The Project Gutenberg eBook of Ut stiltme en stoarm This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: Ut stiltme en stoarm LXXV Sonetten Author: Douwe Kalma Release date: July 4, 2024 [eBook #73963] Language: Frisian Original publication: Sneek: A.J. Osinga *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK UT STILTME EN STOARM *** Ut stiltme en stoarm LXXV Sonnetten fen D. KALMA A. J. OSINGA — SNITS 1918 Oan de Sjongster. Dû sjongster, dy’t yn d’ iere moarntiids-skoften My wekkest mei in sêft en treastlik liet, Hwaens suver lûd is lyk it ljocht geniet Fen strielen út de jounske wolken-kloften— Nou hear myn bea: hâld klear myn siele-loften Wiid as de wrâld hweroer hjar bôge stiet, En lit dyn ljocht, det glimket lyk it wiet, My streakje mei syn stream fen sang-geroften. Jow my de moed myn holle heech to dragen Om’t ik dyn seine wis en sillich wit; Jow oan myn liet it ljochtsjen fen de dage, Dy’t minlik glimket mar dochs mear ûnthjit; En jow my rêst, ho ’t rûzich libben klage, De stille laits dy’t nea dyn each forlit. Op myn fersen. Ik sjong myn liet by ’t glânzgjen fen de joun, Yn stille mymring wei. Hwa’t my net kenne Scil ’t faken min forstean—myn sang is berne Yn ’t djipst fen ’t hert en hat dêr foarmen foun. ’t Hat hiel myn jonkheit yn. Hwet ik my woun Oan ljeafde en moais en leed, ik útre it jerne— ’k Mei min dy ljue dy’t yn in dûnkre herne In heimnis ha, dy’t hiel hjar útring boun. En freget men it foardiel fen dit sjongen, ’k Forskamje my en swij. Ik neamde bleat Hwet tinzen yn myn herte om lûden twongen, Mar ’k hle gjin doel dêrmei. Myn siel’ forgeat Tofolle d’ ierd, do’t dizz’ meldijen songen: Hja sizze inklen alles, follen neat. Sonnet op it sonnet. Myn ljeafste liet, dyn wirden sinke en rize Lyk as it bloed streamt troch de blide lea, As Maitiid stoarmjend strûst oer ’t feale gea, Yn Winter’s kâlde nachten keal forgrize. En ek, dû núndrest as de nolke wize Moarnsier, as ’t séwiet sjongsum riist; dyn wea Is wyld en swier, dyn wille myld, en nea Bihindret dy de Dea mei jeld en dize. ’t Bloed fen de wrâld streamt yn dyn rhythme yn weagen Fen súvre lûden oer de deist’ge groun, Dy’t oars sa faken ’t mêd is fen de ljeagen. De roaz’ge wolkens driuwe yn freeds’me joun En wirde allinken wei: _dyn_ glânsen teagen Ta d’ iivgens yn en bin yet nea forroun. FREYA I. OM UTENS. FOR SIM I. De reade Dei is dea; en d’ ingel Joun Stiet nêst syn bliedend lyk yn frjemde dreamen; ’t Skaed fen hjar wjukken bevet oer de streamen Fen ’t barnend bloed det út syn boarsten roun. En d’ Ierde, wirch, sinkt del yn slomme, omwoun Fen bleke roazen; oer hjar diiz’ge seamen Glûpt stil de wyn en núndret nea to neamen Foreale lieten oan syn ljeafste, Joun. Wé my! myn siele lústret, tear en fyn, Hjar klearste sangen oan de ljeafste, en freget Hjar súvre ginst, en fielt de frede as skyn.... Mar ’t bliuwt sa einleas stil, en inkeld weget De heimige Ingel sêft hjar wjuk; de wyn Sjongt yet omdôch syn sang, dy’t twingt en freget. II. Myn moarmren went’ riist dêr’t de séwyn sêft In liet sjongt tsjin it dún, fen iivge wille, En stiet, fen weagen skûmmich wiet omtrille, Yn blanke rêst fen al to greatske trêft. Sâlt waret dêr de rook fen ’t wiid; de krêft Fen greate weagen ropt; hja rize en tille De koppen heech en sinke; fier forsille Rûz’t yet it wûnder fen hjar stjerliet sêft. En fen myn toer sjuch ik de wûndre joun, It heimich rizen fen de greate sinne En ho’t de dei syn goud’ne krânsen woun; Dêr sjongt de sé syn ivich liet; dêr rinne De weagen rêd nei ’t fiere doel; dêr foun Ik inkeld smerte en langstme.... ’k bin allinne. III. Noust fier bist, ljeafste, en ik myn deistich paed Gean yn it jounljocht fen myn langstme-tinzen, Sjongt dôch myn siele, in glânzge fûgel, finzen Yn goud’ne kouwe, en floitet yn it skaed. Noust fier bist, ljeafste, en oer myn blanke stinzen De widdou Nacht hjar swarte kladen spraet, Bin dôch myn eagen ljocht, in neiglâns, skaet Fen ’t ljocht det delsonk efter Wester-grinzen. As nou de joun al lûd is fen myn sangen, Myn eagen ljocht binne yn de donkre nacht Fen stille hope en ljeafde en great forlangen, Hwet wielde, as skielk de goud’ne Ingle-wacht By wyn-muzyk en wijde harpe-klangen De ynkomst kindget fen it Dage-ljacht! IV. Skean foel it hjerstich jounljocht troch de twigen En dounse spoekich oer de wiete groun; Do is it gien. It stjerrend hôf yn ’t roun Song sêft de wémoed fen in lêste sigen. Nou kaem de nacht.... Om eltse roaze woun De dead in krâns’ fen wylgjend leaf; de rigen Fen drippende asters stiene wirch to nigen, Wémoedich-moai, al wier hjar tier fordwoun. Do seach ik wer ús hûs fen moarmer-stien Blank glânzgjend ûnder reade klimmerblêdden, Dêr’t ús de dagen goud’ne feesten wiern’. Hol klonken yn it rom porteal myn trêdden, En ’k seach en ’k wist my iensum: dou wierst gien En ’k wier allinne yn ’t wiid fen winter-mêdden. V. ’t Liet wier myn maet de dûnkre rûz’ge jounen Do’t Winter flokkend bounze op iizren doar; De heard ljochte op yn giel en read; in gloar Skeat oer de flier, dêr’t stille skaden rounen. Nachts bûgden Dreamen oer myn bêd, en wounen My núndrjend griene krânsen yn it hier; Den wier ’t my goed ef ’t al wer Maitiid wier, En ’k dreamde fen ús giene ljeafde-jounen. Mar och, de dagen, wirch, lang, feal en skier! Hjar ûren klibben oan myn klean, hja woene Net wei fen my, hja krieten drôf en swier; En dû wierst my ûntdreaun; myn tinzen koene Dyn fiere dreamen net forstean; it wier Eft ek dyn eagen ’t ljocht forlieze scoene. VI. ’k Fiel sêft gerûs fen Maitiid yn de loften Dy’t oanstrûst yn hjar blau en glânzgjend klaed; In jonge wyn sjongt oer myn bochtsjend paed Det ierdich rûkt, syn earste sang-geroften. Jong krûd ûntsprút nêst wjittrings en by ’t saed En ’t núndret dêr fen ljochte komstge skoften; Myn ûren gean yn bûnte blide kloften: ’k Wit hwet ûnthjit my sunich wytge waerd. O kom, dû dy’t yn hjerst en diizger dei Net toevje koest, nou’t wer de rizende ierde Hjar langst en ljeafde as wûnders fiele mei! Nim hwet dy beamte en krûd en wjitt’ring biede; Ja, kom