: "Adsunt Kalendae Sextīlēs. Itaque Cornēlius lūdum in Octōbrēs Īdūs dīmīsit." Quibus audītīs quam māximē gaudeō, nam tantā vī sōl aestāte ārdet ut nihil discere possim. Etiam sī lūdum aestāte frequentārem nihil discere possem. Quid enim? Nōnne Mārtiālis hunc in modum loquitur:—

Lūdī magister, parce simplicī turbae!
Sīc tē frequentēs audiant capillātī.
Ferulaeque trīstēs, scēptra paedagōgōrum,
Cessent, et Īdūs dormiant in Octōbrēs.
Aestāte puerī sī valent satis discunt.

Nam sī qua alia urbs, est īnsalūbris Rōma; tantus est ārdor sōlis ut nēmō quicquam possit discere; īmmō vērō adeō est īnsalūbris urbs ut lūdī magistrī suōs quisque discipulōs in Īdūs Octōbrēs dīmīttant. Ita grassantur febrēs ut dītissimus quisque aestāte in vīllās migret, īmmō vērō nēmō Rōmae maneat nisi urbāna cōgunt officia. Omnēs, ut putō, sī modo officia sinerent ad vīllās sē reciperent. Ultimō annō tempestās ita erat rabida ut omnēs tōtum diem in lectulīs ōtiōsī requiēscerent. Ita furēbat aestus ut neque lītterās discere, neque ambulāre, neque edere, nihil nisi bibere possent. Ut Mārtiālis dīxit, tantum vītae ēius dētrāxit urbis pēstilentia, ut, sī eōs modo computāret annōs per quōs valēbat, rē vērā īnfāns etiam nunc esset. Pater igitur ita veritus est nē in morbum inciderem, ut mē rūs sēcum addūcere cōnstituerit.

ITER.

Sed ut nārrātiōnem meam bene intellegās, oportet mē aliquid grammaticē expōnere. Nōlī timēre nē tē taedeat. Nōn sum magister lūdī neque illī adsunt diēs per quōs lūdum frequentāmus. Fēriae adsunt, et iter nostrum sum tibi nārrātūrus. Prīmum tamen hōc grammaticē: sententiam Magister venit ut doceat nōs Rōmānī hunc quoque in modum vertimus Magister docendī causā venit . Similiter dīcimus aut

Sed vereor ut intellegās. Oportet mē melius expōnere; melius mihi expōnendum est. Docendī causā idem sīgnificat quod ut doceat prīmā in sententiā, et discendī causā idem quod ut discant secundā in sententiā. Intellegisne nunc? Oportet tē intellegere; intellegendum est tibi. Hōc quoque mihi dīcendum est:—Eandem sententiam Magister docendī causā venit hunc quoque in modum vertere possumus:—

Sed vereor nē artis grammaticae iam tē taedeat.
Reliquā igitur parte omīssā, ad iter nostrum pergam.

Māne experrēctus cum patre ad forum īvī raedae condūcendae causā. Prīmā hōrā magistrō comitante profectī sumus ut iter tempore perficerēmus. Dum Viā Appiā vehimur, multa mihi posteā nārranda vīdimus. Quārtā circiter hōrā ad dēversōrium pervēnimus, ubi omnibus ex raedā dēscendendum erat edendī bibendīque causā. Quam iēiūnus eram!

Tam avidē edēbam, ut pater hīs verbīs mē reprehendere incēperit. "Nōlī cibum tam avidē dēvorāre; nōnne saepenumerō tibi imperāvī nē avidum in edendō tē praestēs; prōverbium meum nōn īgnōrās — ut vīvāmus edendum est, nōn vīvendum est ut edāmus —prūdentissimus quisque vīvendī causā edit; stultissimus quisque edendī causā vīvit. Fēstīnā tamen, namque iterum in raedam nōbīs est ascendendum." Quibus audītīs ego fēstīnō; aliquantulum cibī in sinū pōnō, et omnēs iterum raedam ascendimus.

In itinere faciendō ut sunt multa cūranda! Nē nimis impedīmentōrum raedae imponāmus prōvidendum est; ungulae equī identidem sunt spectandae, nē lapidēs inhaeserint, nec nōn rotae sunt īnspiciendae, nē quid damnī accēperint. Quae omnia in hōc itinere faciendō nōbīs accidērunt. Nam simul atque iterum sumus profectī, pater ad raedārium versus "Timeō," inquit, "nē sērō adveniāmus. Cūr nōn cursum accelerās?" Cuī raedārius "Celerius," inquit, "īre nōn possum; cūr tot impedīmenta tēcum adportās? Sī minus impedīmentōrum adportārēs, celerius īre possēmus. Num colōniae dēdūcendae causā iter facis?" Quibus audītīs Cornēlius quidem rīsit et facētiās hominis laudāvit, sed pater et raedārius paulisper inter sē collocūtī, ad dēversōrium redīre cōnstituērunt, onera levandī causā. Itaque Cornēliō comitante hī duo reversī sunt. Ego tamen lūdendī causā ē raedā dēscendī. Calculīs, quippe quī tālōs nōn habērem, hunc in modum lūdēbam. Septem vel octō calculōs in manum collēctōs in āëra iaciēbam et dum calculī cadunt quam plūrimōs manū reversā excipere cōnābar. Diū hunc lūdum, dum patrem exspectō, lūsī. Tandem autem pater rediit et mihi ut in raedam iterum ascenderem imperāvit. Cuī ego "Cūr, pater," inquam, "tam diū āfuistī?" "Tam celeriter," respondit ille, "ad dēversōrium contendēbāmus, ut rota dextra celerrimō cursū agitāta ab āxe omnīnō sē līberāverit raedaque prōna nōs omnēs ad terram praecipitāverit." Cuī ego exclāmāns "Ō pater," inquam, "num laesus es?" "Mīrābile dictū," respondit ille, "nihil damnī accēpimus nisi quod rota refīxa iterum nōbīs erat affīgenda; cūius rotae affīgendae causā diū sumus morātī. Sed nisi Iūppiter nōs servāvisset, omnīnō essēmus interfectī. Nunc autem prōcēdāmus." Quibus dictīs vix iterum profectī sumus, cum equus subitō claudicāre incēpit, et pater raedārium rogāvit quae causa esset. "Vereor," respondit raedārius, "nē calculus ungulae inhaereat," et rursus nōbīs erat dēscendendum calculī ex ungulā extrahendī causā. Quō extractō raedārius "Hunc," inquit, "nisi extrāxissem equus omnīnō claudus esset factus."

Tandem autem ad vīllam ad quam contendēbāmus tūtī pervēnimus. Equidem vērō adeō fatīgātus eram, ut statim cubitum īrem. Proximō diē māne in agrōs vagātus, multa inūsitāta neque anteā ā mē vīsa invēnī. Vīlicum mīrum quoddam īnstrūmentum fingentem vīdī, cuī ego "Quid, sōdēs," inquam, "ibi facis?" "Arātrum," respondit, "fingō, namque ut pānis suppetat nōbīs segetēs sunt serendae; ut segetēs crēscant agrī arandī sunt, āc mihi ad agrōs arandōs hōc īnstrūmentum faciendum est." Multa quoque alia vīlicus mihi expōnere incēpit, sed mox mihi abeundum erat ad prandium edendum. Ut in prandiō edendō gaudēbam! Coquus enim multa āc varia legūmina nōs dēlectandī causā apposuit. Ego timēbam nē pater mē iterum reprehenderet quod mē tam avidum in edendō praestārem.

Posterō diē pater, rēbus perfectīs ad quās perficiendās profectus est, Rōmam rediit. Mē tamen rūrī relīquit, nē sī ad urbem īnsalūbrem reversus essem in morbum inciderem. Mēnse tamen Octōbrī appropinquante mē quoque ad urbem revocāvit, ut ad lūdum redīrem. Dē lūdō pauca tibi iam nārrāvī, sed, ut anteā dīxī, multa alia mihi sunt nārranda.

ITERUM DĒ LŪDŌ NĀRRŌ.

Herī in lūdō discipulus quīdam, Decimus nōmine, rīsit. Magister "Decime," inquit, "putō tē rīsisse." Deinde perrēxit hunc in modum nōs docēre. "Sī ante hūiusmodī sententiās 'Decimus rīdet,' 'Omnēs rīsērunt,' 'Rīdēbō,' verbum pōnō dīcendī vel sentiendī (ut 'dīcere,' 'respondēre,' 'arbitrārī,' 'putāre,' 'prō certō habēre') subiectum ('Decimus,' 'omnēs,' 'ego') in cāsum vertitur accūsātīvum ('Decimum,' 'omnēs,' 'mē'), verbum in īnfīnītīvum vertitur, ita tamen ut et tempus idem sit, et vōx quoque sit eadem."

Ut hunc dīcendī modum bene intellegāmus, magister nōnnumquam puerō cuīdam imperat ut sententiās quāsdam dīcat, alterīque imperat puerō ut omnia cēterīs discipulīs nārret. Statim hunc in modum pergimus:—

Discipulus . | Discipulus alter cēterīs nārrāns . Magister est īrācundus. | Sextus magistrum īrācundum esse dīcit. Magister discipulōs male docuit. | Sextus magistrum discipulōs male docuisse dīcit. Magister mihi praemium dabit. | Sextus magistrum sibi praemium datūrum esse dīcit. Bonus sum discipulus. | Sextus sē bonum esse discipulum putat. Pessimī sunt aliī discipulī. | Sextus aliōs discipulōs pessimōs esse putat. Māter mea mihi crūstula dabit. | Sextus mātrem suam sibi crūstula datūram esse putat. Hanc cōnstructiōnem omnēs iam intellēxērunt. | Sextus omnēs hanc cōnstructiōnem iam intellēxisse putat.