by my, gean njunken my de wei Mank ’t swiete blomkjen fen de griene miede. VII. Stil stiet de Dei en dreamt. Hjar ivich ljocht Leit as in barnend klaed oer boarst en hânnen; Yn dream wei sjucht hja leech de fiere strânnen En wiid de sé, hwaens wyn hjar koelens brocht. Den fiert in sêfte langst hjar mei; de brânnen Fen fjûr en gloed dy’t hja it hearlikst tocht, Hja lôgen mei to fûl, to flikkrjend ljocht: Ho myld en koel dy djippe leeg’re lânnen! Sa stiest ek dû yn Middei’s himel-steat: Omlegen rûz’t myn sé hjar koele sangen En glimket, nou’t dyn loaits hjar wiidte oerskeat— Den lûkt it read stil oer dyn blanke wangen, Den siichstû del—de weagen, griis en great, Forrize yn sterktme fen hjar loks-forlangen. VIII. Mar ek: lûd droan’t it bûtsend wiet en ’t âll’t Fen stoarm, opkrôljend yn de kopp’ge weagen, En ’t grize brûs stout yn stoarm’ge reagen Oer ’t grienjend wiet, det swolmich riist en falt; Ien sé fen stoarmge dûnkrens ’t swirk—oer al ’t Wiid loftrom grous’me wolkens, dy’t de fleagen Dwylsinnich, wyld fen leed, toropje, as teagen Dead’s feinten oer it djip, det kroan’t en gâll’t. As wiid en loft bin wy by stoarm’gens ien Sa goed as hwen oer d’ ierde Maitiid njuentet— Skielk is de stoarm wer krêftleas lune en gien En oer it wiet giet wer it liet, det ljuentet: Wyls riist heech oan dyn loft in goud’ne gloed Dy’t ljocht en laits myld oer myn weagen stjûrt. IX. Detst moai en foarstlik wierst, ik wist it lang Sûnt ik dy gean seach, laitsjend mids dyn blommen; Unthjit wier my dyn wird en lok dyn kommen, Eden dyn tún mei roaze en geale-klang. As yn dyn eagen blide dreamen glommen En dû myn twivel naemst mei sêfte twang, Den siet ik biddend del en wist gjin sang Dy’t nei fortsjinst dyn rike wûnders romme. Mar nou’st myn soargen nimst en al myn noeden Op egen skouders draechst, sa bliid, as gjit Dyn foet nou dêr’t hjar ljochte krêften stjûrden, Gin det ik nou myn tankbrens rûzje lit, Dy ivich by my hâld yn krêft’ge hoede En troanjend nêst dyn hege ljocht-steat sit. X. In bleke gloede leit oer ’t slomjend wâld, Dêr’t sêft de jounwyn núndret, frjemd-allinne, En ’t swijsum beamte is timplich nou’t de sinne Fen silvren nacht riist yn hjar blank biwâld, Dochs is hjar egen skyn mar deadsk en kâld; Gjin weach noch beam scoe hja oerstrielje kinne As ’t deiljocht net út d’ oerfloed fen syn minne Hjar glâns joech, dy’t de siele yn mymring hâldt Sa frjeonen, as der glâns is yn myn eagen Dy’t jim bitsjoent en treastget nei de tiid Det d’ ûren fen de dei yn fjûr forteagen, Wit, ’t is mar liende glâns fen hjar, dy’t swiid Myn siele wijt ta dreamen as de reagen Bleek sigende út it fiere silvrich wiid. XI. Ik frij dy as de geal syn breid. Yn ’t grien Fen ’t swijs’me wâld tiist mei syn reade reagen It lêste ljocht om blomte en twiich; wirch fleagen De fûgels nei hjar went’; de dei is gien. En swijsum leit it biidzjend wâld as ien Hwaens dreamen yn in sêfte dea forteagen; Gjin beam forweecht, gjin jounwyn rûz’t, gjin weagen Gean núndrjend mear, as is hjar oanstream dien. En húvrjend sink ik del en bid de Heit, Det Hy myn langstme it frjemde leed binimme, En ’k yngean mei ta Dyn myld-diedichheit. Yn ienen brekt yn júbljend liet myn stimme, En ’k sjong, ik sjong dy as de geal syn breid— ’t Wâld bevet—Goades each is oer my hinne. XII. Ik kaem en riisde, in stjerre yn neinacht-moarn As dizen bleek it wirge mêd oerdriuwe; Myn glâns is klear en wyt fen dream, hjar kliuwen Is strieljend as it stiente út kenings-kroan’. Men wijt hjar liet en bea, en ropt hjar oan As scoe hjar ryk de tiid dy’t fljucht oerbliuwe— Skielk riist de Dage en oer syn haed scil wiuwe It poarper, fâldzjend út syn goud’ne troan. Den is myn dreame-glâns as raend en wei, En júbljend scil dit folk in kening earje Hwaens ljochtsjend each oerglânzget moarn en dei, Net ien mear kin _myn_ stjerre it paed forklearje... Net ien as dy. Hwent heech, ús sinne ûntdreaun, Bist nei myn greatre sinne langjend kleaun. XIII. ’k Bin Boaz, geande yn ’t rike nôt, dêr’t bliid In wyn yn núndret en de sinne oer strielet; Fier, mids in berchtme brún en driigjend, mielet It haedljocht oer in stream syn glinstring swiid. Stil-sjongend skrept it diigre folk mei piid: Hjar driuwt de krêft dy’t treastget en skewielet; Men meant en rispet, bynt, en ’t wirk bisielet Ta tank oan ’t wiis biwâld yn ’t ivich wiid. lin lynjend op myn stêf oerskôgje ik ’t lân; Sêft giet in brún fanke oan myn each foarby, In „Hear, haw heil” klinkt seinjend troch de romte. Ho’n wielde dochs dit feest! Ho leit de brân Fen ’t gouden ljocht oer ’t goudne nôt sa lij! —En ’t fanke bûgt en giet mids koarn en blomte... XIV. Do’t d’ ierde gyng nei d’ ein en ’t lêste blêd Bleek deldwirle oer hjar wiettich earmtlik klaed, Biloek ús gea, ’t wâld húvre—sêft oer ’t paed Mids dripkjend beamte gyng in frjemde trêd. Dead’s amme loek oer ’t wâldrom gear, en têd Joech ’t beamt him del nei d’ âlde groun, as waerd Hjar woartel wjirm-toknage; yn ’t dompich skaed Forstoar it biidzjende iere nôt-sie rêd. Det seach frou Frigga drôvjend oan: hja hat It blomte en ’t nôt en simmer’s ljochtloft djûr En striidt tsjin dûnkrens dy’t de tier fortart— Ho brocht hja glâns! By ’t skriemen fen Natûr Berne ûnder loft fen griis en drouwend swart In laitsjend famke, in stjerre yn ’t Hjerst-bistjûr. XV. Der gyng in feint yn wémoed d’ ierde roun. Hy libbe yn stiltme, in prins yn ienlikheit Dy’t inkeld God syn langst en ljeafde seit En nea geniet noch treast fen eagen woun. ’t Beamt rûze fen syn leed; de streamen roun Gyng sêft syn stille winsk nei d’ Ivichheit Dy’t him hjar ljocht ûntkearde en nimmen seit Hwerta syn lot fier fen hjar Mem-boarst woun. Ien dei—de wyn wier moarmljend yn it reid, De himel striele en ’t wâld hie rêstme woun, Kaem nei him, biidzjend nêst it wide, in breid Hwaens ljochtsjend each syn siele yn iiv’gens boun— Ien gloed wier ’t gea, ien júbling en ien liet By ’t sjen fen Brêgeman en Breid fen d’ ierd. XVI. Prinsesse fen myn keningsdream! De kroan’ Striel’t yn dyn hier, in stjerre yn jountiidsloft— Ho ljocht dyn klaed! Ik sjuch yn iiv’ge noft En blide tank dyn swide heech-steat oan. Dû komst en giest stil nigend nei de troan’ Fen my, dyn foarst en tsjinner, boud. In skoft— Den rûzet bliid in great muzyk-geroft En fiere sang by stimm’ge oargeltoan. Dit is dyn dei, prinsesse fen myn hert! En hiel dit gea is júbljend fen ús sang Nou’t foar dyn laitsjend each elts soargjen stjert. En glimkjend sitst en tinkst en mymrest lang Wylst hiel de wrâld ien swiet muzykjen heart Fen mear as ierdske en ivich-tankbre klang. XVII. _25 Nov._ Det ik dizz’ dei stil nêst dy wêze mei En nêst dyn foet de blide tiid oertinke, Hwaens glânz’ge ûren dy yn d’ eagen blinke Ta wytging fen in iere moarntiids-dei. Mocht ik in ljeave ús rizend ryk ûntsinke, De fûlste smert stoar yn mylde oantins wei; Al sjugge wy dizz’ skieding trienjend nei, Wy witte, in iiv’ger dei mei oer hjar blinke. Liz, ljeaf, dyn hân yn mines—sjuch dizz’ dei Hja is in stjerre yn ’t joun-swirk fen de hjerst, En silvren glâns spraet oer ús feil’ge wei. Nou gean wy sterk togearre; yn striid en rêst For ivich ien, eft God de wijïng sei Dy’t oan mankoar ús knotte, hillich-fêst. XVIII. Wy bin de prinsen fen it Fryske gea, Oermoedich, soun en jong; ús wille is tige— De fammen biidzje ús liet yn ept’ge rige En ’t noegjen fen ús nocht forjitt’ se nea. Loaits ho’t, oerwoun, de tiden for ús nige! By ús great kommen flechte bang de Dea; ’t Ljocht striel’t ús d’ eagen út—en dochs, myn ljea, Ien ljeafste heimnis bleau aloan forswige: Ik bin de prins fen ’t wâld, bistjûr de weagen En al de loften gean nei myn bliid nocht; Ik riisde as Baldur, mar wier sjend fen eagen. Blyn hie ’k in kening west; nou hat it ljocht My laet, dêr’t nei myn gean dyn loaitsen seagen, En ’k wit my lyts en feal en earm bitocht. XIX. Wit det ik lijde. Mennich iens’me jounen Ha ’k stúnjend stien foar ’t finster oer de wei: Nin ien dy’t kaem. En wer forstoar in dei En húvrjend moast ik gean nei nacht hjar stounen. En ienlik laei ik del en mymre nei Oer ’t bange wûnder fen de sliep—wer rounen Der húvrings oer myn wirge lea—wer wounen Nachts wriggen al myn krêft yn dwylsin wei. Mar einlings—wûndre tiid!—sei ien my sêft: „Ik hâld fen dy.” ’k Haw gûld do’t ljeavjende eagen Sêft ljochten yn myn siel mei wijde krêft. De tsjoen tobriek. Sûnt waerd ik goed; sûnt seagen Myn dreamen ljocht. Hja tiden op dyn trêft— Noust komd bist, bliuw, yn boun tsjin niid en ljeagen. XX. Hoar giet it jountiids-let oer jounge groun. Hiel dizze simmer-dei ha ’k bodde; d’ ierde Dreau my ta wirk; ’k mocht der gjin stoun fen skiede En meanend, swyljend, rispjend gyng ik roun. In kenings-nocht! Ik skrepte yn ’t ljocht; ik woun Myn holle in krâns fen hea en kûkúts-blommen; ’t Swit dripte my; ik haw gjin tiid fornommen— Nou rêst ik hwet, hwent noegjend komt de joun. En yn dit jountiids-let is wûndre wille, In nocht sa great, det ik forstean ’t hast net; Myn hannen, sêft fen jounich ljocht oertrille, Bin fâlde en gear, en ’k jow my ta gebet: En tinkljend, twinkljend klinkt it, stil yn ’t stille: „Wêz groete, ljeafste”, it hillich jountiids-let. XXI. ’k Tink oan ús Twiizler tún. Dêr giet de glâns Bliid triljend oer de rûzge swiere blêdden; De deiwyn dounset sêft mei lichte trêdden De ljochte seamen fen de boskjes lâns. Stil niget roaze-blomte yn sinn’ge bêdden En bledtsjes sige del ta roaze-krâns; Sims fiert de wyn hjar súntsjes mei, dy’t gâns To núndrjen wit fen krûd en praetske blêdden. En lange gerzen bûge sêft en soeije Omheech, omleech, al nei’t de sigen ’t wol, En sinne-blinkjes glimkje stil en djoeije D’ âld apel-beam fen douns en maitiid fol, En ús foriene sielen dreame en bloeije, Elts nei hjar aerd, eft God hjar heechtiid wol. XXII. ’t Ljocht dounse foar ús fiet, dêr’t moss’ge groun Us stille trêdden heinde. In moarntiids-sigen Oerloek it grien; ’t leaf oan de ting’re twigen Song rûzjende it bliidste boadskip roun. Ien timpel wier it wâld. Ik seach de rigen Fen ’t rûzich beamte as pylders stean, sterk, roun; Dêrta it leaf ien libjend tek, oerwoun Fen himel-gloede oer ’t wûndre boun fen twigen. In blanke flinter flodd’re; in fûgel song. Yn iep’ner delte laei in glânzich wetter: Dêr ha wy stil yn rykste mymring stien. En ’k wist, de moarn wier great, mar ús siel’ fong Yet klearder glâns en koe de himel better, En seach hwet heimnis bleau for eltsenien. XXIII. Foar ús de sé fen einleasheit, hwaens weagen Forswolgje hwet hjar glâns bitrout. In wyld Frjemd liet riist út hjar djip; hjar wiksljend byld Wearspeeglet ljocht en dûnkrjend yn ús eagen. Mem Sé, sims ljeave ik dy mei lieten myld, Sims húvre ik astû riisdest yn dyn fleagen En stoarmich rôpst: dyn wylde feinten teagen Fel driigjend op my yn en ’k hie gjin skyld,— Aloan wier ’k bang for dyn forwoed’ne krêft Al hie ’k mysels ek sterk; dyn iiz’ge wiette Bifrear myn dreamen en myn tinz’ne trêft, Mar hjoed, Mem Sé, omstoarmje ús lûd, en litte Dyn dreamen ús oerrûzje,—stil en sêft Scil wy, forboun, ús dochs dyn masters witte. XXIV. Mids minsken giet in glâns fen foarstlikheit Us blinkende eagen oer. Hwent kenings-eare Waerd ús biskern: nin ien scil ús ûntkeare Hwet yn syn siele oan skat forhoalen leit. Us ljochtsjend antlit scil gjin skaed forneare, Gjin leed scil mear bistean, as ús stim seit It blide wird fen hope en hearlikheit— Faek scil ien, as nei ’t ljocht, nei ús him keare: Sa jaen wy troanjend goede ginst en seine En ’t ljocht scil om ús seale yn streamen gean, En blomkje scil ’t dêr’t wyldernissen leine— Wy hawwe God ús libben’s ynlikst bean, En Hy joech Ljeafde yn ivichheit, nea eine, Hwaens stille geasten glimkjend oer ús stean. XXV. Meist sitte yn ’t glânzgjen fen midsimmer-sinne. De hannen gear, stil dreamende dyn liet Det skielk myn ear yn silvren lûd oergiet, Wylst oer dyn hier de wiffe sprankels rinne, Ef meist by jounlocht oer de griizjende ierd’ Yet keiner hearlikheit en myldens winne —In lette blom, hwaens knoppen iepen binne, As eltse plant yn dau to slomjen stiet— Aloan leit oer dyn antlit klearder glâns As himel’s tûznen sinnen tsjoene kinne En giet in