Et vōs omnia iam intellegere prō certō habeō. Nōn enim putō vōs stultōs esse discipulōs: vōs stultōs esse negō. Magister nōnnumquam mē stultum esse dīcit, sed putō eum errāre. Mox mē sapientem esse inveniet, nam pater et māter prō certō habent mē sapientem fore; negant enim magistrum omnia posse praedīcere. Cēterum magister omnēs parentēs stultōs esse putat, et saepenumerō in lūdō "Omnēs," inquit, "parentēs suōs līberōs optimōs esse arbitrantur."

ROGĀTOR.

Num ex memoriā tuā cecidit ille discipulus cuī āgnōmen erat Timidus? Est enim alius condiscipulus dē quō velim tibi nōnnūlla nārrāre. Nōmen eī est Mārcō. Cum tamen numquam loquātur nisi interrogandō, āgnōmen eī quoque indidimus. Appellāmus enim Rogātōrem. Herī patrem rogāvit quid ageret, quid prīdiē ēgisset, quid posterō diē esset āctūrus. Deinde rogāvit quot mīlitēs stīpendia merērent, quōrum quot essent gregāriī, quot centuriōnēs, quot tribūnī, quot prīmipīlārēs. Mox dum ad lūdum pergit obvius fit condiscipulō cuīdam quem statim rogāvit num pēnsum perfēcisset, quot hōrās in perficiendō cōnsūmpsisset, utrum difficile fuisset necne; utrum posteā lūsūrus esset necne, multa alia quōrum oblītus sum. Lūdum ingrēssus magistrum quoque rogandō excruciat. Rogat num pulchrē pēnsum scrīpserit; quandō fēriās rūrsus sīmus āctūrī, quandō incipiant spectācula, multās aliās nūgās quās taedet mē nārrandī. Et vereor nē tē quoque taedeat; reliquās igitur interrogātiōnēs ēius omīttam, nam putō mē iam satis dē lūdō et condiscipulīs meīs nārrāvisse. Ad alia pergendum est.

PATRIS ŌRĀTIŌ APUD TRIBŪNAL PRAETŌRIS HABITA.

Ōlim pater, quī causidicus praeclārus est, ut ōrātiōnēs audīrem ad tribūnal praetōris sēcum mē addūxit. Quam multī hominēs aderant—reus ipse, quī fūrtī erat accūsātus, patrōnus ēius, quī eum dēfenderet, pater meus ōrātiōnem contrā accūsātum habitūrus, nec nōn praetor togā praetextā amictus quī in sellā curūlī sedābat, iūdicēs quī in subselliīs ad praetōris pedēs sedēbant! Mox praetor ad patrem meum versus ut ōrātiōnem habēret eī imperāvit, quī hunc in modum statim incēpit:—

"Nēmō dubitāre potest, iūdicēs, quīn hīc improbissimus, scelerātissimus, nēquissimus, quem ante oculōs sūdantem, pallentem, rubentem, sceleris sibi cōnscium vidētis, sī quis alius nocēns sit. Nōn dubium est quīn valdē pertūrbētur. Spectāte, iūdicēs! Vidētisne labra quō modō eī tremant? et genās ut exsanguēs fīant? Quis dubitāre potest quīn hīc sceleris sibi cōnscius sit? Mihi quidem nōn dubium est quīn iam ante oculōs carcerem, vincula, carnificem ipsum cernere videātur. Namque omnia ē tēstibus dīligenter quaesīvī, quae singula vōbīs expōnam. Hīc enim, quī nunc nē capitis damnētur vehementer timet, anteā nihil timēbat. Quid enim? Timēbatne nē comprehenderētur? Minimē vērō. Nōn dubitāvit quīn facile effugere posset. Intempestā nocte domuī petītōris appropinquāvit. Fenestram apertam vīdit; nōn dubium erat quīn omnēs iam dormīrent. Nūllum sonum audīvit. Nihil eī obstitit quīn per fenestram ingrēssus argentum caelātum auferret. Per fenestram igitur tacitus, nē quem ē somnō excitāret, intrāvit. Omnia prōsperē ēvēnērunt; argentum caelātum facile invēnit; in saccum, quem sēcum adportāverat, immīsit. Nihil eum impediēbat quīn tūtus ēvāderet, cum subitō ab hōc, quī ut omnia mihi tēstificētur adest, oppressus ad terram dēicitur. Tēstem, iūdicēs, audīte."

Tēstis . "Ex animī meī sententiā iūrābō vērumque dīcam. Nūdius quīntus, quippe quī ex ventre labōrārem, noctū dormīre nōn poteram. Nōn dubitāvī quīn gravī morbō affectus moritūrus essem. Mūcium igitur quī tēstāmentum mihi cōnsīgnāret quaerere cōnstituī. Domum apud eum statim īvī, et—mīrābile dictū—aliquem per fenestram intrantem vīdī. Nōn dubitāre poteram quīn scelus quoddam conciperet, et eī obstāre cōnstituī quōminus effugeret. Itaque per fenestram et ipse ingrēssus quid esset āctūrus exspectāvī, nam nūllum mihi dubium erat quīn esset fūr. Et rēctē suspicātus sum. Multa enim pōcula argentea et aliud argentum, et pūrum et caelātum, in saccum immīsit, et iam ad fenestram, quā intrāverat, regrediēbātur, cum subitō ego ā tergō appropinquāvī et eum comprehendī."

Quō tēstimōniō datō pater meus assurrēxit et "Nēmō," inquit, "iūdicēs, dubitāre potest quīn hīc vēra nārret. Quid igitur vōbīs obstat quōminus hominem tam scelestum, tam nefārium, statim damnētis? Dīxī."

Patrōnus fūris deinde ōrātiōnem habuit, sed ego quī nēminem nisi patrem audīre voluissem domum abīvī. Sed patrem posteā rogāvī utrum iūdicēs fūrem damnāvissent necne, et ille arrīdēns eum omnium cōnsēnsū esse damnātum dīxit.

FĀBULAE.

Nōn ita multō post, convīvae quīdam ut diem mihi nātālem celebrārent apud nōs vēnērunt. Itaque mātrī persuādēre cōnābar, ut paulō diūtius quam solitum mihi licēret vigilāre. Facile eī persuāsum est. Itaque ōmnēs circā focum cōnsēdimus ut ōtiō fābulās nārrandō fruerēmur. Cum omnēs cōnsēdissent avunculus meus hunc in modum prīmus incēpit:—

"Scīrōn latrō īnfāmis erat, quī regiōnem inter Megaram et Atticam īnfēstam reddēbat. Ad mare locō quōdam praeruptō solēbat sedēre; deinde sī quis appropinquāverat viātor, eum cōgēbat sibi pedēs lavāre atque in mare praecipitābat. Hunc Thēseus, dum iter facit, saxō residentem cōnspexit. Quō vīsō statim quae audierat in memoriam revocāvit. Itaque ā tergō appropinquāns Scīrōnem ex imprōvīsō aggrēssus parī lētō in mare dēiēcit; cūius ossa flūctibus agitāta scopulīs inhaesērunt. Unde Scīrōnia saxa ab ēius nōmine sunt appellāta."

Quā nārrātā fābulā, māter cum patrem nōn adesse animadvertisset, versa ad mē "Abī, Lūcī," inquit, "ad patrem, quī epistulās in tablīnō scrībit, et cōnāre eī persuādēre ut ad nōs veniat." Ego igitur abitūrus "Nōlīte," inquam, "aliās nārrāre fābulās priusquam ego redeam." Patrem in tablīnō invēnī, cuī diū persuādēre cōnābar ut negōtia sua paulisper omītteret. "Statim," inquam, "venī, pater, priusquam aliam nārrent fābulam." Quō dictō, eī persuāsum est ut ad nōs venīret. Quae iam nārrāta essent māter eī breviter exposuit. Avunculum fābulam hūiusmodī nārrāvisse dīxit. Scīrōnem latrōnem īnfāmem esse quī regiōnem inter Megaram et Atticam īnfēstam redderet. Solēre hunc ad mare locō praeruptō sedēre; deinde sī quis appropinquāvisset viātor cōgere eum sibi pedēs lavāre atque in mare praecipitāre. Quem Thēseum, dum iter facit, saxō residentem vīdisse. Quō vīsō statim quae audīvisset in memoriam revocāvisse. Itaque Thēseum ā tergō appropinquantem Scīrōnem ex imprōvīsō aggrēssum parī lētō in mare dēiēcisse.

Quibus expositīs et patrī persuāsimus ut aliquid nārrāret. Nec mora erat, sed ille statim "Nesciō," inquit, "an possim; audīte tamen et quantum possum faciam." Cuī māter, "Fēstīnā modo," inquit, "nam Lūcius nōn prius volt cubitum abīre quam aliam audiat fābulam, et secunda iam adest vigilia." Pater igitur hunc in modum perrēxit.

"Līber, cum in Indiam exercitum ductūrus esset, Nīsō nūtrīciō suō, dum ipse redīret, rēgnī Thēbānī potestātem trādidit. Sed postquam inde reversus est, Nīsus rēgnō cēdere nōluit. Itaque Līber, quippe quī cum nūtrīciō contendere nōllet, passus est eum rēgnum obtinēre dum occāsiō sibi rēgnī occupandī darētur. In grātiam igitur cum eō rediit, et post tertium annum ut rēgnō eum prīvāret hōc iniit cōnsilium. Cum sacra quaedam sē factūrum esse simulāvisset, mīlitēs muliebrī ōrnātū tamquam Bacchās intrōdūxit, quī Nīsum sē rēgnō abdicāre coēgērunt."