keiner ljocht dyn eagen lâns. Dochs bûg ik, dit oertinkend, net, mar binne Myn tinzen greatsk en weevje in liete-krâns As rykste lean, fen ’t rykste hert fortsjinne. XXVI. Licht is it liet det stille wémoed neamt En drôvich dreamt fen tiden, ier-forgiene, En op yen tastreamt mei syn lûd, en ’t iene Djippe iivge leed yn stille rou fordreamt; Licht eltse sang dy’t, nei’t se wiksljend streamt, Fen ljeafde swiets en sûrs yn hjar foriene, Det, hwa’t it lêze, yn stille mymring miene In heger geast hie d’ egen fieling neamd— Mar swier wier ’t liet my faek det júblje woe En optein sjonge en altyd simmersk wêze, Wylst yn folsleine nocht neat dûrje koe; Mar dy oanskôgjend kin ’k my net bilêze En ’k moat dy fen myn blidens sjonge, as scoe Der oan fornoeging ein noch dea mear wêze. XXVII. ’k Haw langst nei dy, myn ljeafste, in langst as wyld By ’t hjerstmis riist yn ’t ryk fen skûm en weagen, Dêr’t silvren kobben roppe yn eangst, en fleagen Forwoed’ne wyn toropje it himel-byld. ’k Bin opstoarme yn de striid en sûnder skyld Ha ’k sterk myn fijnen stien. Ik wist dyn eagen My ljeavjend dêr’t ik teach; de goud’ne reagen Fen kenings-ljeafde oerdizenen my myld. Ik stoarme en stried; ik woun—nou rêst ik út, En freedsum bûgt it jounbeamte om my hinne En sêft is ’t moas en ’t streamke rûzet fyn.... Hwet bist noch fier! ’k Forjit èn rêst èn bút, En ’k lit it hoars wer rêd en rêdder rinne En, hjit fen langst, wol ’k iivrje mei de wyn. XXVIII. Ho ha de wize dichters ’t goed forstien! De minsk’ne ljeafde, in bern fen stjerlike ierde, Riist nei Godsels omheech; hjar dreamen liede De himel yn, hjar is gjin seine ûntgien. De sill’ge fjilden biidzje en leanje eltsien Dy’t ljeafde for syn âlden siert; hja biede Him swietste frede en rêst, hjar wjittrings skiede De soarch fier fen syn paed, fen glâns oergien. Hwaens each syn frjeonen ljeafde biedt, hwaens boarst Hjar skûl is tsjin de stoarm dy’t elts oerkomt, Scil ’t werwoun Paradys hjirnei oanskôgje— Mar hwa’t himsels alhiel syn breid jaen doarst, Him draecht de ljeafde oer fierste wrâld’ne romt Nei hwer’t Gods egen timpel-skoarren bôgje. XXIX. In silvren boat det oer de weagen driuwt Nei hwer’t it himel-ljocht fen goud’ne sinne It wiid birint—de wyn fen goad’ne minne Dy bliest it foart, wylst goad’ne laits ’t oerwiuwt— Sa driuwklet ek myn sang fen my fendinne Op tiid’ne en romte’ sé dy’t sinkt en kliuwt, Mar ivich scil hja siikje it ljocht det bliuwt, Al scoe net ien syn gloed mear skôgje kinne. In boat, det stjerliken mei menn’ge skat Utristen for in hill’ge skut-goadinne Dy’t oer de weagen stjûrt hjar deistich lot, Net oars myn liet, det ’k soarchsum en allinne Mei grien en roazen útrist haw en det Ik driuwklje lit nei dyn trochlofte sinne. XXX. Ik wit in plak dêr’t mank swietrokich krûd De roaze bloeit en ’t reid in moarntiids-wize Neinúndret, as, fen ljochte dauwe oerdize, D’ omkrânse wjittring lústret, fyn fen lûd; Wyld fûgelt floitet dêr; de jouns komt stil In skruten hart det effen drinkt—den rize Allinken tûz’nen stjerren, oer de lizen Giet fen de wyn in lêste en sêftste ril: Dêr scil ’k dy moetsje en toevje scil wy dêr Oant d’ elfen komme en dounsje nei de mjitte Fen ’t greate gean fen sé en ierde en stjer. Heil Oberon! Hy scil ús net forjitte: Midsimmer-nacht siichde oan—my tinkt, ik hear Fyn swiet muzyk, dêr’t wy syn komste út witte. XXXI. In sâlte wyn waeit op tsjin ’t dún. De loft Is bleek as pearel-glâns; troch lichte dize Silvret it sinljocht del. En stil forgrize Fordreamt de sé dit freedsum middei-skoft. In knyntsje boartet bliid; yn stille nocht Dounsje twa bûnte flinters, dream-bitize; In rûp krûpt stadich fierder. Sêft forrize De stille wizen fen it sé-geroft. Is ’t net myn stim dy’t dy myn dreamen seit? ’t Lûd is myn siele hiem. En ’k wit, it wide Draecht fen myn ljeafde in sêfte wytging oan— Hwent beide ljeafde en sé is ivichheit: O lústrje hjar den hwet ik dream, it blide, En lústrje it yn myn egen tinzen-toan! XXXII. Sa’t nou millioenen for de iiv’ge rjuchten Sterk stridend stean, dreaun fen in iizren plicht, Gearkringend om Gods hill’ge findels, ticht En sterk tsjin hwa’t, forflokt, net goed-dwaen mòchten: Sa’t hja, swier bûgd geand ûnder ’t mêdzjend wicht Fen iivge striid en eangst, dochs machtich witte, Gods glimkjende ingels scil hjar siele oerjitte Mei seine en himel-frede, swiet en licht: Sa ik, dy’t mids it weage-glinstrjend Fryske gea, Fen tûz’nen ien, de heitlânske idealen Hanthaevnje tsjin forfal fen jeld en dea, Wylst by de kriich tsjin ús forâldre kwalen Dyn siel my sterk bisteevget, det ik nea Forslopje scil yn striid for folts en tale. XXXIII. Do ’k dy oanskôge koe ’k dy as myn breid, En ’k tanke God, al hie ’k dy neat noch frege, En ’k wist, al nei’t de tiid ús lok forhege, Wy ha mankoar al kend yn ivichheit. Gjin liet det ik dy mymrjend sjong, ef ’t leit Al tiden yn myn herte, en ’t wachte it hege Det hiel myn siel’ sêft streake en forwege Fen wille om ’t wersjen fen hjar iiv’ge breid. Twa stjerren, sjittend troch de jounske loft, Sims fen in wolken skaet, den klear togearre De rounte oerstrieljend mei hjar blanke noft, Net oars ek wy, dy’t jeldzje noch forstjerre Mar ivich bin en jimmer ’t swiet geroft Fen Goades weld’ge sfearen rûzjen hearre. XXXIV. Ik riisde, in blom yn skaed fen ivich wâld; Swiersettich wier de stream en drôf it beamt, By tiden kaem de wyn en rûze frjemd En reage yn hjerst’ge tûken, skurf en âld. Yn wiette en diiz’gens woechs ik op, myn wrâld Forflokkend om syn twiivlichheit. Myn siel Woe ljocht en longre nei ien inkle striel, Mar ’t bleau mar skaed en ’k húvre en ’k waerd kâld. Mar ear’t ik stoar krong op in lije dei Ryk blinkend ljocht troch ’t weevljend leaf; de wyn Wier soel en fierde in rook fen wûnders mei, En ’t timpre ljocht foel ’t herte sêftkes yn, Ien súvre pracht fen goud. En hiel dizz’ dei Stean ’k blinkend yn myn ljochtens, blank en fyn. XXXV. Ik bin de stream, it spoekich berchtme ûntdreaun Yn keamers, drôf en driigjend, as fen stoarnen; Griis-skomjend âllet er syn stoarm’ge toanen Er kroan’t en klaget, wyld fen skaed oerweaun. Hy boarret paed mank ’t wâld: dy libb’ne kroanen Weargâlje fen syn sang. It timpre gleon Siicht twirjend del... for ’t earste hat er preaun De ljochte blankens fen de himel-troanen. Nou streamt yn leger oard mids krûd en blommen Dy berchrivier en bynt al dijende yn, As wier mei ’t ljocht ek rêst en mymrjen kommen. Skielk laitsjend yn de koel’re sinne-skyn Oerdreamt er glimkjend ho’t syn weagen skommen Yn ’t grize lân fen berte, lang forlyn. XXXVI. Dû ljeaf, foarstinne, mylde dreamster, breid, Ho scoe ’k dyn wêzen op it bêst bineame? Ik lit myn sêftste wirden sjongsum streame Nei’t moarn en dei en joun syn glinstring leit. Ast riist yn moarntiids-steat sjongt beamte en reid Dy ’t keninklike liet; de wjitt’ring-seame Bloeit wei yn blomte en dreamt syn swietste dreamen En wit it neij’rjen fen dyn foarstlikheit. Tomiddei, as de loft fen ljochtens tilt Sitst dreamend mids dyn simmersk hûs, dyn eagen Ljocht as de laits dy’t oer de keamer trill’t. Mar jouns by ’t neiljocht fen de lêste reagen Bûgst oer my as de breid, dy’t mei my fielt Ho’t silligens ús siicht út goad’ne eagen. XXXVII. In iepen mêd mei stâllen brún en heech Mei blomte, lyts fen blêd en giel fen herte, Mei griene raeijen dy’t ta sie hjar sette, Forjit-my-net yn fûrge en delwâl leech, Mei lûde ljurke-sangen, nea forgetten, Fen migge-gûd it bûnt en bliid forweech, Mei ’t galmjend lûd út toerren, fier en dreech, Fordrifkjend eltse tins fen ierdske smerte: Net oars myn siel, dy’t simmersk-sintsjend leit Wylst fen dyn ljeafde in goudne glâns s’oerstrielet, En dimm’ne wyn dyn langstme lústrjend seit, Dy’t yn hjar sêfte dreame-tsjoen yet prielet As hiel dit laech yn ’t grêf forgetten leit, Dy’t ivich stiet, fen Ljeafde aloan skewiele. XXXVIII. In boat gliidt súntsjes oan de marwâl lâns; De earnstge wylgen glânzgje yn silvren ljocht; ’t Is ’t ljeave sté det my fornoeging brocht Dêr’t ik to dreamen laei yn simmer-glâns. En ’k haw in helt my tocht dy’t stins en skâns Twong nei syn wil; in kening ha ’k my tocht, Dy’t, earnstich, from it hillich krús-grêf socht, In skalt, it hier omwoun mei klimmer-krâns— Ryk wier ik hjir by silvren wylg’ne dream As sêft in sigen my oer ’t antlit roun, En yn it reid biskûle in fûgel song. Mar dreamde ik menn’ge dream oan mantel-seam, Nea ealge ik det ik iens in ljeafde foun, As nou myn stille siel ta júbling twong. XXXIX. Nou lit ús sile oer Fryslân’s marr’ne wiid En lit it boat troch brûs en weagen sjitte, En lit de sinne ús lokk’ge holle oersnjitte Mei glinsters, ljocht as simmer’s blanke tiid; Nou lit de wyn sêft rounje it seil, en litte God’s sigens ús omstreakje, en roken swiid Fen himelblomt ús meifiere yn hjar bliid En loftich gean, det wy ús Sneinsbern witte! Ho blau de loft yn libb’ne spegels sjoen! Ho blank it wolken-flues! En reid-omrânne Leit, bûnt fen blomte, in pôlle yn simmer-tsjoen— Nou lit ús sile, ien mei de gloed, dy’t lannen En mar oerwiuwt, ús dy’t de simmer woen’ Al leit hiel d’ierde yn Deâ syn rust’ge bannen. XL. Mem Fryslân noeget ús weroan oan ’t hert! Sêft kaem hjar lûd ús ta, towyl de weagen By ’t Skeveningske strân it wide oer teagen Mei ’t liet det ivich rûz’t en nea forstjert. Wy folgje it fier ljocht fen hjar mymrjende eagen, Wy folgje en ’t is ús goed. Us siele heart Fier efter silvren kym in tsjoenend let: Mem Fryslân’s klokken, liedende oer de weagen. Farwol nou, blikkrjend sân mei dunen blank! Jim weagen, sjong ús ’t lied ta ôfskie ta, Dû himel, jow dyn goede blauwe seine. En lûder rûz’t de fiere silvren klank: Gean mei, gean mei! De kimen glânzgje sa: Mem Fryslâns laits! Nou wol it sangen reine! LIETEN FEN LIONEL. I. Ho leit it fjild sa stil... Biferzen mieden, Wyt-glinsterjend fen silvren rym, en stiif, Dy kreakje dêr’t ik gean. It winter-wiif Hat, fier fen iiz’ge troane, wâld oer d’ ierde. Ho falt it ljocht sa gril! De wolkens bliede Mei streamen rea út hjar forstive liif: In winter-dei stjert ier. As earm geriif Barnt út in stâlle in ljocht, en klokken liede. Hjir op dit ienlik mêd, yn jounske strielen, Stean ik to dreamen by hwet blanke skiep, Ien leit der nêst myn fiet, as koe it fiele Myn kleare dream, en rêst yn fromme sliep. Nou tinke om dy! De moanne riist allinken En ’k sjuch de sinne oer ’t sniewyt doarpke sinken. II. Hwet wie de jountiid skier en wiet to fielen, Do’t ik yet ienlik gyng, fen hoopjen sêd; Yn ’t giele moas sonk wirch myn swiere trêd, Ik bea om rêst for myn fordoarme siele. De blêdden riss’len nêst my, stadich, têd, Wolkens fen leaf, nea glânzgjende yn de strielen; Ik seach de geasten dy’t myn lieten stielen, Bigearte en Dea, dêr dounsjen, wyld en rêd. In fiere stream moarmle op syn greatske paden, Dy’t nea net swige en nearne yn ’t neat fordwoun— En nêst my húvren wiete, núvre skaden Towile it leaf him ta myn deakrâns’ woun, Mar nearne it blomte wyt, en nea de saden Dêr’t sjongsum ’t wiet omhegen riisde en roun. III. Mar om dyn holle wier in krâns’ dy’t ljochte, En oer dyn antlit laei de glâns fen rêst; Sa gyngst myn grize leanen troch, en nêst My stiest, en seinest my, de hjerst-bitochte. Myn dreamen, dy’t aloan dyn eagen sochten, Binne yn dyn wijinge op hjar rykst en bêst, En glânzgje fen in wûndre glâns, dy’t fêst Dyn mylde loaitsen oer hjar earmens brochten. Ik wier in bern det troch de hjerstjoun roun, Yn bidlersklean, de koartsgloede op de wangen; Dou kaemst, in prins sa ryk, yn seine stoun En twongst it sike bern om liet en sangen— En mijen song it, sòng ’t: fen ien dy’t foun, Fen ien dy’t joech hwernei it tiden lange. IV. Myn ljeafde is lyk in liet fen lûde weagen, Dy’t rûzje en gûle yn twiljocht fen ’e nacht, As wiffe twinkelglâns fen silvren pracht Bevet oer ’t wiet, yn freedsum-wite reagen. Dou bliuwste en stieste as stien, dy’t fûle fleagen En gjalpen brekt, en d’ earme deadeklacht, Dy’t út de weagen riist, net heart, en ’t ljacht Det oer hjar wier, biachtet lyk in ljeagen. Myn ljeafde tinkt: in jountiidsfûgel klaget, Dou biste it wâld, hwertroch ienlûdich-sêft In rûzjen giet, as sinne dûkt