Quibus nārrātīs māter statim mihi ut cubitum abīrem persuādēre est cōnāta, cuī ego "Sine mē," inquam, "māter, dōnec aliam audiam fābulam manēre." Sed nūllō modō eī persuāsum est ut veniam mihi daret. Dum autem cōnor, ūnus ex convīvīs rogāvit cūr in lectīs adhibērentur asellōrum capita, quī negantibus sē scīre haec exposuit:—

"Ōlim asellus quīdam erat quī vītem in prātō inventam gustābat. Suāvitāte dēlectātus hanc edēbat; āc vītis palmite abrōsō in māius crēscēbat et multō ferācior reddita est. Ūvas dēnique prōcreāvit quās pāstōrēs invēnērunt, vīnumque fēcērunt. Quāpropter Rōmānī, quod asellus eōs vītēs amputāre docuit, in triclīniōrum fulcrīs capita asellōrum vīte alligāta habent."

Quibus audītīs ego cubitum abīvī. Ut placet mihi tālēs audīre fābulās! Numquam iterum, ut putō, aliās tam ēgregiās sum audītūrus dōnec proximus mihi aderit diēs nātālis. Sed cum proximus aderit annus nōn iam fortāsse Romae erimus.

EXPERGĪSCOR. i. Servus mihi imperat ut surg—. ii. Servus mihi imperat ut tunicam quaer—. iii. Pater fīliō imperat ut tac—. iiii. Pater fīliō imperāv— ut tac—. v. Imperābō servō ut ven—. vi. Imperābās serv— ut venīrent. vii. Imperāv— pater frātrī me— ut ad lūd— proficīsc—. viii. Ille mihi imperat nē in vi— mor—. viiii. Pater īrāt— Dāv— ad sē ven— iub—. x. Agricola uxōr— imperāv— ut cultrum sibi dar—. xi. Servīs imperat ut bovem ad macell— port—. xii. Dāvō imperāvit ut ad culīn— red—. xiii. Māt— mihi nē digitōs rōd— imperat. xiiii. Frātr— imperāvit māter nē crepundia in ōs īnser—. xv. Imperāvī tibi nē digitōs mord— xvi. Ego ut mātr— oboed— tibi herī imperāv—. xvii. Pater mē ad cubiculum abī— iubet.

POĒTA. i. Ut recit— carmen ad tē veniō. ii. Ut recit— carmina ad tē vēnī. iii. Ut mē recre— cōnsīdō. iiii. In thermās fugit nē poētae obvius fī—. v. In thermās fūgit nē poētae obvius fi—. vi. Magister puerō imperāb— ut Graecōs scrīptōrēs perlegat. vii. Tabul— pīctam spectābāmus ut habitum mīlit— vid—.

MĪLES. i. Gregār— mīles ita appellāt— quia ūn— est ex grege mīlit—. ii. Ut in pūgnā serv— ferēbat scūtum. iii. Brācās habēbat nē crūr— volner—. iiii. Pīlum habēbat ut in hostēs cōnic—. v. Nōnnūllī sagittās habēbant ut ēmītt—. vi. Iūssa d— mīlitibus dat ut omnia ōrdin— ag—.

CĒNA. i. Cottīdiē ferē dom— apud nōs convīvae ven—. ii. Convīv— pater ita dispōn—. iii. Ut in summ— lectō accumb— rogat Semprōni— frātrēsque ēius. iiii. Tum serv— cuīdam imperat ut gust— appōn—. v. Ōvīs ali—que ēsc— initi— cēnae vescimur. vi. Deinde per rēct— cēn— ūsque ad mēns— secund— prōcēdimus. vii. Ab ōv— ūsque ad māl—. viii. Quīdam ex convīv— patr— rogat ut mē voc—. viiii. Pater mē ōrāv— ut carm— recitār—. x. Ego omnēs precātus— ut mē attent— anim— audīr—.

CANIS. (i) i. Quō in libr— erat canis pīctūra? ii. Dīc mihi quāl— in hōc librō animal sit. iii. Vidēsne can— qu— car— ōre tenet? iiii. Dīc mihi quālis sit car—. v. Ut ā lani— effugiat pon— trānsit. vi. Ut lan— vīt— pontem trānsiit. vii. Nūllus can— quid sit imāg— intellegere pot—. viii. Apertūrus est ōs ut imāg— rapi—. viiii. Carō bovis būbul— nōmināt— est. x. Nōn carō erat in aqu— sed imāg—. (ii) i. Ut mihi placet hūiusmodī legere libr— ! ii. Iūcundiōrēs sunt quam grammatic— ist— qu— in lūd— recitāmus. iii. Ut sapi— fīam pater ut lūd— frequent— mihi imperat. iiii. Lūdī magister omnibus ut librīs— et stil— incumb— imperat. v. Magister mihi imperāv— nē stult— mē praestārem. vi. Māter mihi ut ad lūd— eam imper—. vii. Pater imperat ut mātr— pāre—. viii. Lūdī magister mē oper— libr— dare iubet. viiii. Ut sapientēs fīam— necesse est studēre. x. Cūr nōn nāt— essēmus sapientēs magistr— rogāvī.

LŪDUS. i. Lūdum frequentāre mihi molest— est. ii. Ut amīc— mihi concili— necesse est ad lūd— īre. iii. Quālēs sint discipul— scīre vīs. iiii. Ante cēn— timet nē parum sit cib—. v. Semper timet nē quid mal— accid—. vi. Nē māter sibi veni— nōn daret timēbat. vii. Interdum magister fābul— nōbīs nārrat. viii. Vīsne scīre quāl— sint? viiii. Ūn— tibi nārrābō. x. Anim— attende ut intelleg—.

FABULA DĒ ANŪ. (i) i. Magistr— docent— oportet discipulōs tacēre. ii. Assibus invent— anus ad macell— profect— est. iii. Porculō empt— dom— redībat. iiii. Ferulā recūsant— īgn— ōrāvit ut ferul— ūrer—. v. Īgnī recūsant— aqu— imperāvit ut ignem exstingu—. vi. "Sī aliquantulum faen— mihi ded— ego lac tibi dabō." vii. "Sī aqu— in crībrō mihi adport— faenum tibi dabō." viii. Aquā accept— homō faenum dedit. viiii. Lacte exhaust— fēlēs mūr— edere incēpit. x. Capite percuss— taur— incēpit aqu— bibere. (ii) i. Quibus fact— aqu— īgnem exstinguere incēpit. ii. Canis ferulā verberāt— perculum mordēre incēpit. iii. "Si pēns— bene fēc— fābulam vōbīs nārrābō." iiii. Herī magist— conclāve intrāv—. v. Cum intrāv— discipui— spectāvit. vi. Ubi discipulōs spectāv— crēt— sustulit. vii. Cum sublāt— esset crēta carm— scrīpsit. viii. Postquam carmen scrī— discipulōs recitāre iūssit. viiii. Discipulī iūss— carmen recitāv—. x. Discipulīs dīmīss— magist— prandium ēdit.

LECTĪCĀRIUS. (i) i. Lectīcārius ā terg— appropinquāns caput me— assere percussit. ii. Petas— aliquid dē vī ict— remīsit. iii. Nisi petas— habuissem omnīnō mē interfēc—. iiii. Sī modo eum appropinqu— vīdissem dē vi— eī dēcēss—. v. Sī modo "Cavē" clāmāv— idem fēcissem. vi. Sī mē interfēc— comprehēnsus esset ut sīcāri—. vii. Sī in vincul— iactus esset inter sīcāri— accūsātus esset. viii. Sī accūsātus esset cap— esset damnātus. viiii. Caput me— tumōr— māgn— fīēbat tumidum. x. Sī modo baculum hab— tē nunc caederem. (ii) i. Sī pater adesset āct— esset dē pelle tu—, fūrcifer! ii. Iterum tē percut— nisi puerul— modo essēs. iii. Hominem qu— in lectīcā vehēbātur āgnōvī. iiii. Domum revers— magistrum cum patr— loquen— invēnī. v. Timēbam nē quid ego lectīcār— dīc— audīvisset. vi. Diū quam ob rem apud nōs vēn— mīrābar. vii. Pater mihi ut ad sē in tablīn— īr— imperāvit. viii. Valvīs apertīs magistrum rīdent— vīdī. viiii. Omnī timōre dēposit— tablīn— intrāvī. x. Vix aur— meīs crēdēre potuī. (iii) i. Etiam sī lūdum aestāt— frequentārem nihil discere poss—. ii. Aestāt— puerī sī valent satis disc—. iii. Sī qua ali— urbs est īnsalūbr— Rōma. iiii. Nēmō Rōm— manet nisi urbān— cōgunt officia. v. Omnēs sī modo officia sin— ad vīll— sē reciperent. vi. Ultimō ann— tempestās ita erat rabid— ut omnēs tōtum di— in lectulis ōtiōs— requiēscerent. vii. Sī Mārtiālis eōs modo comput— ann— per qu— valēbat etiam nunc īnfāns esset. viii. Cornēlius lūd— in Octōbrēs Īd— dīmīsit. viiii. Quibus aud— quam māximē gaudeō. x. Tant— est ārdor sōl— ut nēmō lītterās possit discere.