en ’t daget. O ljeavje my, en jow my treast en krêft! ...Dou lakest súntsjes eft myn leed dy haget, En om myn wente rint sa’n wide grêft... V. De Maitiid kaem: ik haw myn keamer sletten, Hwent mei de minsken gyngste en glimkest, bliid; For my wier ljeafde dea en hiel de tiid Do’t alles nij waerd neffens iiv’ge wetten. It jier waerd ryp, en oan de jounloft bletten De wolkens roazich-rea; de wrâld stie swiid To prieljen yn it pronkjend ljocht—en Niid En Hate en Hjerst haw ik earst do forgetten. Oktober glimke kâld, myn ljeafde bloeide En woechs al krêft’ger tsjin it friezen yn, Hwent yn dyn eagen fielde ik fjûr, det gloeide. Nou soargje ik skielk for dy, en d’ iizge wyn Wykt krêftleas for de moed, dy’t yn my groeide;— It dûrret lang, ear’t ik dyn ljeafde fyn. VI. _Ruth, I 20._ Seit men: „Hy komt, de Kening fen dyn dreamen,” Den bin ik dagen bliid, en hoopje, en lij. Ik gean yn Ljocht, om’t ik myn tinzen wij Oan Him, en bid, en wit gjin lûd to neamen. Dou gieste en sjuchst my oan—dou giest foarby; Ik doarmje moedleas by myn wâlde-seamen, En hear dyn lûd yn ’t rûzjen fen ’e streamen, En dream fen dy, wylst ik de minsken mij. En seit in frjeon den skielk, meilydsum, mijen: „Dyn lot is wrang, en keal dyn koarte tiid Fen tsjoede hope en ljeafde en earmtlik lijen,” Den stean ik rjucht, en laitsje d’ eagen bliid: „Neam my Naomi, Mara net. Myn swijen Is inkeld lok: ik leau, al swalkje ik wiid.” VII. Dou waerdst my einleas ljeaf: ik koe dy neame Mei noegjend liet yn d’ ûre fen myn dea, En nêst dy gean oer greide en neaken gea, En fen dy skaet, dochs ivich fen dy dreame. ’t Is wier, dou bist gjin bern, det by de streamen Fornoege djoeit om blommegiel en -rea, Gjin faem, dy treastgje wol myn treastleas wea, Dou bist gjin geast by poarpren wolkenseamen... Hja neame dy gewoan, en my hwet bjuster: Hja binne ûnwiis, en for myn langjend each Bloeit der in ljocht, en wykt it deade-tsjuster. O ho’t de wrâld mei al hjar witnis leach! Dou bist sa treastlik lyk in ljeave sister, In blom sa myld, sa wiksljend as in weach. VIII. Kom mei my, kom! De wirge minsken teagen. Sêft giet de wyn oer ’t leaf en laket stil, It wetter rûzet sêft, in tear getril Fen silvren glâns gliidt oer de rêst’ge weagen. Ik hear gjin inkeld liet, gjin lûd det skril De frede brekt, en tink om dream noch ljeagen; Ik sjuch dy djip yn dyn fortreastgjende eagen, Eft nea de nocht fen ljeavjen eingje scil. Dou bist sa goed, en scilst mei ljeafde heare Hwet ik dy freegje, bliid en stil bidêst, En scilst fen my gjin ûnwier wird bigeare. Ik siet en skriemde stil, mar ’t hat my west, Do’t ik dy seach, as koe ’k myn wea forneare; Kom mei my, kom, nou’t d’ ierde glimkjend rêst. IX. Jow my dyn ljeafde en freegje net nei mear. Faeks nimt ús skielk de dea, faeks libje wy Yet mennich jier; de wrâld ropt, winsket dy To sjen as elts, mei earme glâns en ear’. Mar freegje net nei moarn. Hjoed ljochtet klear De maitiidsdei, hjoed waechst it lângers blij, Yet stiestou sterk, yet bist fen wrâldlêst frij— Jow my dyn ljeafde en freegje net nei mear. Hwet telt it ús, al riist de nacht? Hwent by ’t Ljocht yn ús siele wier de dage ûnklear, En dit ljocht, det ús bliuwt, det tsjinje wy. Skoer ôf dyn deistich klaed, wêz greatsk; bifrear Fen kjeld ek d’ ierd’, myn waermens bleau dy by: Jow my dyn ljeafde en freegje net nei mear. X. My bin de dagen as dy wûndre weagen, Dy’t fen myn lân nei dines ivich gean; Hja rize ûnlijich, sinke djip, en ljeagen En ljeafde en langst, sa is hjar frjemd bistean. Ik haw hjar sjoen en yn myn twiivljende eagen Speegle de glâns fen hjar bitwinkle klean; Ik haw hjir stien, do’t rûge wolkens teagen Swart-bôgjende oer de fiere kenings-lean. In núvre wiksel laket oer de loften: Sa bûnt en wûnder bin myn deistge skoften. En jimmer weagen, nea dyn glimkjend strân, En nea dyn antlit oer dit longrjend lân! Aloanwer droan’t it wiet en oarglet swier, Fen wylde langstme, as mines âld en skier. XI. Dy haw ik sein hwet op my weacht: it lêst Hast fen gjin ien sa field, it frjemde lok Det inkeld ik hjir wit, myn laits om sok In heimich ding as d’ ienris iivge rêst. En nou: scilstou forstean? My pleagen drok Hwa’t my as ljeafsten gouwen: sterk en fêst Droech nimmen ’t jok yet fen myn ljeafde, en dwêst Waerd nea myn langst, myn ljeafde mear as flok. Dit is hwerom ik gean, in prins sa ljocht: Det nimmen lijt as ik, om’t nimmen socht De stien, dy’t flûnkret yn it hert’ fen d’ ierde. Dit is hwerom ik bûg, in mûnts sa leech: Nimmen seach mei my yet, dêr jinsen, heech De blauwe glâns, dy’t al myn dreamen sierde. XII. As ’k dea bin, wier? den sjongst in kostlik liet: Fen ho’t hy frjemd wier, faeks en njoer en kâld En hjerst fen skyn, mar Maeije yn ’t hert—de wrâld Forstie him net, sa sjongste frjeonlik-swiet; Hy wier net earm, sa seist den, in geniet, Myld, nuver, joech him ljocht; hy wier net âld, Mar jong as froast’ge maitiidsmoarn; it wâld Wier him ta frjeon, ta ljeafste it hymjend wiet. Hy, hater, wier mei roazen bliid; it giel Fen ’t weagjend nôt wier him, de donkre, djûr; Net ien, mar Ik, mar Ik forstie syn siel’. Nou bin ik ienlik, drôf; in hetsich sûr Barnt my de tonge; in koarts fen longrjend fiel Nei Him, nei Him bliuwt my nou inkeld oer. XIII. As ’k dea bin, wis, den sjongst in hearlik liet, Det hiel de wrâld forstive stiet fen smert, En wer ûntweitsjend, lústrjend seit: dêr let In klok aloan fen in to frjemd fortriet. Den bringt men dy oliif en drúf; ien biedt Dy, earme sjonger, ’t bloed oan fen syn hert’, ’t Lûd fen syn siele in oar; en elts bidjert Dy sêft mei jeften om dyn yndrôf liet. Mar dou nimst neat mear nei dy: dou bist bliid As ’t bloed dy fen dyn soallen rint, as ’t each Dy diiznich wirdt: sa komt dyn lêste tiid... Myn holle omspint de Dea mei rust-brún reach, Yn griis klaed sit ik stil by ’t Deade-wiid, Det blyn slacht hwa’t syn weagen skûmjen seach. XIV. Ast nei my komst, en ik bin dea, den scil Myn each net ljochtsje; it toarre en bleke liif Ammet net waerm mear nêst dy; deadsk en stiif Forgean myn lea, net lústrjend nei myn wil. Patsje myn iiz’ge mûle net! Lit stil, Net nytgjend my yn d’ ierd forgean. ’t Earm lyk Kin dôch gjin wearpea jaen... ’t is dien. It ryk Fen ’t libben sonk yn sompen, goar en kil. Den net, mar nou. Kom dôch, ik gûl nei dy... Oars rout it dy, ear’t yet dit jier forgiet; Kom ticht, hiel ticht; dou wist, ik ljeavje dy. Liz lylje-blêdden op myn boarst, det bliedt, En op myn mûle balsem, fris en nij... En den, sjong as ik stoar, in blider liet! XV. Sa lang ik fen hwa’t diel hawwe oan dyn siele, It heechste riis yn fieling en yn liet En ’t keninklike poarper draech, bistiet Myn ljeafde lyk in snieberch, goud-oerstriele. En yn myn dreamen hearst oan my, en fiele Myn tinzen neat fen hwet ús ivich skiedt, Lyk strûzend ek in sémieu oer it wiet Gjin weagen wit, mar oanfljucht, ljocht-bimiele. Ik seach yn ’t ivich blau de hege sinne Sa prinslik glânzgjen oer it prieljend gea— Scoe ik dy ea as ljeafste groetsje kinne? Mar nou toraent it lêste jountiids-rea, De lûde sé brûz’t oer fen wylde minne— En op myn herte slacht it fûl del: Nea! XVI. ’k Song, Lionel, dyn ljeafde; ik joech myn stim Det dêryn tsjûgje mocht dyn geast, hweroan It egen lûd ûntstoar. Ik naem dyn kroan, En laei op ’t egen hier syn bleke glim. Lang wier dyn ljeafde ek mines; hiel myn moarn Wier, frjeonen fen myn siele, wijd oan jim, ’k Joech jim myn ljeafde en tocht aloan oan him Dy’t lijde as ik, de kenings-ljeafde ûntstoarn. Wyld, twingend ha ’k jim ljeave en ’t wier myn rjucht. For kinstners is de skientme slachteleas, En ik hie neat as ’t glânzgjen fen jim eagen. En nou’t myn geast nei greater dagen tsjucht Bliuw ’k seinjend jim, myn frjeonen, dy’t ik keas Do’t ik to stjerren tocht yn hate en ljeagen. TRIJE LYTSE RIGEN. OAN IN FRJEON. I. Dêr’t ûnder bûgend wâld in wjitt’ring klear Mids blomte en snilen streamt, hast toeve yn dreamen; Stil weven glinsters oer dyn hier; de seamen Fen reid oan d’ oere rûzen bliid en tear. Sims hast dy bûgd en delsjoen yn de streamen Dêr’t hiel in wrâld him yn syn dream forlear; Dyn antlit, yn de goud-stream blank en tear, Wier glinzich fen in langstme, nea to neamen. Do is de faem Idoena glimkjend gien En hat hjar bûgd, sêft oer dyn skouders hinne, En yn de wjitt’ring seachstû nêst dy ien Sa goed en myld, as nea gjin minsken binne... Forheard seachst op. Hja wier yn beamt fordwoun En inkeld rûze in lústrjen ’t wâld yn ’t roun. II. Idoena giet yn Walhal’s stins, dêr’t sinne Aloan hjar gloede as rinnend goud oer spraet; Krûd, roazen, douwen siere op ’t moaist hjar paed En iiv’gens is hjar each, hjar siel’ goadinne. Minske bistû. Ut Fryslâns wâld fendinne Hat dyn bistean nei strjitte en stêd dy laet— Yet kenst de tael fen mar en wâld, mar waerd Dy gind to gean yn heeg’re geast’ne minne? Dochs sjuchst hjar glânzgjend each wol eltse stoune— Dyn langstme is as de sé dy’t tynt en sinkt, Dû wolst en kliuwst en siichst wer del, forwoune. En hja yn Walhal’s moarmer sjucht en tinkt, En noegjend sjongt Idoena, roaze-omwoune, Hjar liet, oant yn dyn each wer hoopjen blinkt. III. Unnoaz’le, dû, ho is dyn each sa drôf! Ryk bloeit dyn siele en seit hjar dreame-wille Yn útrings klear en myld, dy’t dûrje scille, As hiel dit slachte al foel en wylge yn stôf. En drôvest om’t dyn ljeafde yn stille rôf Dyn rêst dy naem, kleist om’t dyn skouders tille In iiv’ge lêst fen hope en hún, gjin wille Dy suver bliuwt—ei liz dyn leed den ôf. Hwent sjuch, ien bliuwt aloan dyn dagen by: Ast wirch bist, gean ta my: myn herte is sêft; Ast woune waerdst, scil ik dy ring genêze. Meije ek Idoena laitsje, ik hâld fen dy, En eltse stoun scil ’t bêste fen myn krêft Yn soarchs’me noed stil om dyn wegen wêze. OP MEMME JIERDEI. 21 Aug. ’17. I. Nou rêst hwet út; de sêfte stoel stiet ré, En roazen rûke, as op dizz’ dei foreale; Midsimmer wijt de keamer ta in seale Sa ljocht en rom, as ’t glânzgjen oer de sé. Foar ’t finster bloeit it blauwe blomte yn eale Fornoeging om de blide dei. Bûnt fé Giet weidzjend yn de greiden fier, en ’t swé Fen ’t goud-hea rûkt as wijreek yn ús seale. Sa is Jins dei, ljocht, krêftich as Jins wêzen; Wynt silvren tried ek yn Jins hier, Jins moed Wirdt yn de kjeltme fen de froast nea fêrzen. In ljochter Geast hat oer ús wrâldwei noed; Hwa’t lyk as Jy det tankjend wit, hat lêzen It boek fen ’t wiere, en libbet bliid en froed. II. Nou rêst hwet út: faek wier Jins dei sa drok! De jierren wierne as weagen yn it wide, Fol krêft en preal en diigre striid; Jo bide Great, weardich wirk, gjin sêft-swiet dreame-lok. Sims wier Jins soarch in pleach, Jins ljeafde in jok— Nea twiivlen Jy, Jins hert hat nea binide; Sa rêst dizz’ dei hwet út fen bann’ger tiden, In blide lins, in skoft fen oantins-lok. Ja, ’t libben easke krêft fen Jo, dy’t hiel Allinne yn wide romten stridend stiene, Fen neat skewield, de iens’mens as Jins diel. Mar hwet Jins warbre hannen diger diene, Jins bern forjit it ninter; yn syn siel Bliuwt al Jins soarch yn oantins fêst foriene. III. Ik wit, Jy tinke hjoed om him, hwaens each, Ienris ús ljeafste treast, tobriek yn lijen, Jins man, myn Heit—de nacht bigloep him mijen En diek him hoeden mei hjar deadlik reach. ’k Hear yet syn stimme, yet syn trêd; ho teach Hy sterk en fêst oer ’t skymrich paed! Yn swijen Droech hy syn leed, yn krêft oerwoun er ’t lijen— Hy rêstgje sêft, dy’t fen ús ierde teach. Mar sjuch, hy is yn my wer riisd. Syn bern Hat fen syn geast, is skepen nei syn byld, En hwet forstoar, riist nei it ljocht omhegen. Sa bliuwt syn ljeafde en wêzen ús biskern, En ’t is, as gean wy dêr’t in hoedzjend skyld Us wegen dekt, lyk wy bitrouwend fregen. IV. Yn Fryslân is de simmer-jountiid ljocht Fen goud’ne glâns en lij fen dream en wille; It beamte rûz’t, fen wiffe gloede oertrille, Sêft eft in dreame-prins syn ljeafde oertocht. Elts lûd giet hoar oer miede en wei, as brocht Fen kleard’re wyn; it gea is frjemd forstille— Den ’t jounlet út in fiere toer, forsille Oer ’t iep’ne mêd, dêr ’t ljurkje rêst al socht. Mem, ljeave, wêz’ Jins jountiid lyk by ’t simmer Yn Fryslân ’t greate ljocht ta rêst him set, Yn sêfte steat