ITER. (i) i. Māne experrēct— cum patr— ad forum īvī raed— condūcendae causā. ii. Ad dēversōrium pervēnimus ubi omni— ex raed— dēscenden— erat. iii. Tam avidē edēbam ut pater hīs verb— mē reprehendere incēp—. iiii. Nōnne saepenumerō tibi imperāvī nē avid— in edend— tē praestēs? v. Prūdentissi— quisque vīvend— causā edit. vi. Iterum in raed— nōbis est ascendend—. vii. In itinere faciend— ut sunt multa cūrand— ! viii. Nē nimis impedīment— raed— impōnāmus prōvidend— est. viiii. Ungulae equ— spectand— sunt nē lapidēs inhaeserint. x. Sī minus impedīment— adportārēs celer— īre poss—. (ii) i. Num colōniae dēdūcend— causā iter facis? ii. Quibus audīt— Cornēli— rīsit et facēti— hominis laudāvit. iii. Pater et raedāri— paulisper inter sē collocūt— ad dēversōrium redīre cōnstituērunt. iiii. Itaque Cornēliō comitant— hī duo revers— sunt. v. Septem vel octō calcul— in manum collēctōs in āër— iaciēbam. vi. Dum cadunt quam plūrim— manū revers— excipere cōnor. vii. Tam celeriter ad dēversōri— contendēbāmus ut rota dext— celerrim— cursū agitāta ab āxe sē līberāverit. viii. Nihil damn— accēpimus nisi quod rot— refīxa iterum nōbīs erat affīgend—. iiii. Cūius rotae affīgend— causā diū sumus morāt—. x. Nisi Iūppiter nōs serv— omnīnō essēmus interfect—. (iii) i. Vereor nē calcul— ungul— inhaereat. ii. Hunc nisi extrāx— equus omnīnō claud— esset factus. iii. Tandem ad vīll— ad qu— contendēbāmus tūt— pervēnimus. iiii. Proxim— diē māne in agr— vagātus sum. v. Vīlicum arātrum fingen— vīdī. vi. Ut pān— suppetat nōbīs segetēs sunt serend—. vii. Ad agrōs arand— hōc īnstrūmentum mihi faciend— est. viii. Ut in prandiō edend— gaudēbam! viiii. Pater rēbus perfect— ad aquās perficiend— profect— est Rōmam rediit. x. Mēnse Octōbrī appropinquant— mē quoque ad urb— revocāvit ut ad lūd— red—.

ITERUM DĒ LŪDŌ NĀRRŌ. (i) i. Putō Decim— rīdēre. ii. Putō omnēs rīs—. iii. Putō mē rīsūr— esse. iiii. Putō omnēs rīsūr— esse. v. Putō puellās rīsūr— esse. vi. Putant mīlit— interficī. vii. Putābant mīlitem interfect— esse. viii. Putābant omnēs interfect— esse. viiii. Putābant fēminās interfect— esse. x. Putāvit mīlit— interfectum īrī. (ii) i. Sext— magistrum īrācund— esse dīcit. ii. Sextus magistr— discipul— male docuisse dīcit. iii. Discipul— magistrum praemium sibi datūr— esse dīcit. iiii. Putō eōs praemium nōbīs datūr— esse. v. Prō certō habēmus fēmin— iūs suffrāgiī sibi vindicātūrās esse. vi. Sextus sē bon— esse discipulum putat. vii. Magist— aliōs pessim— esse discipul— putat. viii. Puer mātr— suam sibi crūstula datūr— esse arbitrātur. viiii. Nōn putō vōs stult— esse discipulōs. x. Magist— mē stult— esse dīcit. (iii) i. Omnēs parentēs suōs līber— optim— esse arbitrantur. ii. Convīv— cēnam bon— esse putant. iii. Lanius can— carnem abstulisse dīcit. iiii. Mīles sē victūr— esse arbitrātur. v. Discipulī sē sapientēs futūr— esse putant. vi. Puellae sē praemium acceptūr— esse dīcunt. vii. Prō certō habeō carnem ablāt— esse. viii. Putāmus fūnem ā mūribus rōs— esse. viiii. Negō vaccās ā laniō interfect— esse. x. Magister putat puer— optimōs esse.

ROGĀTOR. i. Pater mē rogāvit num prōverbium su— intelleger—. ii. Pater raedāri— rogat cūr cursum nōn acceler—. iii. Raedārius patr— rogāvit cūr tot impedīmenta adport—. iiii. Ego patr— rogāvī cūr tam diū āfu—. v. Deinde patr— rogāvī num laesus—. vi. Pater raedārium rogat quam ob rem equus claudic—. vii. Vīlic— rogāvī quid fing—. viii. Puer magistr— rogat quandō nōs iterum fēri— āctūrī—. viiii. Māt— servum rogāvit quid ēg—. x. Magister puer— rogat quid āctūrī—.

PATRIS ŌRĀTIŌ APUD TRIBUNAL PRAETŌRIS HABITA. i. Reus fūrt— erat accūsāt—. ii. Praetor togā praetext— amict— in sellā curūl— sedēbat. iii. Iūdicēs reum ante ocul— pallen— sūdan— vīdērunt. iiii. Genae eī exsangu— fīēbant. v. Omnia ē tēst— dīligenter quaesīvī. vi. Argentum caelāt— fūr in saccum qu— sēcum adportāverat immīsit. vii. Nihil eum impediēbat quīn tūt— ēvāderet. viii. Quippe quī ex vent— labōr— medicum quaesīvī. viiii. Tēstimōniō dat— pater me— assurrēxit. x. Patrem posteā rogāvī utrum iūdic— fūr— damnāv— necne.

SCĪRŌN. i. Scīrōn latrō īnfām— erat qu— regiōnem inter Megaram et Atticam īnfēst— reddēbat. ii. Sī qu— appropinquāverat viātor eum cōgēbat sib— ped— lavāre. iii. Hunc Thēseus dum it— facit saxō resid— cōnspexit. iiii. Scīrōnem parī lēt— in mar— dēiēcit. v. Ēius ossa flūctibus agitāt— scopul— inhaesērunt. vi. "Nōlīte aliās nārrāre fābul— priusquam ego red—." vii. Patr— persuādēre cōnābar ut ad nōs ven—. viii. "Nesciō an fābul— nārrāre poss—." viiii. Māter patr— imperāvit ut fēstīn—. x. "Lūcius nōn prius cubit— abīre volt quam aliam audi— fābul—."

NĪSUS. i. Līber cum in Indiam exercit— ductūr— esset, Nīsō nūtrīci— suō dum ipse red— rēgnī Thēbān— potestāt— trādidit. ii. Postquam Līber revers— est, Nīsus rēgn— cēdere nōluit. iii. Līber passus est eum rēgnum obtin— dum occāsiō sibi rēgnī occupan— dar—. iiii. In grāt— cum eō rediit. v. Ut rēgn— eum prīvār— hōc iniit cōnsilium. vi. Cum sacra quaedam sē factūr— esse simulāv— mīlitēs muliebr— ōrnātū tamquam Bacchās intrōdūxit. vii. Mīlitēs Nīs— sē rēgn— abdicāre coēgērunt. viii. Sine mē dōnec ali— audi— fābulam manēre. viiii. Unus ex convīv— rogāvit cūr in lectīs adhib— asellōrum capita. x. Vītis palmite abrōs— mult— ferācior reddit— est.

EXERCITĀTIŌNĒS—II

EXPERGĪSCOR. i. Quid mihi imperat servus? ii. Quid servō imperō? iii. Quid semper imperat mihi māter? iiii. Quid imperāvit mihi Dāvus? v. Quōmodo tunicam īnspicit māter? vi. Quō in locō lītterās discimus? vii. Quem iubet māter mēcum ad lūdum īre? viii. Quid māter servōs iubet? viiii. Agricola uxōrī quid imperat? x. Quid ego laniō imperō ? Quid imperāvī? xi. Quid mihi imperāvit coquus? xii. Quid frāterculō crepundia in ōs īnserentī imperāvī?

POĒTA. i. Quō prōgrēssus est pater? ii. Quis accurrit? iii. Cūr ad patrem venit? iiii. Quō cōnsiliō "Nōn vacō" respondet pater? v. Quō cōnsiliō ad porticum pater recēssit? vi. Quō cōnsiliō aderat poēta?

MĪLES. (i) i. Cūr "gregārius" ita appellātur? ii. Quid fert? Quid aliud? iii. Quō cōnsiliō haec fert? iiii. Quid manū tenet? v. Cūr ex equō pūgnant nōnnūllī? vi. Cūr dux iūssa dat mīlitibus? vii. Quid ante pūgnam mīlitibus solet imperāre? (ii) Verte in tempus imperfectum:— i. Mīles scūtum fert ut in pūgnā servētur. ii. Lōrīcam habet quae pectus prōtegat. iii. Gladium habet ut comminus pūgnet. iiii. Ex equō pūgnant equitēs ut victōs persequantur. v. Iūssa dux dat ut omnia ōrdine agantur. vi. Imperat omnibus ut summā virtūte dēcertent.

CĒNA. i. Cūr apud nōs convīvae veniunt? ii. Quid Semprōnium frātrēsque ēius rogat pater? iii. Quōs ōrat ut in mediō lectō accumbant? iiii. Quid reliquōs ōrāvit? v. Quid servō imperāvit? vi. Cūr gustum edimus? vii. Quid sīgnificat prōverbium "Ab ōvō usque ad mālum"? viii. Quid ōrāvit quīdam ex convīvīs? viiii. Quid mē ōrat pater? x. Quid ego convīvās precor?

CANIS. (i) Verte in tempus perfectum:— i. Scīsne quālis sit carō? ii. Scīsne quid canis agat? iii. Intellegisne cūr pontem trānseat? iiii. Rogō cūr canis fugiat. v. Quid sit imāgō nūllus canis intellegit. Verte in tempus praesēns:— i. Quō ferret pōns omnīnō nesciēbat. ii. Quid in aquā esset nōn intellēxit. iii. Cūr tam stultus esset canis nēmō intellegēbat. iiii. Cūr ōs apertūrus esset omnēs sciēbant. v. Quid ageret canis iam nārrāvī. (ii) Verte in tempus perfectum:— i. Cūr necesse sit tālēs legere librōs nesciō. ii. Pater ut lūdum frequentem mihi imperat. iii. Magister omnibus ut librīs et stilō incumbant imperat. iiii. Cūr tantam necesse sit operam dare nēmō mihi dīcere potest. v. Quōmodo rēs sē habeant nesciō. Verte in tempus praesēns:— i. Magistrum quam ob rem sapientēs nōn nātī essēmus rogāvī. ii. Ille mihi imperāvit nē stultum mē praestarem. iii. Cūr hunc in modum respondisset nesciēbam. iiii. Cūr necesse esset in tempus praesēns hās sententiās vertere nesciēbam. v. Lūdī magister mē operam librīs dare iūssit.

LŪDUS. (i) Verte in tempus perfectum:— i. Quam molestum mihi sit lūdum frequentāre nēmō nisi puer intellegere potest. ii. Ut amīcōs mihi conciliem necesse est ad lūdum īre. iii. Quot in lūdō nostrō sint discipulī nōn nārrō. iiii. Quālēs sint discipulī scīre volō. v. Rogāsne cūr Timidus appellātus sit discipulus? vi. Māne timet nē pluat. vii. Timet nē magister pūniat. viii. Timet nē cadat. viiii. Timet nē parum sit cibī. x. Semper timet nē quid malī accidat. (ii) Verte in tempus praesēns:— i. Herī timēbat nē pēnsum recitāre nōn posset. ii. Nē māter sibi veniam nōn daret timēbat. iii. Timēbat nē magister pūnīret. iiii. Omnēs timēbant nē caderent. v. Puerī timuērunt nē magister īrāscerētur. vi. Canis timuit nē ā laniō caperētur. vii. Lanius timuit nē canis carnem auferret. viii. Timuī nē sērus ad lūdum venīrem. viiii. Timuit nē magister sē ferulā percuteret. x. Timuimus nē pēnsa facere nōn possēmus.

FABULA DĒ ANU. (i) Verte in tempus praesēns:— i. Anus ad macellum ut perculum emeret profecta est. ii. Canem ōrāvit ut perculum mordēret. iii. Ferulam ōrāvit ut canem percuteret. iiii. Īgnem ōrāvit ut ferulam ūreret. v. Aquae imperāvit ut īgnem exstingueret. vi. Taurum ōrāvit ut aquam biberet. vii. Lanium ōrāvit ut taurum interficeret. viii. Fūnem ōrāvit ut lanium suspenderet. viiii. Mūrem ōrāvit ut fūnem rōderet. x. Fēlem ōrāvit ut mūrem ederet. (ii) Scrībe aliter:— i. Cum magister discipulōs spectāvisset crētam sustulit. ii. Cum sublāta esset crēta carmen in tabulā scrīpsit. iii. Carmine scrīptō discipulōs recitāre iūssit. iiii. Postquam discipulī carmen recitāvērunt magister duās nārrāvit fābulās. v. Quās ubi nārrāvit fābulās discipulōs dīmīsit. vi. Discipulīs dīmīssīs ipse prandium ēdit. vii. Prandiō comēsō dormītum iit. viii. Iānuā apertā discipulī ēgrēssī sunt. viiii. Porculō emptō anus domum redībat. x. Assibus inventīs anus ad macellum profecta est. (iii) Scrībe aliter:— i.Cane recūsante ferulam ōrāvit ut canem percuteret. ii. Aquā acceptā homō faenum dedit. iii. Faenō comēsō vacca lac dedit. iiii. Lacte exhaustō fēlēs murem edere incēpit. v. Caudā morsā mūs incēpit fūnem rōdere. vi. Iugulō compressō lanius incēpit taurum interficere. vii. Capite percussō taurus incēpit aquam bibere. viii. Quibus factīs aqua īgnem exstinguere incēpit. viiii. Aquā sparsā īgnis ferulam ūrere incēpit. x. Fabulā nārrātā artem grammaticam discimus.

LECTĪCĀRIUS. (i) i. Quid mihi accidisset nisi petasum habuissem? ii. Quid fēcissem sī lectīcārium appropinquantem vīdissem? iii. Quid fēcisset ille sī mē vehementius percussisset? iiii. Sī hōc fēcisset quid eī accidisset? v. Sī hōc accidisset quid aliud passus esset? vi. Sī pater adfuisset quid fēcisset? vii. Sī adultus essem quid ego nunc facerem? viii. Nisi puerulus essem quid faceret lectīcārius? viiii. Homine in lectīcā āgnitō quid fēcī? x. Quid timēbam? (ii) i. Quid timēbam cum magistrum cum patre loquentem invēnissem ? ii. Quid diū frūstrā mīrābar? iii. Quid Dāvus mihi imperāvit? iiii. Quid iterum timuī? v. Cūr tablīnum intrāvī? vi. Valvīs apertīs quid vīdī? vii. Cūr patrem vīsit Cornēlius? viii. Quid pater Cornēlium est precātus? viiii. Quid ego magistrum rogāvī? x. Quid mihi imperāvit pater? (iii) Verte in tempus perfectum:— i. Tantā vī sōl aestāte ārdet ut nihil discere possim. ii. Adeō est īnsalūbris Rōma ut lūdī magistrī suōs quisque discipulōs in Īdūs Octōbrēs dīmīttant. iii. Ita grassantur febrēs ut dītissimus quisque aestāte in vīllās migret. iiii. Magister ita īrāscitur ut puerī timeant. v. Tam fessī sunt discipulī ut obdormīre velint. Verte in tempus praesēns:— i. Tempestās ita erat rabida ut omnēs tōtum diem in lectulīs requiēscerent. ii. Ita furēbat aestus ut neque lītterās discere neque ambulāre posset. iii. Pater ita veritus est nē in morbum inciderem ut mē sēcum rūs addūcere cōnstitueret. iiii. Tantam operam librīs dedī ut sapiēns sim factus. v. Tot mīlitēs vīdī ut eōs numerāre nōn possem.

ITER. (i) Scrībe aliter:— i. Ad forum cum patre raedae condūcendae causā īvī. ii. Prīmā hōrā profectī sumus ut iter tempore perficerēmus. iii. Omnibus ex raedā dēscendendum erat edendī bibendīque causā. iiii. Ut vīvāmus edendum est. v. Stultissimus quisque edendī causā vīvit. vi. In itinere faciendō ut sunt multa cūranda! vii. Num colōniae dēdūcendae causā iter facis? viii. Ad dēversōrium redīre cōnstituērunt onera levandī causā. viiii. Lūdendī causā ē raedā dēscendī. x. Rotae affīgendae causā diū sumus morātī. (ii) Scrībe aliter:— i. Rūrsus nōbīs erat dēscendendum calculī extrahendī causā. ii. Ad agrōs arandōs arātrum faciendum est. iii. Multa legūmina nōs dēlectandī causā apposuit coquus. iiii. Pater mē ad urbem revocāvit ut ad lūdum redīrem. v. Apud nōs convīvae cēnātum veniunt. vi. Ut lanium vītāret canis pontem trānsgredī incēpit. vii. Ut imāginem rapiat ōs est apertūrus. viii. Ut amīcōs mihi conciliem necesse est ad lūdum eam. viiii. Ut porculum emeret anus ad macellum profecta est. x. Ut recitem librum aperiō. (iii) Verte in tempus perfectum:— i. Nē nimis impedīmentōrum raedae impōnāmus prōvidendum est. ii. Rotae sunt īnspiciendae nē quid damnī accēperint. iii. Timeō nē sērō adveniāmus. iiii. Vereor nē calculus ungulae inhaereat. v. Ut pānis suppetat nōbīs segetēs sunt serendae. Verte in tempus praesēns:— i. Nōnne saepenumerō tibi imperāvī nē avidum in edendō tē praestārēs? ii. Pater mihi ut in raedam iterum ascenderem imperāvit. iii. Tam celeriter contendēbāmus ut raeda nōs omnēs ad terram praecipitāverit. iiii. Pater raedārium rogāvit quae causa esset. v. Adeō fatīgātus eram ut statim cubitum īrem.

ITERUM DĒ LŪDŌ NĀRRŌ. (i) Verte in ōrātiōnem oblīquam prīncipālī verbō "putō" ūsus:— i. Decimus rīdet. ii. Omnēs rīsērunt. iii. Rīdēbō. iiii. Mīles interficitur. v. Mīles interfectus est. vi. Mīles interficiētur. vii. Magister est īrācundus. viii. Magister discipulōs male docuit. viiii. Magister mihi praemium dabit. x. Bonus discipulus sum. (ii) Verte in ōrātiōnem oblīquam prīncipalī verbō "prō certō habēmus" ūsus:— i. Pessimī sunt aliī discipulī. ii. Māter nōbīs crūstula dabit. iii. Hanc cōnstructiōnem omnēs iam intellēxērunt. iiii. Vōs omnia iam intellegitis. v. Nōn stultī estis. vi. Magister errat. vii. Sapiēns erō. viii. Magister nōn omnia potest praedīcere. viiii. Canis est hōc animal. x. Canis carnem abstulit. (iii) Verte in ōrātiōnem oblīquam prīncipālī verbō "dīcō" vel "negō" ūsus:— i. Anus ad macellum proficīscitur. ii. Anus porcum ēmit. iii. Fēminae iūs suffrāgiī sibi vindicābunt. iiii. Nōs iūs suffragiī nōn dabimus. v. Lectīcārius caput meum percussit. vi. Pater poenās sūmet. vii. Discipulī librōs aperiunt. viii. Fēriae mox aderunt. viiii. Omnēs gaudēbimus. x. Pēnsum perfēcērunt.