en preal en bliid geglimmer— Wêz ien, dy’t ek yn joun de frede met, Fyn yn sa’n rêst Jins treast en blidens jimmer— Dêrta myn liet as silvrich jountiidslet. IEPENBIERING. I. In blom dy’t hjar ûntjaen wol, middeis ier, As hiel de simmerloft yn ljochtgoud driuwt, Wylst in swietrook’ge wyn hjar kroane omwiuwt En mijen iepenteart hjar dimm’ne sier, Sa wrakslet ek myn skamte tsjin, dy’t bliuwt Al bounzet yn myn hert midsimmer’s tier— Sa iep’net hjar myn siele, têd en swier, Dy’t twiivlet en bitrout, dy’t freegjend leaut. De gûchel-wrâld giet yn hjar steatsklaed skûl En dekt hjar ta, is ’t liif mar efkes bleat, Hwent hjar ôfstjitlikheit tobarnt hjar, fûl; Mar ik, heech steande yn simmer’s keine steat, Jow bliid my bleat, forspij èn skaed èn skûl, Liz ’t lêste weefsel ôf en eangje neat. II. Ik bin de geast fen Ienlikheit, dy’t sêft Oan koele ich syn swietste tiid fordreamt, Sêft glimkjend dêr’t de wjitt’ring noegjend streamt En speegljend yn it wiet mei goud’ne trêft; Hwaens mûle neat as swiete mearkes neamt, As lyljes blinkend op in blauwe grêft; Hysels himsels genôch; in himel-krêft Hwaens weltich ryk gjin peal noch beam biseam’t. ’k Bin skou fen minske-wrâld en dûk my rêd Mids grien strewel, sa faek in swiere trêd De ienlikheit fen wâld en stream tobrekt— En ’k wit in boarne yn waeijend krûd, dêr’t stil By jountiid, as it deiljocht dwyndlje scil, In hill’ge nimf hjar greate wizens sprekt. III. Ik bin de frjeon fen de swiermoed’ge Prins Dy’t tinzenleas fier doarmet nêst it wiet, Dêr’t menn’ge stoarm oermoedich âljend stiet, En ’t skom-wiet spat, al-ivich, sûnder lins; Dy’t sliepleas rêst, safaek de deitiids-grins De swarte nacht fen bleke jountiid skiedt, En dreamend sjongt in al to frjemd fortriet Fen fiere langsten, sûnder doel en tins; Dy’t húvret oer syn kliene lea, safaek Mei eage-ljocht fen fjûr en rou gelaek It reade minster fen de hertstocht riist; ’k Bin frjeon fen de swiermoed’ge Prins, hwaens each, Hjel-blau en drôf, to djip yn ’t hert my seach En my yn greate ljeafde en twivel tiist. IV. Ik hoedzje yn myn herte it frjeonskips-fjûr Fen âlde goaden my bitroud; de wyn Bliest rou en kâld myn froast’ge noasters yn En gounzet om myn herte, oerginstich, njoer— Mar sterker is myn herte as stiel, gjin kloer Tobrekt syn doar, gjin froastwyn krûpt it yn; Yn iiv’gens waermjend hoedet it de skyn Fen ’t hillich ljocht, bitroud fen ’t Albistjûr. Sêft barnt dit fjûr, in wite lampe lyk By jountiid strieljend efter read gerdyn, Sa skynt it yn myn herte, feilich, frij— En ’t skynt myn swakten sterk, myn earmoed ryk, Mar sims, as bûten gûlt in boazer wyn, Den, efkes, flikkret it en skroeit it my. V. Ik nim it moaije al laitsjend oan myn boarst, Hwêrdet myn wei my nocht en blomte biedt; Ik nim, en sjong in lang ûndogensk liet Fen hwet myn siele as eindom easkje doarst. Nea haw ik twiivle by myn kar: ik moast. Hwet great en moai is, is fen my; ús ierd’ Mei fûgels, blomte en ljocht, mei ljeafde en liet, ’k Nim alles laitsjend oan myn ljeavjend boarst. Hwet d’ earmen brea, hwet siken is it krûd, Hwet klaeijing kâlden is en doarmers ’t ljocht, It iennichst-need’ge, it moaije is it my— Heil Ierde, Ljeafde, Ljocht! In hillich lûd Hat my de wytging fen Jim miening brocht: Sûnt is de nacht my dei, it âlde nij. VI. Myn eagen drage it ljocht fen moarn. Jim bern Fen Fryslân’s pleatsen, rêstend mids de steat Dy’t kening Simmer oer Jim grêften geat, Forstean myn stim! Jim is hwet greats biskern. Hwent yn de nacht seach ik in gielich read Det ljochter waerd en dijde en woechs... En hen! Yn poarpren dage is hiel it East forlern, De iiv’gens riist en fen de nacht bliuwt neat. Ik steande op himel’s koopren toer, sjuch mear: It heitlân frij, de minsken bliid en rjucht, De marren great en ljocht, de loften klear— Ik bin in preester dy’t yn ’t iiv’ge sjucht, En nearne is nacht noch nearens: Fryslân’s Hear Is in wirkdiedich God dy’t wûnders docht. VII. As mêd de jountiid leit oer daujend gea En ’t lânfolts nei de klinten teach, en tear Oer d’ iepen mieden klinkt, forkleare en hear, It silvren let fen stille jountiids-bea, Den riis ik tankjend op fen ’t rûkend hea En jow my nei it tsjerkje ta, dêr’t klear It Angelus út weiklonk, God ta ear’, En ’k wit, ’k bin lyts en dochs wier ’k greater nea. En yn de hern’ dêr’t troch biskildre glês It ljocht as bloed falt op in stien-blank krús, Dêr knibblje ik del en stamm’rje in tankjend wird. Him staette yn ’t hert de wrede wrâld hjar mês En Hy forjoech ’t... En ’k longrje nei it thús Dêr’t Him en hiel Syn foltsen heil bean wirdt. VIII. Nou kear ik yn ta Dy, great-machtich God, Hwaens hearlikheit myn lyts bigryp oergiet; Hwent folle sei ’k yn dit forklearjend liet Fen ho’st my skoepst en fen myn talein lot, En ’k neamde my mei menn’ge namme en ’k hiet My sjonger, preester, noeder fen in skat, En ’k like sels my great, my byldzjend det Ik mids de kenings fen Dyn wrâldrom siet— Dennoch forswige ik yet myn swiidste rom, Ien, great en heech, o Hear, as ierdske tael Hast net bineame doar, fen Dy biskern, Hwent mear as ik as bard en preester kom, Bin ik, nei ’t great ûnthjit fen ’t âld forhael —En ’t is in saed fen himelsk lok—Dyn Bern. *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK UT STILTME EN STOARM *** Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed. Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. START: FULL LICENSE THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license. Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. 1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that: • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.” • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works. • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. • You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws. The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate. While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate. Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org. This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.