ROGĀTOR. Verte in tempus perfectum:— i. Puer magistrum rogat num bene pēnsum scrīpserit. ii. Magister puerum rogat num lūdat. iii. Discipulus rogat quandō fēriās rūrsus sīmus āctūrī. iiii. Māter mē rogat utrum frāterculum laeserim necne. v. Magister nōs rogat utrum intellegāmus necne. Verte in tempus praesēns:— i. Puer patrem rogāvit quid ageret. ii. Eum rogāvī quid ēgisset. iii. Voluimus scīre quid eī essent āctūrī. iiii. Condiscipulum meum num pēnsum perfēcisset rogāvī. v. Mātrem rogāvī quandō mihi praemium datūra esset.

PATRIS ŌRĀTIŌ APUD TRIBŪNAL PRAETŌRIS HABITA. (i) i. Cūr ad tribūnal praetōris pater mē sēcum addūxit? ii. Cūius reī erat fūr accūsātus? iii. Cūr fūris aderat patrōnus? iiii. Quid praetor patrī meō imperāvit? v. Quālem pater dīxit esse accūsātum? vi. Quid timēbat reus? vii. Vīsā apertā fenestrā quid putāvit fūr? viii. Cūr tacitus per fenestram ingrēssus est? viiii. Quid tēstis dīxit sē factūrum esse? x. Cūr Mūcium quaerere cōnstituit? (ii) Verte in tempus praesēns:— i. Nōn dubitāvit quīn facile effugere posset. ii. Nōn dubium erat quīn omnēs iam dormīrent. iii. Nihil eī obstitit quīn argentum caelātum auferret. iiii. Nihil eum impediēbat quīn tūtus ēvāderet. v. Nōn dubitāvī quīn gravī morbō affectus moritūrus essem. Verte in tempus perfectum:— i. Nēmō dubitāre potest quīn hīc sceleris sibi cōnscius sit. ii. Nōn dubium est quīn valdē pertūrbētur. iii. Mihi quidem nōn dubium est quīn reus iam ante oculōs carnificem cernere videātur. iiii. Nēmō dubitāre potest quīn tēstis vēra nārret. v. Quid iūdicibus obstat quōminus reum damnent?

SCĪRŌN. i. Quis erat Scīrōn? ii. Ubi solēbat sedēre? iii. Quid viātōrēs facere cōgēbat? iiii. Quid fēcit Thēseus cum dē Scīrōne certior esset factus? v. Hāc fābulā nārrātā quid māter mē facere iūssit? vi. Quid ego aliōs ōrāvī? vii. Quid patrī persuāsī? Verte in ōrātiōnem oblīquam accēdente prīncipālī verbō dīxit :— viii. Librum habeō quem frāter mihi dedit. viiii. Haec est fābula quae mihi placet. x. Lūcius nōn prius volt cubitum abīre quam aliam audiat fābulam.

NĪSUS. i. Cuī rēgnī potestātem trādidit Līber? ii. Quam diū rēgnum eī trādidit? iii. Postquam Līber reversus est quid nōluit facere Nīsus? iiii. Quamdiū igitur eum rēgnum obtinēre passus est Līber? v. Occāsiōnem nactus quid simulāvit? vi. Quid mīlitēs Nīsum facere coēgērunt? vii. Quid in prātō invēnit asellus? viii. Quid ēgērunt pāstōrēs? viiii. Cūr in triclīniōrum fulcrīs asinōrum capita adhibēmus? x. Quandō putāvī mē iterum tam ēgregiās auditūrum esse fābulās?

ARS GRAMMATICA.
M. F. N.
Nōm. bonus bona bonum
Voc. bone bona bonum
Acc. bonum bonam bonum
Gen. bonī bonae bonī
Dat. bonō bonae bonō
Abl. bonō bonā bonō

Nōm. bonī bonae bona
Voc. bonī bonae bona
Acc. bonōs bonās bona
Gen. bonōrum bonārum bonōrum
Dat. bonīs bonīs bonīs
Abl. bonīs bonīs bonīs

Secunda Dēclīnātiō.
M. M.
N.V. puer magister
Acc. puerum magistrum
Gen. puerī magistrī
D.Abl. puerō magistrō

N.V. puerī magistrī
Acc. puerōs magistrōs
Gen. puerōrum magistrōrum
D.Abl. puerīs magistrīs

M. M. M.
Nōm. fīlius vir deus
Voc. fīlī vir deus
Acc. fīlium virum deum
Gen. fīliī vel fīlī virī deī
D.Abl. filiō virō deō

N.V. fīliī virī dī (deī)
Acc. fīliōs virōs deōs
Gen. fīliōrum virōrum vel virum deōrum vel deum
D.Abl. fīliīs virīs dīs (deīs)

Tertia Dēclīnātiō.
M. M. N.
N.V. iūdex imber crūs mare
Acc. iūdicem imbrem crūs mare
Gen. iūdicis imbris crūris maris
Dat. iūdicī imbrī crūrī marī
Abl. iūdice imbrī, e crūre marī

N.V. iūdicēs imbrēs crūra maria
Acc. iūdicēs imbrīs, ēs crūra maria
Gen. iūdicum imbrium crūrum marium
Dat. iūdicibus imbribus crūribus maribus
Abl. iūdicibus imbribus crūribus maribus

Quārta Dēclīnātiō. Quīnta Dēclīnātiō.
M. F.
N.V. currus rēs
Acc. currum rem
Gen. currūs reī
Dat. curruī reī
Abl. currū rē

ADIECTĪVA.
M. F. N.
Nōm. niger nigra nigrum
Voc. niger nigra nigrum
Acc. nigrum nigram nigrum
Gen. nigrī nigrae nigrī
Dat. nigrō nigrae nigrō
Abl. nigrō nigrā nigrō

N.V. nigrī nigrae nigra
Acc. nigrōs nigrās nigra
Gen. nigrōrum nigrārum nigrōrum
D.Abl. nigrīs nigrīs nigrīs

M. F. N. M. F. N.
N.V. omnis omne omnēs omnia
Acc. omnem omne omnēs omnia
Gen. omnis omnium
D.Abl. omnī omnibus

M. F. N.
N.V. ācer ācris ācre
Acc. ācrem ācrem ācre
Gen. ācris ācris ācris
D.Abl. ācrī ācrī ācrī

N.V.A. ācrēs ācrēs ācria
Gen. ācrium ācrium ācrium
D.Abl. acribus acribus ācribus

M.F. N. M. F. N.
N.V. sapiēns sapiēns sapientēs sapientia
Acc. sapientem sapiēns sapientēs sapientia
Gen. sapientis sapientium
D.Abl. sapientī sapientibus

PRŌNŌMINA.
M. F. N. M. F. N.
Nōm. is ea id eī (iī) eae ea
Acc. eum eam id eōs eās ea
Gen. ēius ēius ēius eōrum eārum eōrum
Dat. eī eī eī eīs (iīs) eīs eīs
Abl. eō eā eō eīs (iīs) eīs eīs

Nōm. hīc haec hōc hī hae haec
Acc. hunc hanc hōc hōs hās haec
Gen. hūius hūius hūius hōrum hārum hōrum
Dat. huic huic huic hīs hīs hīs
Abl. hōc hāc hōc hīs hīs hīs

Nōm. ille illa illud illī illae illa
Acc. illum illam illud illōs illās illa
Gen. illīus illīus illīus illōrum illārum illōrum
Dat. illī illī illī illīs illīs illīs
Abl. illō illā illō illīs illīs illīs

Nōm. quī quae quod quī quae quae
Acc. quem quam quod quōs quās quae
Gen. cūius cūius cūius quōrum quārum quōrum
Dat. cuī cuī cuī quibus vel quīs
Abl. quō quā quō quibus vel quīs

M. F. N.
Nōm. alter altera alterum
Acc. alterum alteram alterum
Gen. alterius alterius alterius
Dat. alterī alterī alterī
Abl. alterō alterā alterō

Nōm. alterī alterae altera
Acc. alterōs alterās altera
Gen. alterōrum alterārum alterōrum
Dat. alterīs alterīs alterīs
Abl. alterīs alterīs alterīs

Nōm. īdem eadem idem
Acc. eundem eandem idem
Gen. ēiusdem ēiusdem ēiusdem
Dat. eīdem eīdem eīdem
Abl. eōdem eādem eōdem

Nōm. eīde vel īdem eaedem eadem
Acc. eōsdem eāsdem eadem
Gen. eōrundem eārundem eōrundem
Dat. eīsdem vel īsdem
Abl. eīsdem vel īsdem

M. F. N. M. F. N.
Nōm. ipse ipsa ipsum ipsī ipsae ipsa
Acc. ipsum ipsam ipsum ipsōs ipsās ipsa
Gen. ipsīus ipsīus ipsīus ipsōrum ipsārum ipsōrum
Dat. ipsī ipsī ipsī ipsīs ipsīs ipsīs
Abl. ipsō ipsā ipsō ipsīs ipsīs ipsīs

Nōm. alius alia aliud aliī aliae alia
Acc. alium aliam aliud aliōs aliās alia
Gen. (alīus alīus alīus) aliōrum aliārum aliōrum
Dat. aliī aliī aliī aliīs aliīs aliīs
Abl. aliō aliā aliō aliīs aliīs aliīs

VERBA.

Cōniugātiō secunda similis est prīmae, nisi quod in locō vōcālis a adhibētur e. Partēs prīncipālēs hūiusmodī sunt moneō, -ēre, monuī, monitum.

Praesēns AM-ō
Futūrum -ābō
Imperfectum -ābam
Praesēns sub. modī -em
Imperātīvus -ā
Gerundium -andum
Partic. praesēns -āns
—————————————————————-
Īnfīnītīvus praesēns AMĀRE
Imperfectum subiūnctīvī modī AMĀRE-m
—————————————————————-
Perfectum AMĀV-ī
Perfectum et futūrum -erō
Plūs quam perfectum -eram
Modī Subiūnctīvī.
Perfectum -erim
Plūs quam perfectum -issem
Īnfīnītīvus perfectum -isse
—————————————————————-
Supīnum AMĀT-um
Partic. Fut. -ūrus
Īnfīn. Fut. -ūrus esse
Vōx Passīva.
Partic. Perf. -us
Īnfīn. -us esse
Perf. Indic. -us sum
Fut. et. Perf. Indic. -us erō
Plūs quam Perf. Indic. -us eram
Perf. Sub. -us sim
Plūs quam Perf. Sub. -us essem
—————————————————————-
Tempora aliārum cōniungātiōnum similī modō ā partibus prīncipālibus sunt
ducta, nisi quod in modō indicātīvō tempus futūrum et -am, -ēs,-et,
et in modō subiūnctīvō tempus prasēns est -am, -ās, -at.
—————————————————————-
Tempora vōcis passīvae quae in hāc tabulā nōn
sunt adhibita hunc in modum ā vōce āctīvā facile dūcēs.

Sīngulāriter. Vōx Āctīva. Vōx Passīva.
Prīma persōna -ō vel -m -r
Secunda persōna -s -ris (+)
Tertia persōna -t -tur

Plūrāliter.
Prīma persōna -mus -mur
Secunda persōna -tis -minī
Tertia persōna -nt -ntur
(+) -is in vōce āctīvā cōniugātiōnis tertiae fit -eris in vōce passīvā.

———————————————————— volō, velle, voluī nōlō, nōlle, nōluī mālō, mālle, māluī

Praesēns tempus indicātīvī modī. volō nōlō mālō vīs nōnvīs māvīs volt nōnvolt māvolt volumus nōlumus mālumus voltis nōnvoltis māvoltis volunt nōlunt mālunt

Praesēns tempus subiūnctīvī modī. velim nōlim mālim velīs nōlīs mālīs velit nōlit mālit velīmus nōlīmus mālīmus velītis nōlītis mālītis velint nōlint malint

———————————————————— ferō, ferre, tulī, latum. Praesēns. ferō fers fert ferimus fertis ferunt

INDEX VERBŌRUM Fīnximus puerōs iam didicisse haec verba: prōnōmina, prōnōminālia, praepositiōnēs, cōniūnctiōnēs, numerālia omnia.

NŌMINA.

Aestās, aetās, ager, amīcus, animal, animus, annus, aqua, arbor, auxilium, avis, bōs, caelum, canis, caput, carmen, cāsus, causa, cēna, color, comes, corpus, cūra, cūstōs, dēns, diēs, dominus, domus, dōnum, dux, equus, fābula, figūra, fīnis, flūmen, frāter, frūx, fuga, gaudium, genus, grātiae, herba, homō, hōra, iānua, īgnis, imperātor, ira, iter, iānua, iūdex, iuvenis, lapis, liber, līttera, locus, magister, manus, mare, māter, mēnsa, metallum, modus, mora, morbus, mors, mūrus, nāsus, negōtium, nōmen, nox, nummus, oculus, officium, opus, ōrdō, ōs (ōris), ōs (ossis), pānis, pars, pater, pectus, pecūnia, pellis, pēs, poēta, pōns, puer, rēs, rēx, rūs, sella, senex, sēnsus, servus, sōl, sonus, soror, spatium, speciēs, tabula, tempus, terra, timor, turba, umerus, unda, urbs, uxor, verbum, via, vir, vīs, vīrēs, virtūs, volnus, vōx.

VERBA.

Accipiō, adsum, afficiō, agō, ambulō, aperiō, ascendō, attinēre ad, audiō, bibō, cadō, caedō, capiō, cādō, cingō, claudō, cōgō, colō, cōnor, cōnsentiō, crēdo, crēscō, cūrō, currō, decet, dēcipiō, decorō, dēfendō, dēscendō, dēsistō, discō, doceō, doleō, dō, dūcō, edō, efficiō, emō, eō, faciō, ferō, fīō, fleō, fluō, frangō, fruor, fugiō, gaudeō, gerō, habeō, habitō, haereō, iaceō, iaciō, imperō, impōnō, incipiō, indūcō, induō, īnsum, intellegō, iungō, iubeō, laudō, legō, līberō, licet, loquor, lūdō, maneō, meminī, mīsceō, mīttō, mōnstrō, morior, moveō, nārrō, nāscor, nesciō, noceō, numerō, oportet, ōrnō, ōrō, pāreō, parō, pendō, perdō, persuādeō, petō, placeō, pōnō, poscō, possum, praebeō, premō, proficīscor, pūgnō, pulsō, putō, quatiō, rapiō, recitō, reddō, redeō, relinquō, reperiō, respondeō, rīdeō, rogō, scrībō, secō, sedeō, sīgnificō, sinō, soleō, spectō, spīrō, stō, surgō, taceō, taedet, tangō, tegō, teneō, tendō, timeō, tollō, trahō, ūtor, vehō, vēndō, veniō, vertō, videō, vincō, vīvō, vocō, volō (velle).

ADIECTĪVA. Ācer, aptus, bonus, calidus, certus, clārus, contrārius, crūdēlis, dīgnus, dīves, dubius, dulcis, facilis, fēssus, grātus, gravis, honestus, humilis, inānis, īnsānus, īrātus, iūstus, levis, longus, māgnus, malus, medius, mīrus, miser, mollis, multus, niger, nōbilis, novus, parvus, plēnus, praesēns, pūblicus, pulcher, pūrus, rēctus, Rōmānus, ruber, sacer, saevus, sānus, sērus, similis, stultus, summus, tacitus, tālis, tūtus, validus, varius, vērus.

ADVERBIA. Anteā, bene, breviter, celeriter, certē, cūr, deinde, diū, dīligenter, ferē, forte, fortāsse, herī, igitur, interdum, intus, iterum, ita, longē, male, māne, nimis, nunquam, nunc, ōlim, omnīnō, paene, plērumque, posteā, repente, retrō, semper, sērō, saepe, tandem, valdē, vix, ūsque.

abdicō, -āre; aliqua rē sē abdicāre = aliquam rem omīttere, dēpōnere, cēdere ab aliquā rē.

accurrō, -ere, accurrī, accursum; ad aliquem locum currō; currō est celeriter eō, fēstīnō.

accūsō, -āre; apud iūdicēs aliquem scelus admīsisse affīrmō. Sī quis "Hominem," inquit, "interfēcistī," mē ut sīcārium accūsat.

āēr, āëris (m.); āëra spīrāmus et respīrāmus; sine āëre vīvere nōn possumus.

animadvertō, -ere, -vertī, -versum; animum ad aliquid vertō; percipiō; videō.

appōnō, -ere, -posuī, -positum; ad aliquem pōnō; praecipuē in mēnsā pōnō.

arātrum, -ī (n.); īnstrūmentum quō agrōs arāmus. Vidē pāginam trīcēsimam sextam.

ars, -tis (f.); ars grammatica grammaticīs librīs continētur; ars poētae est carmina compōnere, pīctōris pīctūrās pingere.

asellus, -ī (m.); asinus; animal omnium stultissimum quod longās habet aurōs.

ātrium, -iī (n.); māgna cella in mediā parte domūs. Vidē pāginam quārtam.

attendō, -ere, -tendī, -tentum; valdē tendo, vertō ad; amimum attendere est animum ad aliquid advertere. Advertō = vertō ad. Attentō animō = summā cūrā.

Bacchae, -ārum (f.); fēminae quae saliunt dum sacra Bacchī honōris causā agunt.

baculum, -ī (n.); senex īnfirmus dum ambulat baculum sēcum portat quō facilius prōgrediātur.

balneum, -ī (n.); stāgnum in quō natāre licet. Vidē pāginam quārtam decimam.

capillātus; nōbilis. Hōc sīgnificat quia nōbilēs iuvenēs capillum longum habēbant. Capillus est id quod in capite crēscit.

carō, carnis (f.); pars corporis mollior quae ossa quasi amicit. Carnem, pānem, piscēs edimus.

caveō, -ēre, cāvī, cautum; cūram adhibeō nē quid accidat. Dum magister appropinquat discipulī Cavē exclāmant. Cavē canem.

claudicō, -āre; nōn bene ambulō. Claudicāmus sī pedēs nōbīs sunt laesī.

colōnia, -ae (f.); hominēs quī in aliam terram migrant colōniam faciunt, vel colōniam dēdūcunt.

comprehendō, -ere, -prehendī, -prehēnsum; intellegō; capiō aliquem ut in carcerem eum iaciam.

condūcō, -ere, -dūxī, -ductum; pecūniam alicuī solvō ut aliquā rē mihi ūtī liceat.

cōnsēnsus, -ūs (m.); cum omnēs cōnsentiunt, vel idem putant, est cōnsēnsus.

contendō, -ere, -tendī, -tentum; fēstīnō ad; cum aliquō contendō = contra eum pūgnō.

crepundia, -ōrum (n.); rēs quae sī quatitur sonum facit. Īnfantēs crepundiīs māximē gaudent; itaque cum vāgiunt crepundia quatimus.

damnō, -āre; condemnō; iūdicēs scelerātōs damnant, poenās ab eīs sūmunt.

damnum, -ī (n.); sī quid perdō damnum patior; sī quid laeditur damnum accipit.

dēnique ūnum ex adverbiīs est quōrum est seriēs prīmō, deinde, dēnique, postrēmō.

dēversōrium, -iī (n.); taberna, stabulum; locus quō ē viā devertimus cum domum ante noctem pervenīre nōn possumus.

digitus, -ī (m.); pars manūs vel pedis; vīgintī igitur digitōs habeō, decem in manibus, in pedibus decem.

ēvolō, -āre; volō ex. Volō = per āere mē moveō; avis vel volucris volat.

grātia, -ae (f.); amīcitia, favor; in grātiam cum aliquō redeō = iterum amīcus eī fīō. Amīcitia inter amīcōs est.

ictus, -ūs (m.); id quod tibi dō sī tē pulsō. Feriō , pulsō sunt verba , ictus est nōmen .

impluvium, -ī (n.); locus in mediō ātriō situs in quem aqua dē caelō cadit; quasi stāgnum parvum. Vidē pāginam quārtam.

īnfāns, -antis (m. f.); puer parvus vel puella parva. Īnfāns loquī nōn potest.

īnfēstus, -a, -um; nōn tūtus; īnfēstus est locus ubi grassantur latrōnēs.

iūrō, -āre; affirmō. Nōs Anglī dum iūrāmus librum sacrum manū tenēmus.

labōrō, -āre; doleō, dolōrem sentiō. Ē ventre labōrō , dolōrem in ventre sentiō.

lanius, -ī (m.); quī animālia trucīdat, vel interficit, vel caedit, quōrum carnem vēndit.

lītterārius, -a, -um; adiectīvum dē nōmine līttera ductum. Lūdus lītterārius est locus in quō lītterās discimus.

loculī, -ōrum (m.); rēs in quā pecūniam aliāsque rēs habēmus. Puerī librōs in loculīs ad lūdum portant.

macellum, -ī (n.); locus ubi multae sunt tabernae ē quibus carnem, legūmina, aliāsque rēs emimus.

mīles, -itis (m.); homō quī pūgnat et patriam dēfendit. Vidē pāginam septimam decimam.

molestus, -a, -um; pessimus; homō molestus mihi displicet; incommodō mihi est.

mūs, mūris (m.); animal parvum quod fēlēs grātō animō interficiunt eduntque.

mūtuus, -a, -um; propriē id quod ad multōs attinet est mūtuum. Mūtuum aliquid dō est aliquid dō quod oportet tē posteā mihi reddere .

nocēns, -entis; nōn innocēns; is quī rē vērā scelus admīsit nocēns est.

obvius fīō alicuī; accurrō; alicuī occurrō; dum per viam eō aliquem inveniō.

occāsiō, -ōnis (f.); opportūnitās; facultās; potestās; occāsiōnem alicūius reī faciendae habeō sī eam facere possum.

omīttō, -ere, -mīsī, -mīssum; praetereō, trānseō, neglegō. Lūdum omīttō est lūdum nōn frequentō .

paedagōgus, -ī (m.); servus quī cūstōs est puerōrum, quōs ad lūdum dūcit.

patrōnus, -ī (m.); amīcus et quasi cūstōs quī aliōs cūrat quibus auxilium dat; causidicus quī aliquem in iūdiciō dēfendit.

persequor, -ī, -secūtus sum; sequor ūsque ad fīnem. Sequor = currō post aliquem.

petītor, -ōris (m.); is quī aliquid ab homine accūsātō recipere cōnātur.

Pompēius, -ī (m.); vir clārrissimus quī contrā Iūlium Caesarem pūgnāvit.

praestō, -āre, -stitī, -stātum (-stitum); praebeō;
sē praestāre est sē mōnstrāre , vel esse .

praestō (adv.); ad manum; praestō esse sīgnificat adesse , praesentem esse ,
parātum esse . Praestō sum = adsum .

praetor, -ōris (m.); magistrātus Rōmānus quī iūs dat. Seriēs magistrātuum
est aedīlis, quaestor, praetor, cōnsul, prō cōnsule, cēnsor.

prīmipīlāris, -e; mīles quī inter prīmōs mīlitum ōrdinēs stat est prīmipīlāris.

prīvō, -āre; aliquem aliquā rē prīvō = aliquam rem ab aliquō capiō .

prōverbium, -ī (n.); verba sapientiae. Sapiēns est contrārium quam stultus .

pūniō, -īre; sī quandō pēnsum male faciō magister mē pūnīt; poenās ā mē sūmit.
Ego—ō mē miserum!—poenās dō.

purgō, -āre; pūrum faciō. Cum tabula nigra lītterārum est plēna magister puerō
cuīdam imperat ut eam purget.

rēctus, -a, -um; iūstus; paene idem quod solitus . Id rēctum est quod fierī solet.

regiō, -ōnis (f.); pars terrae vel cīvitātis; multae regiōnēs in ūnā cīvitāte sunt.

reliquus, -a, -um; relictus; sī ē tribus librīs ūnum capiō, duo sunt reliquī.

reprehendō, -ere, -dī, -sum; contrārium quam laudō . Sī male scrībō lūdī magister mē reprehendit.

rōdō, -ere, -sī, -sum; paene idem quod mordeō ; dentibus aliquid frangō. Mūrēs rōdunt chartam.

saliō, -īre, -uī, saltum; brāchia, pedēs, corpus hūc, illūc iactandō ad sonum tībiae moveor. Puer salit. [Image: a jumping boy]

scelus, -eris (n.); nefās; id quod nōn oportet nōs facere. Scelus est fūrārī, aliquem interficere.

scīlicet; scīre licet, nīmīrum, sine dubiō, ut omnēs intellegere possunt. scopulus, -ī (m.); saxum.

sententia, -ae (f.); verbōrum numerus quī sēnsum habet: ex animī meī sententiā = ut rē vērā putō .

simulō, -āre; simulō mē esse quod rē vērā nōn sum. Sī lātrō simulō mē esse canem; sī mūgiō bovem mē esse simulō.

solvō, -ere, solvī, solūtum; līberō; pecūniam solvō = pecūnīam dō .

stāgnum, -ī (n.); quasi lacus parvus. Lacus est quasi parvum mare in mediā terrā situm.

stīpendium, -ī (n.); pecūnia quam mīlitēs accipiunt. Stīpendia mereor = in exercitū sum .

sūdō, -āre; cum sūdāmus liquor, sūdor nōminātus, per tōtum corpus fluit.

suffrāgium, -iī (n.); aut tabella aut vōx eōrum quī cōnsulēs aliōsque magistrātūs creant. Hodiē apud nōs fēminae iūs suffrāgiī flāgitant.

tālī, -ōrum (m.); fragmenta ossis, quibus Rōmānī tesserīs ūtēbantur. [Image: a die (orig. made from the knuckle-bones of certain animals) of an oblong shape]

tempus terō, -ere, trīvī, trītum; tempus terō est tempus perdō; tempore nōn bene ūtor.

tergum, -ī (n.); posterior pars corporis. Ā tergō contrārium est quam ā fronte .

tēstificor, -ārī; vērum esse dīcō; tēstis tēstificātur vel tēstimōnium dat.

thermae, -ārum (f.); balneae ubi calida est aqua. Balneae sunt quasi stāgna in quibus natāre licet. Vidē pāginam quārtam decimam.

toga, -ae (f.); vestis Rōmāna. Vidē pāginam trīcēsimam nōnam. Magister lūdī togam gerit. Toga praetexta est magistrātūs toga.

trādō, -ere, trādidī, trāditum; alicuī aliquid ut servet dō; mandō; commendō.

tribūnus, -ī (m.); centuriōnēs, tribūnī, legātī, imperātor exercitum regunt dūcuntque.

tumor, -ōris (m.); sī caput tuum vehementer percutiō tumor rotundus in capite fit. Verbum est tumeō .

vēnditor, -ōris (m.); is quī vēndit. Vēndō est contrārium quam emō .

vigilia, -ae (f.); pars noctis; quattuor noctis sunt vigiliae quārum quaeque ternās continet hōrās.

vinculum, -ī (n.); id quod manibus et pedibus eōrum quī in carcere sunt impōnimus.

Cur mordacibus hunc novum libellum, lector, dic mihi dentibus lacessas. quid culpae merui? Vocasne crimen nostris me pueris opem tulisse ut discant bene litteras Latinas? ne mentem reprehende laude dignam. mendas tollere si tamen iubebis, monstranti tibi gratias agemus.

*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK PONS TIRONUM ***

Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution.

START: FULL LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org . If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.

1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that:

• You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.”
• You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works.
• You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work.
• You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works.

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate .

While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition.

Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org .

This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.